چالشهای محیط زیست کهگیلویه و بویراحمد؛از پسماند تاریزگردها
به گزارش بخش استانها در وبانگاه به نقل از خبرگزاری تسنیم از یاسوج، استان کهگیلویه و بویراحمد با چالشهای متعددی در حوزه محیط زیست مواجه است؛ از مدیریت نادرست پسماندها و آتشسوزیهای مکرر جنگلها و مراتع گرفته تا تخریب پوشش گیاهی ناشی از برداشت بیرویه و چرای بیضابطه، و همچنین بیماریهای گیاهی مانند آفت حشره برگخوار بلوط. این استان درگیر بحرانهای متنوع زیستمحیطی است که ضرورت اقدامات جدی و برنامهریزیشده را بیش از پیش میطلبد.
علاوه بر این، تغییرات اقلیمی و خشکسالی، کمبود منابع آبی برای مصارف مختلف از جمله کشاورزی و صنعت، ورود پسماندهای شهری و روستایی به منابع آبی و متأسفانه پدیده ریزگردها که منشأ آنها خارج از استان است، از دیگر چالشهای اساسی پیش روی این منطقه به شمار میآیند. در گفتوگویی که به مناسبت هفته محیط زیست با عبدال دیانتینسب، مدیرکل محیط زیست استان، انجام دادهایم، به بررسی این چالشها و راهکارهای مقابله با آنها پرداختهایم.
متن گفتوگو به شرح زیر است:
تسنیم: مهمترین چالشهای محیط زیستی استان کهگیلویهوبویراحمد در حال حاضر چیست؟
عدم مدیریت صحیح و اصولی پسماند در استان و دفنهایی که بهصورت بهداشتی صورت نمیگیرد، آتشسوزی جنگلها و مراتع، تخریب پوشش گیاهی ناشی از برداشت گیاهان دارویی، خوراکی و صنعتی، و همچنین چرای بیرویه در برخی مناطق استان، بیماریهایی نظیر حشرهی برگخوار بلوط، خشکسالی، تغییرات اقلیمی و مشکلات ناشی از آن همچون کمبود آب برای شرب، کشاورزی، صنعت و همینطور در زیستگاههای حیاتوحش، ورود فاضلابها و روانآبهای شهری و روستایی به محیطهای آبی بهویژه رودخانهها، و همچنین پدیدهی ریزگردها که منشأ بیروناستانی دارند، از جمله مهمترین چالشهای محیطزیستی استان است.
تسنیم: چه برنامههای ویژهای برای حفاظت از تنوع زیستی و مناطق تحت مدیریت استان دارید؟
ادارهکل استان برنامههای متنوعی در حوزه محیطزیست در دست اجرا دارد. یکی از محورهای مهم، آموزش جوامع محلی و افزایش آگاهی و دانش آنها درباره حیاتوحش است. این موضوع بهصورت جدی در استان دنبال میشود؛ بهگونهای که هر هفته در یکی از روستاهای استان، کارگاههای «حل تعارضات با حیاتوحش» برگزار میشود. این اقدام نقش مؤثری در کاهش تعارضات و حفاظت از گونهها داشته و دارد، و از این نظر، استان جزو استانهای برتر کشور محسوب میشود.
از دیگر اقدامات شاخص میتوان به احداث و راهاندازی مرکز بانک ژن جنوب کشور در ادارهکل، هوشمندسازی پاسگاههای محیطبانی (که با توجه به کمبود نیرو، کمک شایانی به افزایش ضریب حفاظتی مناطق کرده) اشاره کرد.
تأمین آب و ایجاد آبشخور برای حیاتوحش، بهرهگیری از ظرفیت جوامع محلی، همکاری با سمنها و جلب مشارکت آنها در برنامههای حفاظتی، جلوگیری از شکار و صید غیرمجاز، تدوین برنامههای عمل حفاظت از گونههایی مانند پلنگ و خرس قهوهای در استان، انجام مطالعات شناسایی گونههای پستانداران و گیاهان، و آغاز برنامههای اجرایی برای احیای برخی گونههای گیاهی بومی در مناطق، از جمله دیگر اقدامات قابلتوجه ادارهکل است.
