یادداشت| عاشورا؛ تجربه اصیل معنا و مسئولیت در تاریخ انسانیت
به گزارش بخش استانها در وبانگاه به نقل از خبرگزاری تسنیم از قم، حسن عبدی‌پور، پژوهشگر و نویسنده یادداشتی پدیدارشناسانه درباره قیام امام حسین(ع) نوشت.
روش پدیدارشناسی که جست‌وجوی حقیقت را در لایه‌های عمیق تجربه زیسته قرار می‌دهد، افق تازه‌ای برای فهم نهضت عاشورا و قیام امام حسین(ع) می‌گشاید. در این رویکرد، واقعه‌ای چون عاشورا نه صرفاً رخدادی تاریخی که تجلی والای معنوی، اخلاقی و انسانی است که باید آن را از زبان، رفتار و انتخاب‌های کنشگران اصلی‌اش درک نمود؛ نه از ورای پیش‌داوری‌ها یا تفسیرهای بیرونی.
در کاوش پدیدار حقیقت عاشورا، نخست باید به سراغ کلمات منور و مواضع روشن امام حسین(ع)، یاران باوفا و اهل بیت بزرگوار ایشان رفت؛ همان آینه‌هایی که تجربه ناب خود را در لحظه‌های عظیم حادثه، صادقانه آشکار کردند و ما را به حضور در ژرف‌ترین معناهای این نهضت الهی فراخواندند.
شواهد متقن از متون معتبر
امام حسین(ع) درباره انگیزه قیام خود، چنین می‌فرماید: «إِنِّی لَمْ أَخْرُجْ أَشِرًا وَ لا بَطِرًا وَ لَا مُفْسِدًا وَ لَا ظَالِمًا وَ إِنَّمَا خَرَجْتُ لِطَلَبِ الْإِصْلَاحِ فِی أُمَّةِ جَدِّی.»(بحارالانوار، ج44، ص329؛ الارشاد شیخ مفید، ج2، ص57)
در شب عاشورا به یارانش فرمود: «فَمَن کَانَ فِی حَقِّهِ صَبْرٌ، وَ لَهُ فِی نَفْسِهِ ثِقَةٌ، فَلْیَقُمْ مَعَنَا، فَإِنِّی أَرَى الْمَوْتَ إِلَّا سَعَادَةً، وَالْحَیَاةَ مَعَ الظَّالِمِینَ إِلَّا بَرَماً.»(لهوف سیدبن طاووس، ص80)همچنین روز عاشورا فرمود: «أَلا تَرَوْنَ أَنَّ الْحَقَّ لا یُعْمَلُ بِهِ وَ أَنَّ الْبَاطِلَ لا یُتَنَاهى عَنْهُ؟» (تاریخ طبری، ج5، ص404؛ بحارالانوار، ج44، ص192)
دستاوردهای پدیدارشناسانه
در پرتو این شواهد اصیل، مضمون‌های پدیدارشناسانۀ نهضت حسینی چنین آشکار می‌شود:
1. ادراک مسئولیت تاریخی و الهی:
امام حسین(ع) قیام خویش را فراتر از هر هیجان شخصی یا منفعت دنیوی می‌شمارد و آن را انجام وظیفه‌ای سنگین برای سلامت، بیداری و حیات جاویدان امت اسلامی می‌دانند.
2. آزادگی؛ آزادی با معنا:
مرگ در نگاه حسینی، نهایتِ آزادی عزتمندانه است نه تسلیم در برابر جور و فساد. این تجربه، آزادگی را به بلندترین نقطۀ معنوی انسانیت ارتقا می‌دهد.
3. وفاداری بی‌کران به حقیقت:
ایستادگی امام بر سر اصول و فدا کردن همه چیز در راه حق، پرچم همیشگی پیکار با تحریف و سلطه است؛ تعهدی که تا ابد آموزگار آزادمردان است.
4. الهامی فراتر از زمان و مکان:
تجربه عاشورا به الگویی جاودانه بدل شده که در همه اعصار، مشعل هویت‌بخشی و امید را برای آزادی‌خواهان و مظلومان برافروخته و در قلب تاریخ امت اسلام روشن نگاه داشته است.
