کشت در کیسه‌های امید/ «گروبگ» ناجی گلخانه‌های سیستان می‌شود؟
به گزارش بخش استانها در وبانگاه به نقل از خبرگزاری تسنیم از زابل، در دل خاک گرم و بادخیز سیستان، جایی که سال‌هاست نفس خاک از خشکسالی، شوری و بادهای 120 روزه تنگ شده، رویش دوباره‌ای در حال اتفاق است؛ این بار نه از دل زمین، بلکه از کیسه‌هایی پر از «کوکوپیت و پرلیت» که امید کشاورزان منطقه را دوباره زنده کرده‌اند. اینجا در گلخانه‌های در حال توسعه منطقه سیستان، گروبگ(Grow Bags) به‌عنوان راهکاری نوین، معجزه‌ای سبز در دل کویر خلق کرده است.
کشت گلخانه‌ای رویا یا راه نجات؟
اقلیم سیستان، یکی از سخت‌ترین زیست‌بوم‌های کشور برای کشاورزی است. با وجود سد طبیعی بادهای سوزان و زمین‌هایی شور و فقیر از مواد آلی، کشاورزی سنتی مدت‌هاست نفس‌گیر شده و بسیاری از کشاورزان، زمین‌هایشان را رها کرده‌اند. اما حالا گلخانه‌ها امیدی تازه شده‌اند و در این میان سیستم گروبگ(کیسه کشت) توانسته تحولی بنیادین ایجاد کند.
علی‌اصغر نادری، یکی از گلخانه‌داران جوان در زهک در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم اظهار داشت: پیش از استفاده از گروبگ، بوته‌هایمون از شدت شوری زمین زود از بین می‌رفتند اما حالا با بستر بی‌نیاز از خاک و کاملاً قابل کنترل، نه‌تنها کیفیت محصول بالاتر رفته بلکه بوته‌ها هم عمر بیشتری دارند.
گروبگ چیست و چرا مهم است؟
گروبگ، کیسه‌هایی از جنس پلی‌اتیلن مقاوم در برابر نور خورشید است که با مخلوط کوکوپیت(الیاف پوست نارگیل) و پرلیت(سنگ آتشفشانی فرآوری‌شده) پر می‌شوند. این بستر، علاوه بر تأمین رطوبت پایدار برای ریشه، شرایطی کاملاً ایزوله نسبت به خاک شور منطقه فراهم می‌کند.
مزایای کلیدی گروبگ شامل “کاهش مصرف آب تا 70 درصد در مقایسه با کشت خاکی، افزایش تراکم کشت و امکان کاشت تعداد بیشتری بوته در هر واحد سطح، کنترل مؤثرتر آفات، بیماری‌ها و علف‌های هرز به دلیل جدا بودن از خاک، کاهش هزینه‌های کارگری به علت عدم نیاز به عملیات سنگین خاک‌ورزی و زودباردهی، ماندگاری بالای محصول، و طول عمر بیشتر بوته‌ها” است.
تجربه‌های موفق بین‌المللی درباره استفاده از گروبگ در گلخانه‌ها، نشانه‌هایی واضح از تأثیرگذاری این روش در بهینه‌سازی مصرف آب، افزایش عملکرد و مقرون‌به‌صرفه‌تر کردن تولید محصولات است. در مناطق گلخانه‌ای کشورهای هلند و بلژیک، گروه‌هایی از کشاورزان کشت در کیسه‌های دوجداره کوکوپیت و پرلیت(مشابه گروبگ) را آغاز کرده‌اند که کشاورز خیار در هلند پس از آزمون اولیه متوجه شد محصولش بیشتر و زودتر به برداشت می‌رسد و در یک هکتار کشت آزمایشی، عملکرد بالاتری دارد. دلیل اصلی، توانایی بهتر ریشه‌دهی و کنترل رطوبت حدودی در کیسه است. کشت فلفل دلمه‌ای نیز با این کیسه‌های دوجداره باعث کنترل رشد بهتر و کیفیت نهایی محصول شد.
