درآمدی شیرین از پیله‌ای سفید/ روایت تسنیم از نوغانداری در مازندران
به گزارش بخش استانها در وبانگاه به نقل از خبرگزاری تسنیم از بابل، در دنیایی که اقتصاد مبتنی بر فناوری و صنعت روز به روز بیشتر بر زندگی انسان‌ها سایه می‌افکند، بازگشت به ظرفیت‌های بومی و مشاغل سنتی نه یک انتخاب، بلکه ضرورتی برای پایداری اقتصادی و اجتماعی به شمار می‌رود. یکی از این مشاغل که هم اصالت دارد، هم درآمدزاست و هم با محیط زیست سازگار است، نوغانداری یا پرورش کرم ابریشم است؛ حرفه‌ای که در دل روستاهای سرسبز شمال ایران، به‌ویژه در شهرستان بابل، هنوز نفس می‌کشد و می‌تواند راه‌حل بسیاری از مشکلات معیشتی، مهاجرت روستاییان و رکود اقتصادی باشد.
پرورش کرم ابریشم، اگرچه ساده به نظر می‌رسد، اما پشتوانه‌ای از دانش سنتی، تجربه نسل‌ها و هماهنگی دقیق با اقلیم و منابع محلی دارد. از تخم کرم تا پیله‌ی سفید، مسیری طی می‌شود که نتیجه‌اش نه تنها تولید نخ ابریشم، بلکه احیای روح کار جمعی در خانواده‌ها، مشارکت زنان روستایی و پیوند دوباره انسان با طبیعت است.
بابل، با اقلیم معتدل، تنوع زیستی، جنگل‌های هیرکانی و نیروی انسانی مستعد، یکی از قطب‌های بی‌رقیب نوغانداری در کشور است. اما این ظرفیت عظیم، به دلیل نبود زیرساخت‌های کافی، نگاه صنعتی، و ضعف حمایت‌های دولتی، هنوز در چارچوب‌های سنتی باقی مانده است. این در حالی است که اگر برنامه‌ریزی دقیقی در جهت صنعتی‌سازی این حوزه، آموزش نوغانداران و ایجاد زنجیره ارزش افزوده انجام گیرد، نوغانداری می‌تواند یکی از پایه‌های توسعه پایدار و اشتغال در مناطق روستایی شمال کشور شود.
این گزارش نگاهی دقیق‌تر دارد به وضعیت کنونی نوغانداری در بابل، ظرفیت‌ها، چالش‌ها، و آینده‌ای که می‌توان برای این حرفه دیرینه و ارزشمند ترسیم کرد. از روایت خواهران علیزاده در بندپی تا آمارهای تولید و برنامه‌های آموزشی جهاد کشاورزی، مجموعه‌ای از داده‌ها و دغدغه‌ها در این نوشتار گرد آمده تا چراغی باشد برای احیای یکی از گنجینه‌های پنهان اقتصاد محلی.
درآمدی شیرین از پیله‌ای سفید
پرورش کرم ابریشم از معدود فعالیت‌های کشاورزی است که می‌تواند با سرمایه‌ای اندک، درآمدی پایدار برای خانواده‌ها به همراه داشته باشد. پیله‌های سفید ابریشم، که محصول نهایی زحمت چند هفته‌ای نوغانداران است، مشتریان فراوانی در صنایع نساجی، فرش و پوشاک دارند. افزون بر این، اشتغال‌زایی مستقیم و غیرمستقیم در فرآیند پرورش، برداشت و فرآوری ابریشم، نوغانداری را به یکی از مشاغل مهم روستامحور تبدیل کرده است.
بابل؛ قطب نوغانداری مازندران، اما بدون زیرساخت کافی
شهرستان بابل با دارا بودن رتبه اول نوغانداری در مازندران، فرصت طلایی برای توسعه اقتصادی مبتنی بر مزیت‌های بومی دارد. اما این صنعت علیرغم ظرفیت بالا، همچنان به شکل سنتی اداره می‌شود، چرا که زیرساخت‌های لازم برای صنعتی شدن آن هنوز مهیا نشده است. در حال حاضر، بیش از 90 درصد فعالیت‌های نوغانداری در استان، به‌صورت سنتی انجام می‌شود.
در صورت فراهم شدن زیرساخت‌های صنعتی، نوغانداری می‌تواند به الگویی موفق از توسعه پایدار در مناطق روستایی تبدیل شود؛ الگویی که نه‌تنها مانع مهاجرت بی‌رویه به شهرها خواهد شد، بلکه زمینه‌ساز جذب گردشگر و احیای مشاغل بومی نیز خواهد بود.