همچنین، تدوین برنامه مدیریت زیستبومی برای تالابها، خرید پروانههای چرای دام در پارک ملی دنا (که نقشی مؤثر در حفاظت از تنوع زیستی دارد)، و مکاتبه با اداره دامپزشکی برای واکسیناسیون دامهای اهلی از جمله اقدامات حمایتی و مدیریتی در حال اجراست.
تسنیم: وضعیت منابع آبی و تالابهای استان چگونه است و چه اقداماتی برای حفظ آنها انجام شده؟
در استان چهار تالاب داریم که خوشبختانه «برم الوان» و «مورزرد زیلایی» با وجود بارش خیلی کم در استان، از نظر آبی وضعیت مطلوبی دارند. تالاب «شرنگدرنگ» بهعلت وجود حفرههای طبیعی در بستر، متأسفانه آب خود را از بستر بهشدت از دست میدهد؛ هرچند در حال حاضر تقریباً 20 تا 25 درصد آب دارد، اما بهعلت همین حفرهها، آب بهتدریج تخلیه میشود. برای رفع این مشکل، در سال گذشته با همکاری سازمان زمینشناسی کشور یک مطالعه انجام شد و راهکارهایی ارائه شد که در حال پیگیری تأمین اعتبار و اجرای آن هستیم.
تالاب «کوهگل» نیز با توجه به نوع تالاب و ویژگیهای اکولوژیکی خاص آن، و همچنین با توجه به وضعیت بارش امسال، با کاهش سطح آب مواجه شده و میزان آب آن به زیر 50 درصد رسیده است، اما طبیعت این تالاب بهگونهای است که در سالهای کمبارش چنین شرایطی طبیعی تلقی میشود. در مجموع و در مقایسه با سایر تالابهای کشور، وضعیت تالابهای ما بهتر ارزیابی میشود.
از جمله اقدامات انجامشده در این حوزه میتوان به ثبت تالاب «برم الوان» در کنوانسیون بینالمللی رامسر، تکمیل فرمهای RIS برای تالابهای «مورزرد» و «شرنگدرنگ» و ارسال آن به دبیرخانه جهانی کنوانسیون رامسر جهت ثبت، و نیز تدوین برنامه مدیریت زیستبومی برای سه تالاب «مورزرد زیلایی»، «شرنگدرنگ» و «برم الوان» با مشارکت همه دستگاهها و ذینفعان و حضور جوامع محلی اشاره کرد. این سه برنامه مدیریت، در کارگروه امور زیربنایی استان تصویب و سپس در شورای برنامهریزی استان نیز به تصویب رسید که استان ما را به تنها استانی تبدیل کرده است که توانسته در یک سال، سه برنامه تالابی را تصویب کند؛ اقدامی بزرگ و قابل توجه.
از دیگر اقدامات انجامشده میتوان به انجام مطالعات مربوط به دلایل خشک شدن تالاب «شرنگدرنگ» با همکاری سازمان زمینشناسی کشور و سازمان حفاظت محیط زیست، برگزاری کارگاههای آموزشی برای کلیه مدارس حوزه آبریز تالابهای «مورزرد» و «شرنگدرنگ» (در مجموع برای 17 مدرسه ابتدایی و یک مدرسه راهنمایی)، خرید تجهیزات برای دبیرخانه تالابها، نصب تابلوهای آگاهیبخشی در محدوده تالابها و خرید اقلام و بستههای آموزشی و فرهنگیسازی برای دانشآموزان کلیه مدارس حوزه آبریز تالابهای «مورزرد» و «شرنگدرنگ» اشاره کرد.
تسنیم: برنامههای ویژه استان برای هفته محیط زیست امسال چیست؟
برگزاری همایش پیادهروی همگانی با همکاری سایر دستگاهها، برگزاری کارگاههای آموزشی و آگاهیافزایی برای طیفهای مختلف مردم، حضور در نشست علمیـتخصصی شبکه علمی تغییرات اقلیمی کشور، پایش آلایندهها و صنایع، برگزاری کارگاه آموزشی برای سمنها، اجرای برنامههای آموزشی برای مربیان سلامت آموزشوپرورش، برگزاری برنامه و کارگاه آموزشی برای طلاب استان با موضوع مدیریت پسماندها و آلودگی پلاستیکها از جمله اقدامات مهم در هفته محیط زیست بوده است. در واقع، هر روز از هفته محیط زیست متناسب با شعار آن روز، در استان یک برنامه مناسب و هدفمند اجرا میشود.
