شهرداری بافت تاریخی گرگان، از حرف تا عمل!

به گزارش بخش استان‌ها در وبانگاه به نقل از خبرگزاری تسنیم از گرگان، سال گذشته وقتی خبر تأسیس شهرداری بافت تاریخی گرگان در رسانه‌ها پیچید، موجی از امید در میان شهروندان، فعالان فرهنگی و حامیان میراث تاریخی ایجاد شد. آن‌ها گمان کردند که بالاخره بافت ارزشمند تاریخی گرگان که سال‌هاست میان تصمیم‌های نصفه‌نیمه و وعده‌های بی‌انجام گرفتار مانده، از بلاتکلیفی خارج می‌شود.

اما این وعده‌ خوش، تنها در حد یک عنوان ماند؛ نه سازمان مستقلی شکل گرفت، نه ساختار اجرایی مشخصی تعریف شد و نه حتی یک ساختمان مستقل برای آن اختصاص یافت. چیزی که عملاً اجرا شد، نه شهرداری بافت تاریخی، بلکه تنها یک ناحیه تحت نظر یکی از معاونت‌های شهرداری بود که کار خود را در اتاقی کوچک در ساختمان شهرداری منطقه دو آغاز کرد؛ دور از شأن و نیازهای بافتی که تاریخ، معماری، زندگی و گردشگری در تار و پودش تنیده شده است.

بافتی که هنوز زنده است

بافت تاریخی گرگان، نخستین بافت تاریخی ثبت‌شده در کشور است. محدوده‌ای با مساحتی 162 هکتاری و ساختاری زنده که برخلاف بسیاری از بافت‌های تاریخی در کشور که به موزه‌های متروک شباهت دارند، هنوز در آن زندگی جریان دارد. خانه‌ها مسکونی‌اند، صداهای زندگی از کوچه‌ها شنیده می‌شود و سبک معماری بومی آن، آیینه‌ای از فرهنگ، هویت و تاریخ این شهر است.

اما این بافت زنده، همچنان از نبود مدیریت یکپارچه، سیاست‌گذاری منسجم و نگاه راهبردی رنج می‌برد. با وجود آنکه در بودجه سالانه شهرداری گرگان از سال 1390 تاکنون همواره برای بافت تاریخی ردیف مشخصی تعیین شده، تا این لحظه حتی یک ملک تاریخی نیز توسط شهرداری تملک نشده است. آخرین بار نیز این اتفاق به خرید خانه دارویی در ابتدای دهه 1390 در جریان یک مزایده بازمی‌گردد.

اکنون، شهرداری گرگان با ارسال لایحه‌ای به شورای اسلامی شهر، خواستار خرید یک خانه قدیمی در محدوده بافت تاریخی شده تا به عنوان شهرداری بافت تاریخی گرگان و پایگاه رسمی فعالیت‌های مرتبط با این منطقه مورد استفاده قرار گیرد. لایحه‌ای که گرچه در ظاهر ساده به نظر می‌رسد، اما می‌تواند نقطه آغاز حرکتی واقعی برای رسمیت یافتن شهرداری منطقه بافت تاریخی باشد.

مجید طاهری، شهردار گرگان در دفاع از این لایحه در صحن شورا صراحتاً اذعان کرد: تا امروز عملاً چیزی به‌نام شهرداری بافت تاریخی در گرگان نداشتیم. این در حالی است که بافت تاریخی گرگان، نخستین بافت ثبت‌شده کشور است و باید دارای ساختار مشخص، بودجه مستقل و برنامه عملیاتی باشد.

وی همچنین با اشاره به تغییر نگاه گردشگری نسبت به این محدوده افزود: بافت تاریخی دیگر صرفاً یک محله قدیمی نیست؛ این منطقه به یکی از مقاصد گردشگری گرگان تبدیل شده و نام آن در کنار ناهارخوران شنیده می‌شود. این اتفاق، محصول سال‌ها مداخله مدیریت شهری در این منطقه بوده است. وقتی بیشترین هزینه را در این محدوده انجام می‌دهیم، چرا نباید یک شهرداری ویژه برای آن داشته باشیم؟

شورای شهر موافق است، اما حرف دارد

لایحه شهرداری در نهایت با رأی موافق اکثریت اعضای شورای اسلامی شهر گرگان به تصویب رسید، اما این پایان ماجرا نیست. برخی اعضا نسبت به نحوه قیمت‌گذاری ملک مورد نظر نقدهایی دارند و بر لزوم شفافیت و دقت در فرآیندهای کارشناسی تأکید کرده‌اند.

اکبر بصیرنیا، رئیس کمیسیون گردشگری، سرمایه‌گذاری و بافت تاریخی شورا نیز با اشاره به اهمیت تاریخی و هویتی این منطقه گفت: بافت تاریخی گرگان، نخستین بافت ثبت‌شده کشور است. ما این فرصت را داریم که آن را نه‌فقط حفظ کنیم، بلکه به یک برند ملی در حوزه گردشگری شهری تبدیلش کنیم. تصویب این لایحه قدم اول است، اما باید قدم‌های بعدی محکم‌تر، شفاف‌تر و با برنامه‌تر برداشته شود.

او تأکید کرد: شهرداری منطقه بافت تاریخی گرگان باید با ساختاری مستقل، چارت سازمانی روشن و تیم متخصص شکل بگیرد. با یک اتاق در یک ساختمان نمی‌توان این بافت را مدیریت کرد.

مدیریت‌های منطقه‌ای در بافت‌های تاریخی، تجربه‌ای است که در برخی شهرهای کشور مانند یزد، کاشان و شیراز با رویکردهایی متفاوت اجرا شده و درس‌های قابل توجهی برای گرگان به همراه دارد. نقطه اشتراک موفق‌ترین تجربه‌ها، ایجاد یک نهاد اجرایی مستقل با اختیارات مشخص، منابع مالی اختصاصی و توان کارشناسی ویژه بوده است.

در این ساختارها، تصمیم‌گیری‌ها درباره مرمت، تملک، کاربری، گردشگری، حمل‌ونقل و حتی تبلیغات شهری، با نگاه جامع‌تری صورت می‌گیرد. چیزی که امروز در بافت تاریخی گرگان هنوز به آن نرسیده‌ایم و ایجاد شهرداری منطقه می‌تواند گامی برای تحقق آن باشد البته اگر این‌بار مثل گذشته تنها به عنوان باقی نماند.

اراده مدیریت شهری و آینده بافت تاریخی

بافت تاریخی گرگان بیش از هر چیز، نیازمند مدیریت منسجم، اراده اجرایی و پرهیز از شعارزدگی است. تا زمانی که این اراده وجود نداشته باشد، هیچ طرح و لایحه‌ای نمی‌تواند تضمینی برای نجات هویت شهری باشد.

امروز مردم گرگان، کارشناسان و دوستداران میراث فرهنگی، بیش از شنیدن واژه‌های «تاریخی»، «ارزشمند» یا «زنده» منتظر اقدام‌اند. بافت تاریخی به‌تنهایی نمی‌تواند از خود محافظت کند؛ این مدیران شهری‌اند که باید به جای تزئین گزارش‌ها با عبارت‌های زیبا، وارد میدان عمل شوند.

انتهای پیام/