رشد بی‌رویه نگهداری حیوانات خانگی؛ تهدیدی برای سلامت
به گزارش بخش استانها در وبانگاه به نقل از خبرگزاری تسنیم از شیراز، سید محسن راوی، کارشناس مسائل اجتماعی در یاداشت اختصاصی که در اختیار تسنیم قرار داده، که متن آن به این شرح است.
منوعیت سگ‌گردانی دست کم از ابتدای دهه 1390 در قالب «طرح امنیت اجتماعی» آغاز شد و در ادوار مختلف تکرار شده است. با این حال، این طرح‌ها معمولاً تداوم نیافته و افزایش نگهداری حیوانات خانگی (با آمار 6–8 میلیون حیوان در ایران) نشان می‌دهد که رویکرد صرفاً انتظامی و دستور دادستان‌ها که در روز‌های اخیر در استان‌های اردبیل اصفهان آذربایجان غربی و. غیره صادر شده، ناکارآمد بوده است.
دادستانی‌ها در سال‌های گذشته نیز بار‌ها با استناد به موادی مانند 688 قانون مجازات اسلامی (تهدید بهداشت عمومی) و 506 و 522 (مسئولیت صاحبان حیوانات در آسیب‌رسانی به دیگران) دستورات ممنوعیت صادر کرده‌اند، اما فقدان قانون جامع و ناکارآمدی دستگاه‌های مجری در میدان اجتماعی و فرهنگی، موجب شده اجرا به «سلیقه مقامات محلی» وابسته باشد و تحقق نیابد.
در سال‌های اخیر، پدیده نگهداری سگ و گربه به عنوان حیوان خانگی در شهر‌های ایران با رشد بی‌سابقه‌ای مواجه شده است. این روند که به نظر می‌رسد تحت تأثیر الگو‌های غربی و بدون در نظر گرفتن ملاحظات فرهنگی و اجتماعی جامعه ایرانی گسترش یافته، چالش‌های متعددی را برای مدیریت شهری و سلامت عمومی ایجاد کرده، اما شهرداری‌ها هیچ گاه مسئولیت خود در این مقوله را مانند سایر کشور‌ها انجام نداده‌اند.
نگهداری حیوانات خانگی در محیط‌های شهری با مخاطرات بهداشتی جدی همراه است. بیماری‌های مشترک بین انسان و حیوان مانند هاری، توکسوپلاسموز و کیست هیداتید از جمله این تهدیدات محسوب می‌شوند و موارد متعددی از بروز آنها به خصوص در کودکان ناشی از آلودگی محیط پارک‌ها گزارش شده است. همچنین، آلودگی معابر و فضا‌های عمومی به فضولات حیوانی، مشکلات زیست‌محیطی متعددی را به وجود آورده که علاوه بر ایجاد منظره‌های ناخوشایند، به کانون تجمع حشرات و جوندگان موذی تبدیل شده‌اند.
از منظر اجتماعی، این پدیده با چالش‌های متعددی همراه بوده است. افزایش نزاع‌های محلی و شکایت‌های همسایگی ناشی از سروصدا و مزاحمت‌های حیوانات، ایجاد ترس و ناامنی به ویژه برای کودکان و سالمندان در فضا‌های عمومی به خصوص پارک‌ها و پیاده راه‌ها و تخریب اموال عمومی و فضای سبز شهری از جمله این مشکلات است. این در حالی است که بسیاری از صاحبان این حیوانات، توجهی به حقوق دیگر شهروندان و حفظ نظم عمومی ندارند و حتی در اثر ناکارآمدی مدل حکمرانی فرهنگی اجتماعی در ایران ده درصد حداقلی مدعی و طلب کار 90 درصد شاکی هستند.
در بُعد فرهنگی، ترویج سبک زندگی غیرمتعارف و تقلید کورکورانه از الگو‌های غربی که در شبکه‌های معاند نظیر من و تو به شدت تبلیغ شده قابل تأمل است تا جایی که سگ داری و سگ گردانی را جایگزین فرزند آوری دانسته و این مفهوم در ادبیات قشر حداقلی جا افتاده است. در شرایطی که بسیاری از خانواده‌های ایرانی با مشکلات اقتصادی دست و پنجه نرم می‌کنند، هزینه‌های گزاف نگهداری از این حیوانات سوال‌برانگیز است. از سوی دیگر، این پدیده می‌تواند به کاهش توجه به مسئولیت‌های اجتماعی و خانوادگی منجر شود، چرا که بخش قابل توجهی از وقت و انرژی افراد به مراقبت از حیوانات اختصاص می‌یابد.
مسئولان و نهاد‌های ذی‌ربط در سال‌های اخیر اقداماتی را برای مدیریت این پدیده انجام داده‌اند، اما به نظر می‌رسد این اقدامات عمدتاً مقطعی و بدون پشتوانه کارشناسی بوده است. در برخی موارد، برخورد‌های سلبی بدون ارائه راهکار‌های جایگزین، تنها به افزایش تنش‌های اجتماعی انجامیده است.
تجربه سایر کشور‌ها نشان می‌دهد که مدیریت این پدیده نیازمند رویکردی جامع و همه‌جانبه است. تدوین قوانین شفاف و دقیق، ایجاد زیرساخت‌های مناسب، و فرهنگ‌سازی گسترده از جمله راهکار‌هایی است که می‌تواند به کاهش تدریجی این معضل کمک کند. در این میان، رسانه‌ها و نهاد‌های آموزشی می‌توانند با آگاه‌سازی عمومی، زمینه‌های تغییر نگرش در این حوزه را فراهم کنند.
نگهداری حیوانات خانگی در محیط‌های شهری، به ویژه در کشوری با ویژگی‌های فرهنگی و اجتماعی ایران، پدیده‌ای پیچیده و چندبعدی است که نیازمند توجه جدی مسئولان و همراهی شهروندان است. در غیر این صورت، شاهد تشدید مشکلات ناشی از این پدیده و تبدیل آن به معضلی لاینحل خواهیم بود.
انتهای پیام/424/