تجربه نسل‌ها در دل روستاهای بندپی
در دل روستاهای بندپی بابل، زنانی هستند که نسل به نسل هنر پرورش کرم ابریشم را به ارث برده‌اند. خواهران علیزاده از جمله این خانواده‌ها هستند که نزدیک به 40 سال است به این شغل مشغول‌اند. آن‌ها می‌گویند این هنر را از مادر و مادربزرگ خود آموخته‌اند و هنوز هم با همان عشق و علاقه، فصل بهار را با کرم‌های ابریشم و درختان توت سپری می‌کنند.
یکی از این خواهران می‌گوید: تخم کرم ابریشم را از جهاد کشاورزی تحویل می‌گیریم، در منزل پرورش می‌دهیم و پیله‌های آماده را دوباره به جهاد می‌فروشیم. چند سال پیش، بازار خوب بود اما بعد با کم شدن درخت توت و روی آوردن مردم به کاشت کیوی و تامسون، علاقه مردم کم شد. اما حالا دوباره با افزایش قیمت نخ ابریشم و حمایت‌های جدید، این شغل دارد جان تازه می‌گیرد.
او از خاطرات مادربزرگش می‌گوید که نخ‌های ابریشم را با رنگ‌های گیاهی رنگ می‌کرد و با «کرچال» آن‌ها را به پارچه‌هایی همچون چادرشب و سفره‌های سنتی تبدیل می‌نمود. به گفته او، بانوان روستایی زیادی امروز به پرورش کرم ابریشم علاقه‌مند شده‌اند، اما نبود امکانات و حمایت دولتی همچنان مانع توسعه این شغل شده است.
برنامه‌های حمایتی و آموزشی؛ از سایت‌های الگویی تا نهال‌های توت
رحیم شهیدی‌پور، سرپرست جهاد کشاورزی بابل، نوغانداری را یکی از مزیت‌های خاص این شهرستان می‌داند. او می‌گوید بابل با اقلیم مناسب، منابع آبی کافی، و سابقه طولانی در این حوزه، به‌درستی در جایگاه قطب نوغانداری مازندران قرار گرفته است.
به گفته شهیدی‌پور، در سال‌های اخیر اداره آموزش و ترویج جهاد کشاورزی بابل، با اجرای پروژه‌هایی چون سایت‌های الگویی، مزارع نمایشی و کانون‌های یادگیری، توانسته دانش و انگیزه فعالان این حوزه را ارتقا دهد. توزیع نهال‌های توت اصلاح‌شده، آموزش‌های تخصصی درباره کنترل بیماری‌ها و روش‌های نوین تغذیه کرم‌ها، از جمله اقداماتی است که منجر به بهبود کیفیت پیله و افزایش بازدهی تولید شده است.
شهیدی‌پور افزود: در سال 1403، با پرورش 3026 جعبه تخم نوغان، حدود 109 تُن پیله تر در بابل تولید شد که بیش از 90 درصد تولید استان را شامل می‌شود. از 28 فروردین، توزیع تخم نوغان آغاز شده و متقاضیان می‌توانند از مراکز مجاز در بندپی شرقی، بابلکنار و قائم‌شهر اقدام کنند.
نوغانداری؛ سنتی فراموش‌شده یا آینده‌ای زنده؟
در شرایطی که چین، هند، ازبکستان و تایلند در صدر تولید ابریشم جهان قرار دارند، ایران نیز با رتبه هشتم جهانی هنوز حرف‌هایی برای گفتن دارد. آنچه امروز صنعت ابریشم ایران را تهدید می‌کند، نه کمبود تجربه یا نیروی انسانی است، بلکه نبود زیرساخت‌های صنعتی و حمایتی کافی است.
حمایت‌های هدفمند دولت، توجه به آموزش و تربیت نوغانداران جوان، و توسعه صنایع پایین‌دستی مرتبط با ابریشم (مانند نخ‌ریسی، رنگ‌رزی و بافندگی)، می‌تواند این صنعت را از حاشیه اقتصاد به متن بازگرداند.
در یک کلام، نوغانداری نه تنها اقتصادی است، بلکه فرهنگی است ریشه‌دار؛ فرصتی برای بازگشت روستاها به خود، برای مهاجرت معکوس، و برای تولید با تکیه بر دانش و سنت. اگر دولت همراه شود، نوغان می‌تواند یکی از ستون‌های توسعه پایدار در شمال ایران و به‌ویژه در بابل باشد.
انتهای پیام/