آیین سنتی «کومه» در آوج در انتظار ثبت ملی

به گزارش خبرنگار تسنیم در قزوین، دهم محرم که از راه می‌رسد، شهر آوج رنگ دیگری می‌گیرد، نه فقط از غم، بلکه از آگاهی، پیوند، و تاریخی که در دل مردمانش جریان دارد. آیینی به نام «کومه» که از سحرگاه عاشورا، کوچه به کوچه جان می‌گیرد و کربلا را با زبان مردم زنده می‌کند.

این مراسم که از مسجد امامزاده محمدطاهر آغاز می‌شود، سفری نمادین به سوی کربلا است، مردم، لباس عزا به تن، با دل‌هایی آکنده از اشک و احترام، در دسته‌های سینه‌زنی حرکت می‌کنند، اشعاری ترکی می‌خوانند، نذر ادا می‌کنند و در پایان به تعزیه می‌رسند؛ نقطه اوج آیینی که نسل به نسل منتقل شده و هنوز ساختار سنتی و بومی خود را حفظ کرده است.

در بخشی از مراسم، صحنه‌ای نمادین از بازگشت ذوالجناح، اسب بی‌سوار امام حسین(ع)، اجرا می‌شود. مردم در کنار اسب، اشعار ترکی می‌خوانند و با زمزمه‌های حزین، از او حال امام را می‌پرسند، صحنه بازگشت امام از قتلگاه به سوی خیمه‌ها، با پیکری آماج تیر، به یکی از عاطفی‌ترین لحظات مراسم تبدیل می‌شود.

در همین رابطه، مجتبی عباسی، کارشناس مردم‌شناسی اداره‌کل میراث فرهنگی استان قزوین در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم در قزوین اظهار کرد: پرونده آیین کومه از سال گذشته آماده بود اما به‌دلیل تغییر فرمت‌های ثبت در وزارت میراث فرهنگی، این آیین نتوانست در موعد مقرر یعنی اسفند 1403 وارد دستور شورای ثبت شود.

وی ادامه داد: امیدواریم امسال این پرونده در کنار حدود 10 تا 12 پرونده دیگر از آیین‌ها و مهارت‌های بومی استان، در شورای ثبت آثار ناملموس کشور مطرح شود.

عباسی با اشاره به دیگر پرونده‌های در دست اقدام در حوزه میراث معنوی یادآور شد: بخش مهمی از این پرونده‌ها به آیین‌های مذهبی عزاداری در ایام محرم اختصاص دارد؛ از جمله مهارت ساخت عروسک‌های سوگواری، سبک‌های خاص تعزیه‌خوانی، اشعار ترکی، و پخت غذاهای نذری سنتی مانند آش محلی، شله‌زرد و حلیم.

این کارشناس با بیان اینکه پرونده‌ها محدود به آیین‌های محرم نیستند افزود: چندین مهارت سنتی دیگر نیز در دست تدوین است که به حفظ فرهنگ بومی در مناطق روستایی کمک می‌کند، از جمله این مهارت‌ها، می‌توان به دوخت لباس‌های محلی زنان الموت، تهیه پارچه‌های دستباف بومی در طارم سفلی، جاجیم‌بافی، کلش‌بافی تاکستان، قفل‌سازی سنتی و علامت‌کشی مراسم مذهبی اشاره کرد که نسل به نسل منتقل شده و اکنون در معرض فراموشی‌اند.

عباسی همچنین از تدوین پرونده‌هایی درباره غذاهای خاص و مهجور روستایی خبر داد و گفت: در روستاهای قزوین، غذاهایی با پیشینه‌ای عمیق وجود دارد که نه‌تنها هویت خوراکی بلکه نشانه‌ای از وضعیت اقلیمی، کشاورزی و باورهای محلی هستند. غذاهایی چون “قاتق بادمجان الموت”، “خورشت آلو زردک”، نان “شُله” و شیوه‌های سنتی طبخ در تنورهای سنگی و گلی، نمونه‌هایی از این میراث خوراکی‌اند که اکنون مستندسازی می‌شوند.

به گزارش تسنیم ، کومه در زبان محلی به معنای «کمک کردن» است؛ و ریشه‌ این آیین به مفهومی بازمی‌گردد که مردم آوج، خود را یاری‌گر حسین(ع) می‌دانند؛ اما زمانی به کربلا می‌رسند که واقعه به پایان رسیده و شهادت رقم خورده است. این روایت، هم‌زمان نماد فقدان، تعهد و استمرار عاشورا در ذهن و زبان یک قوم است.

در صورت ثبت، آیین سنتی «کومه» به عنوان صدوهفتمین اثر ناملموس استان قزوین وارد فهرست ملی خواهد شد. استان قزوین پیش از این، با ثبت 85 اثر ناملموس رسمی و چندین پرونده در نوبت، جزو پنج استان فعال کشور در حوزه میراث معنوی بوده است. از سال 1400 تاکنون، 15 اثر جدید از جمله مهارت‌های شیشه‌گری فوتی، آینه‌کاری سنتی، تقسیم آب باغستان، جاجیم‌بافی و قفل‌سازی، در این استان به ثبت رسیده‌اند.

با وجود گذر زمان، آیین‌هایی چون «کومه»، غذاهای سنتی، لباس‌های محلی و مهارت‌های بومی در قلب مردم زنده‌اند. ثبت ملی این میراث‌ها، نه‌تنها حافظه فرهنگی استان قزوین را حفظ خواهد کرد، بلکه گامی مهم برای ماندگاری زبان، سبک زندگی، خوراک و عزاداری مردم قزوین است؛ مردمانی که هویتشان را نه فقط در تاریخ، که در تاروپود نان، لباس و نوحه‌های خود حفظ کرده‌اند.

انتهای پیام/