تسنیم: نقش مشارکت مردمی و سازمانهای مردمنهاد در حفاظت از محیط زیست استان چگونه است؟
حفاظت از محیط زیست موضوعی کاملاً مشارکتی است و امری نیست که تنها توسط یک دستگاه اجرایی قابل تحقق باشد. بدون حمایت و مشارکت مردم، قطعاً حفاظت از محیط زیست با چالشهای جدی مواجه خواهد شد. خوشبختانه در استان، مردم نقش بسیار مؤثر و اساسی در این حوزه ایفا میکنند، بهویژه در کنترل آتشسوزیها و رفع تعارضات، که بهعنوان بازوی اصلی ما عمل کردهاند. سازمانهای مردمنهاد (سمنها) نیز در زمینه آموزش و آگاهیبخشی نقش قابلتوجهی داشتهاند و در کنترل و مهار آتشسوزیها، از گروههای فعال و تأثیرگذار در مدیریت و اطفای حریق بودهاند. البته ضروری است که این مشارکت و فعالیتها بیش از پیش گسترش یابد. ما در اداره کل حفاظت محیط زیست استان بهدنبال توسعه و تقویت رویکرد «مدیریت مشارکتی» با حضور و همراهی فعال تمام اقشار مردم، بهویژه جوامع محلی هستیم.
تسنیم: برای کاهش آلودگیهای صنعتی و کشاورزی در استان چه راهکارهایی دارید؟
مطابق قوانین، هر صنعت خود موظف است آلایندههایش را کنترل کرده، راهکارهای لازم را ارائه دهد و میزان آلایندگی را به حد استاندارد برساند. ما نیز بر اساس وظایف و قوانین موجود، پایشهای لازم را انجام داده و اقدامات قانونی را پیگیری میکنیم. البته راهکارهایی که از سوی ما پیشنهاد میشود، قطعاً بسته به نوع صنعت متفاوت است؛ چرا که هر صنعت با توجه به نوع ورودی (مواد خام)، فرآیند تولید، ظرفیت، فناوری و نوع خروجی، آلایندههای خاص خود را دارد. بنابراین نمیتوان یک نسخه واحد برای همه صنایع پیچید، بلکه راهکارها باید متناسب با ویژگیهای هر صنعت ارائه شوند.
ما بر اساس نوع صنعت، نوع آلاینده و دیگر شرایط، در صورت نیاز، راهکارها و پیشنهادهای لازم را ارائه میدهیم. با این حال، برخی اقدامات کلی و مشترک که برای بسیاری از صنایع قابل توصیه است، شامل استفاده از فناوریهای نوین و بهروز، احداث سیستمهای تصفیهخانه فاضلاب (در صورت وجود پساب)، استفاده از سوختهای سازگار با محیط زیست و بهرهگیری از انرژیهای پاک، همچنین پایش و کنترل مداوم آلایندهها بهمنظور رساندن آنها به حد استاندارد زیستمحیطی است.
در حوزه کشاورزی نیز که متولی اصلی آن وزارت جهاد کشاورزی است، پیشنهادهایی از جمله کاهش مصرف سموم شیمیایی، جایگزینی آنها با سموم بیولوژیک، آموزش کشاورزان، ترویج نحوه صحیح مصرف و میزان استفاده از سموم، و اجرای برنامههای مدیریت تلفیقی آفات و بیماریها را ارائه میدهیم. همچنین تأکید داریم که از آبیاری با آبهای آلوده و نامتعارف جلوگیری شود.
تسنیم: آیا طرحهای توسعهای در استان با ملاحظات محیط زیستی همراه هستند؟
بله، همه طرحهای توسعهای استان با ملاحضات زیست محیطی و رعایت ضوابط استقرار محیط زیست همراه هستند و طرحی که ملاحضات و ضوابط را نداشته باشد، قطعاً با احداث آن مخالفت میشود و اجازه فعالیت به طرح داده نخواهد شد؛ مثل دو سد ماندگان و خرسان 3 که بدون اخذ مجوز شروع به فعالیت داشتند و از طریق مراجع قضایی و سازمان محیط زیست دستور توقف فعالیت آنها نیز داده شد.