سودآوری بیشتر و مصرف آب کمتر
مطالعات علمی جهانی نشان داده‌اند که کشاورزان با استفاده از کیسه‌های کوکوپیت به‌دلیل حذف عملیات خاک‌ورزی، سم‌پاشی و علف‌کشی دستی تا 30 درصد در هزینه نیروی کار صرفه‌جویی کرده‌اند. همچنین، عملکرد محصولات تا 25 درصد افزایش یافته و کیفیت، یکنواختی و ماندگاری میوه‌ها نیز بهبود یافته است. کوکوپیت حدود 30 درصد بیشتر از خاک رطوبت را نگه می‌دارد که این موضوع ویژه مناطق خشک حیاتی است.
بازار کیسه‌های کشت در سال‌های اخیر تحولات چشمگیری تجربه کرده است؛ معرفی کیسه‌های چندلایه(کوکو‑پپت ترکیب با پلی‌پروپیلن) که عمر مفید را 40 درصد افزایش داده‌اند. استفاده از شبکه‌های حس‌گر هوشمند در برخی کیسه‌ها که کمک به کاهش ضایعات آب تا 30 درصد و افزایش بازده کوددهی تا 22 درصد می‌کند.
Sundrop Farms در صحراهای استرالیا، با ترکیب گلخانه‌های هیبرید خورشیدی و تکنیک‌های آب‌شیرین‌کن، سالانه بخشی از نیاز کشور به گوجه فرنگی را با مصرف بسیار کم آب تأمین می‌کند؛ که این موضوه نشانگر امکان کشت بدون خاک در اقلیم‌های خشک است.
کاهش 30 تا 70 درصدی مصرف آب با سیستم گروبگ، افزایش عملکرد 20 تا 35 درصدی در محصول نهایی، رشد سریع‌تر بوته کارایی بالا در فضای محدود گلخانه، کاهش هزینه کارگر حذف خاک‌ورزی و سم‌زنی، نیاز کمتر به نیروی انسانی مقرون‌به‌صرفه شدن برای کشاورزان کوچک، قابلیت استفاده مجدد کیسه‌های چندفصل با عمر طولانی(40 درصد افزایش) کاهش هزینه سرمایه‌گذاری تکراری و کنترل بهتر خسارت و آفات جدا بودن از خاک اصلی و علف هرز مناسب برای اقلیم سخت و خاک شور همه از جمله درس‌های کلیدی برای سیستان از تجربه جهانی است.
سیستان پایلوت کشت گروبگ می‌شود؟
کارشناسان جهاد کشاورزی نیز تأکید دارند که گروبگ نه‌تنها روشی مؤثر برای مقابله با بحران‌های زیست‌محیطی منطقه است، بلکه الگویی موفق در راستای امنیت غذایی و پایداری اقتصادی منطقه محسوب می‌شود.
مهندس مهدی قنبری، کارشناس ارشد گلخانه در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم می‌گوید: برآوردها نشان می‌دهد تولید خیار، گوجه و توت‌فرنگی در گلخانه‌های کشت شده به روش گروبگ، به‌طور متوسط 35 درصد نسبت به شیوه خاکی بیشتر شده است.
وی افزود: در نمونه‌هایی برخی از گلخانه‌داران با سرمایه‌گذاری اندک، توانسته‌اند محصولات خود را با کیفیتی صادراتی روانه بازار کنند. علاوه بر این، کیسه‌های گروبگ قابلیت استفاده مجدد تا دو یا سه فصل را دارند که این مسئله به کاهش هزینه‌ها کمک قابل‌توجهی می‌کند. الگوی گروبگ می‌تواند برای گلخانه‌داری در مناطق با بحران اقلیمی بسیار موثر واقع شود. سیستان می‌تواند به پایلوت این تحول تبدیل شود.
در شرایطی که کم‌آبی و شوری خاک بر آینده کشاورزی سیستان سایه افکنده، گروبگ ثابت کرده که راه‌هایی نو برای کشت وجود دارد. این تکنولوژی ساده اما کارآمد، نه‌تنها محصول بیشتر و سالم‌تری تولید می‌کند، بلکه می‌تواند بار دیگر چراغ گلخانه‌های منطقه را روشن کرده و جوانه‌های امید را در دل کویر شکوفا کند.
برای سیستان، جایی که بادهای 120 روزه و شوری خاک با چالش روبه‌روست، گروبگ می‌تواند کالبد جدیدی برای تحول کشاورزی باشد؛ الگویی که توسط تجربه جهانی تأیید شده و در دل اقلیم محلی قابلیت پیاده‌سازی دارد.
انتهای پیام/