وظیفه پیروان نهضت حسینی در امروز؛ بازخوانی عاشورا در سپهر معاصر
پدیدارشناسی عاشورا ما را فرا می‌خواند تا پیروی از این نهضت را نه در ماندن بر ابعاد مناسکیِ صرف، بلکه در خلق تجربه‌ای اصیل از مسئولیت، آزادگی و حقیقت‌طلبی در زمینه‌های امروزین زندگی فردی و اجتماعی بجوییم:
1. احیای رسالت اجتماعی و جنبش اصلاحی:
پیروی از سیدالشهدا(ع) در عصر ما تبلور وظیفه‌مداری و ایستادگی در برابر مظاهر ظلم، فساد و انحراف است؛ نه سهل‌انگاری و بی‌عملی. «کنتم خیر أمة أخرجت للناس تأمرون بالمعروف وتنهون عن المنکر…» (آل عمران: 110)
2. زیست آزادگی و انتخاب آگاهانه راه حق:
در روزگاری که انواع فشارها، تحریم ها و وسوسه‌ها انسان معاصر را احاطه کرده است، حسینی زیستن یعنی با آگاهی و اختیار، راه حق را برگزیدن اگر این انتخاب به رویارویی با طوفان مخالفت‌ها و پرداخت هزینه‌های سنگین بیانجامد.
3. تعهد عملی به حقیقت:
پیرو واقعی عاشورا نباید فقط درباره عدالت و شفافیت صحبت کند؛ بلکه باید حتی در شرایط سخت و هنگام روبه‌رو شدن با خطر هم به آن‌ها پایبند بماند. حقیقت‌جویی زمانی معنا دارد که در رفتار و عملکرد انسان دیده شود، نه فقط در حرف‌ها.
4. الهام‌آفرینی برای حرکت‌های عدالت‌خواه:
عاشورا تنها یک واقعه تاریخی نیست، بلکه سرچشمۀ الهام و انگیزه‌ای بزرگ برای همه انسان‌ها و ملت‌هایی است که در جست‌وجوی عدالت و مقابله با ظلم هستند. این قیام، معنا و روح مبارزه برای حق و خیر را فراسوی زمان‌ها و مرزها جاری ساخته است.
به‌ویژه برای نسل جوان امروز، عاشورا الگویی زنده و پویاست؛ الگویی که نشان می‌دهد حتی در سخت‌ترین شرایط، تسلیم شدن در برابر بی‌عدالتی وزور گویی راه حل نیست. بلکه باید با همدلی، اتحاد و احساس مسئولیت جمعی، مسیر تحقق عدالت را پی گرفت. بسیاری از جنبش‌های مهم معاصر در جهان اسلام و حتی فراتر از آن، از آموزه‌ها و پیام عاشورا الهام گرفته‌اند—اعم از بیداری ملت‌ها، حرکت‌های مقاومت، فریادخواهی مظلومان و دفاع از ارزش‌های انسانی.
بر این اساس، نگاه به عاشورا نباید صرفاً به عنوان حادثه‌ای مربوط به گذشته یا یک آیین عزاداری محدود شود، بلکه باید به عنوان منبع الهامی دائمی در جهت بیداری اجتماعی، هویت‌بخشی تمدنی و حرکت به سوی تحقق ایده‌آل‌های قرآنی و اسلامی شناخته شود.
عاشورا همواره یادآور این حقیقت است که هیچ نسلی نباید در برابر ظلم بی‌تفاوت بماند و رسالت تاریخی خود را فراموش کند.
آینده‌نگری، اتحاد، همدلی، مبارزه با ظلم، و بازسازی هویت حقیقی از آموزه‌های الهام‌بخش قیام حسینی است؛ آموزه‌هایی که می‌توانند مسیر حرکت عدالت‌خواهان و امت اسلامی را در هر دورانی روشن سازند.
از این رو، فهم پدیدارشناسانه عاشورا تأکید دارد که پیروی از راه امام حسین(ع) و وفاداری به مکتب ایشان، زمانی معنا پیدا می‌کند که با حضور مسئولانه و آگاهانه در جامعه، مقاومت سازنده در برابر ظلم، نگاه انتقادی و برافراشتن پرچم امید و عدالت همراه باشد؛ نه صرفاً با تکرار بی‌روح شعائر و آیین‌ها.
جهاد تبیین، دفاع خلاقانه و متعهدانه از حقیقت، و سبک زندگی اخلاقی و معنوی، ستون‌های اصلی وظیفۀ پیروان امام حسین(ع) در جهان معاصر است؛ باشد که این مشعل هماره فروزان و جهت‌بخش بماند.
انتهای پیام/