تسنیم: پروژههای نفتی و صنعتی در(مثل پتروشیمیها) چه تهدیداتی برای محیط زیست داشتهاند؟
این طرحها در صورت عدم رعایت استانداردهای زیست محیطی با توجه به نوع آلایندههای که دارند میتوانند هم برای انسان و هم برای زیستمندان منطقه خطرات سلامتی به همراه داشته باشند. یکی از مهمترین تهدیدات آنها آلودگی هوا و خاک است. علاوه بر این در صورت ورود فاضلاب یا نشت یا ریزشهای نفتی به اکوسیستمهای آبی باعث آلودگی آنها و در نتیجه تهدید سلامتی آبزیان و زنجیره غذایی آبی خواهد شد. ولی در کل مهمترین تهدید آنها آلودگی هواست با توجه به آلایندههای مختلفی که تولید میکنند.
تسنیم: چرا با وجود هشدارهای مکرر درباره آلودگی خاک و آب ناشی از استخراج نفت، همچنان شاهد تخلفات محیط زیستی هستیم؟
منظور شما از این سؤال بهدرستی برای ما روشن نیست. لطفاً مستندات مربوط به این بند را ارائه فرمایید، مثلاً مشخص کنید منظور کدام هشدار و کدام تخلفات است تا بتوان پاسخ دقیق و مناسبی ارائه داد.
اما در مجموع، یکی از دلایل اصلی آلایندگی در برخی صنایع، فرسودگی فناوری یا قدیمی بودن تجهیزات آنهاست. از سوی دیگر، نصب سیستمهای کنترل آلودگی یا پایش آلایندهها برای صنایع هزینهبر است و متأسفانه برخی از واحدها به همین علت از انجام این اقدامات سرباز میزنند.
با این حال، ما در ادارهکل حفاظت محیط زیست استان، پایش مستمر صنایع را در دستور کار داریم. در صورتی که خروجی آلایندههای یک صنعت از حد مجاز و استانداردهای زیستمحیطی فراتر رود، اخطاریه رفع آلایندگی به آن واحد صنعتی صادر میشود. چنانچه پس از اخطاریه، اقدامی برای رفع آلایندگی انجام نشود، موضوع به مراجع قضایی ارجاع داده میشود و آن واحد صنعتی در لیست صنایع آلاینده قرار میگیرد که بر اساس قانون، مشمول پرداخت عوارض آلایندگی خواهد شد.
تسنیم: چرا طرحهای انتقال آب از استان با اعتراضات محلی مواجه شده و پاسخ شما چیست؟
به نظر من بهتر بود ابتدا دلایل اعتراضات را از خود مردم جویا میشدید. اما تا جایی که ما اطلاع داریم، دلایل این اعتراضات از چند جنبه قابل بررسی است. نخست اینکه در بحث سد ماندگان، مردم ابتدا تصور کردند که مرز سیاسی استان جابجا شده و بخشی از استان به استان اصفهان واگذار شده است، موضوعی که همانطور که میدانید کاملاً نادرست بود. علاوه بر این، مردم از نحوه مدیریت مناطقی که تحت مدیریت دو استان قرار دارند، اطلاع دقیقی نداشتند.
همچنین نگرانی اصلی آنها مربوط به تأثیرات احداث سدها بر روی دنا، عدم رعایت حقابههای رودخانهها و پیامدهای زیستمحیطی طرحهای انتقال آب بوده است. در این زمینه، ما کاملاً با احداث سدهای خرسان و ماندگان مخالفت داشتیم و این مخالفت را از طریق مکاتبات مختلف با مراجع قضایی و سازمان حفاظت محیط زیست اعلام کردهایم.
از سوی دیگر، مردم استان دنا، دنا را هویت خود میدانند و در نوشتهها، سرودها و شعرهای خود بارها به دنا اشاره کردهاند. آنها نگران آسیب دیدن دنا و تنوع زیستی آن بر اثر احداث سدها هستند و بیم دارند که شاهد کاهش برف در دنا باشیم، که این نگرانی یکی از دلایل اعتراضات آنهاست. علاوه بر این، نگرانیهایی درباره خشک شدن اکوسیستمهای آبی استان، کمبود آب و پیامدهای ناشی از آن وجود دارد.
با این حال، ما نیز در پاسخ به نگرانیهای مردم هرجا که لازم بود و از ما درخواست پاسخ شد، بهصورت شفاف پاسخگو بودیم و ضمن همراهی با مردم، مخالفت خود را نیز به طرق مختلف اعلام کرده و مکاتبات و پیگیریهای لازم را برای توقف فعالیت این سدها انجام دادهایم. تلاش ما و همکارانمان همواره بر این بوده است که محیط زیست استان حفظ شود و هیچ آسیبی به آن وارد نشود.
تسنیم: آمار دقیق کشته شدن گونههای نادر جانوری مانند خرسهای زاگرس در جادههای استان چقدر است؟ چرا اقدامی برای ساخت گذرگاههای حیات وحش انجام نشده؟
خرس جزء گونههای نادر استان نیست و در واقع گونه نادر خاصی در استان نداریم. اما گونههای حمایتشده و در معرض خطر یا تهدید در استان وجود دارد. تلفات جادهای گونههای حمایتشده و در معرض تهدید یا در خطر در استان بسیار کم و موردی است؛ به طوری که در سه تا چهار سال گذشته عملاً تلفات جادهای این گونهها ثبت نشده است. البته تلفات محدودی از سایر گونهها مانند روباه، شغال و گزار گزارش شده که با توجه به جمعیت خوب این گونهها در استان، میزان آن بسیار ناچیز است.
هرگاه حادثهای رخ دهد و تلفات جادهای اتفاق بیفتد، ما آمار مربوطه را به سازمان محیط زیست اعلام میکنیم و از بافت و خون گونههای تلفشده جهت نگهداری در بانک ژن و انجام آزمایشها و مطالعات علمی نمونهگیری میکنیم.
خوشبختانه در استان ما تلفات جادهای بسیار کم است و هیچ نقطهای با ریسک بالا یا آمار تلفات زیاد وجود ندارد. اگر مکانی با ریسک بالا شناسایی شود، قطعاً نسبت به احداث سازههای حفاظتی اقدام خواهیم کرد. ضمناً تلفات گونههایی مانند گزار نیز به صورت موردی و پراکنده بوده و در یک منطقه خاص متمرکز نیست.
برای پیشگیری از تلفات جادهای، علاوه بر برگزاری کارگاههای آموزشی در زمینه حل تعارضات حیات وحش و آگاهیبخشی به مردم، در برخی مناطق و مسیرهای جادهای که احتمال عبور و گذر حیات وحش وجود دارد، با هماهنگی و مکاتبه با اداره کل راهداری استان، تابلوهای هشداردهنده محل عبور حیات وحش نصب کردهایم و این اقدامات همچنان در حال پیگیری و تقویت است.
تسنیم: شکار غیرمجاز در مناطق حفاظتشده (مثل دنا) چقدر جدی گرفته میشود؟
با شکار غیرمجاز نه فقط در دنا بلکه در کل استان به طور جدی و مطابق قانون برخورد میشود و اصلاً هیچگونه ملاحظهای در این خصوص نیست و بلااستثنا هر شکار و شکارچی غیرمجازی کشف شده فوراً به مراجع قضایی معرفی و مطابق قانون به آنها برخورد میشود. علاوه بر این هرگونه گزارشی که از تخلف دریافت شود ضمن بررسی و پیگیری توسط محیطبانان منطقه، توسط یگان حفاظت و دفاتر تخصصی مربوطه مورد بررسی قرار میگیرد.
تسنیم: آیا ساختوسازهای گردشگری در ارتفاعات و جنگلهای استان (مثل سیسخت) با مجوز محیطزیست انجام شدهاند؟
منظور شما از «مناطق و ارتفاعات» کدام مناطق یا ارتفاعات است؟ مثلاً آیا منظور سیسخت است؟ ابتدا باید مشخص شود منظور شما کدام نقطه یا منطقه است و باید بررسی کنیم که آیا این ساختوسازها در مناطق تحت مدیریت اداره کل حفاظت محیط زیست استان قرار دارد یا خارج از این محدودههاست تا بتوانیم پاسخ دقیقی ارائه دهیم.
به طور کلی، در مناطق تحت مدیریت حفاظت محیط زیست استان، اجازه هیچ گونه ساختوساز در اراضی ملی داده نمیشود و هرگونه ساختوساز غیرمجاز با جدیت جلوگیری شده و طبق قانون از طریق مراجع قضایی پیگیری و برخورد قانونی صورت میگیرد.
اگر ساختوساز در خارج از مناطق تحت مدیریت محیط زیست باشد، از آنجا که متولی امر منابع طبیعی است، لازم است این سؤال از آن نهاد پرسیده شود.
همچنین، در مستثنیات مردم طبق قانون، پس از اخذ مجوز تغییر کاربری و طی مراحل قانونی، امکان ساختوساز وجود دارد.
تسنیم: آیا در حریم مناطق حفاظتشده معدن داریم، اگر داریم چه شرایطی دارند؟
ما در مناطق تحت مدیریت و حرایم آنها معدن فعال و در حال بهرهبرداری نداریم.
تسنیم: کدام شهرهای استان هنوز سیستم دفع فاضلاب استاندارد ندارند؟ در کل شرایط چطور است و چه اقداماتی در این باره انجام دادهاید؟
همانطور که میدانید، متولی مدیریت و احداث سیستم تصفیهخانه فاضلاب شهری و روستایی، شرکت آب و فاضلاب است و در این خصوص باید آمار دقیق و اقدامات انجام شده را از متولی امر جویا شوید.
با این حال، شهرهای یاسوج، سیسخت، دهدشت و گچساران سیستم تصفیهخانه فاضلاب دارند که هماکنون فعال هستند و تصفیهخانه شهر چرام نیز در حال ساخت و نزدیک به بهرهبرداری است.
در ارتباط با این موضوع، محیط زیست به عنوان یک دستگاه نظارتی، وظیفه نظارت و پایش خروجی فاضلاب تصفیه شده را بر عهده دارد تا اطمینان حاصل شود که خروجی تصفیهخانهها در حد استاندارد بوده و تهدیدی برای محیط زیست به شمار نمیرود.
تسنیم: طرح شما برای مدیریت پسماندهای بیمارستانی و صنعتی چیست؟
مطابق قوانین، مدیریت پسماندهای صنعتی و بیمارستانی بر عهده تولیدکننده است و نه سازمان محیط زیست. اما نظارت بر اجرای مدیریت پسماندها به عهده محیط زیست است و اقدامات نظارتی لازم انجام شده است.
در استان، هر صنعتی که براساس پایشهای انجام شده توسط اداره کل یا آزمایشگاههای معتمد و مطابق ضوابط و استانداردهای زیستمحیطی آلاینده شناخته شود، ما مطابق قانون با آن برخورد کردهایم. اگر موردی از صنعتی که آلاینده باشد و با آن برخورد نشده باشد سراغ دارید، لطفاً معرفی کنید؛ در این خصوص کاملاً پاسخگو هستیم.
تسنیم: آیا آمار واقعی تخلفات محیطزیستی در استان منتشر میشود یا سانسور میشود؟ منظور از سانسور شدن تخلفات چیست؟
محیط زیست از جمله دستگاههایی است که معمولاً در همه موارد شفافسازی کرده و باتوجه به مأموریتی که دارد هیچ نیازی به سانسور ندارد. جهت دریافت اخبار و آمار میتوانید به سایت رسمی ادارهکل مراجعه کنید. در ضمن هر موردی وجود داشته به طور شفاف پاسخگو بوده و اخبار و یا آمار مربوطه منتشر کرده است.
تسنیم: از سد ماندگان وخرسان چه خبر، چه مشکلاتی زیست محیطی دارند و چه اقدامی در خصوص آنها انجام دادهاید؟
همانطور که میدانید از طریق مراجع قضایی و سازمان حفاظت محیط زیست دستور توقف این دو سد صادر شده است. ادارهکل حفاظت محیط زیست استان همواره مخالفت خود را با احداث هر دو سد هم از طریق مکاتبه با سازمان حفاظت محیط زیست و مراجع قضایی اعلام و پیگری کرده و حتی اقداماتی مانند جلوگیری ازفعالیت و توقف فعالیتهای آنها انجام داده است و در نهایت، .دستور توقف فعالیت را هم به متولیان امر اعلام کرده است.
انتهای پیام/