هجوم بی‌امان ریزگردها به خراسان جنوبی/بادهای 120 روزه دیگر 4 ماهه نیستند!
به گزارش بخش استانها در وبانگاه به نقل از خبرگزاری تسنیم از بیرجند، جنوب شرق ایران در محاصره خاک است. روزگاری «بادهای 120 روزه» مهمانی چهارماهه برای مردمان سیستان و شرق ایران بود، اما این روزها این مهمان ناخوانده دیگر قصد رفتن ندارد. تغییر اقلیم، کاهش بارندگی، خشک شدن منابع آبی و فرسایش بی‌وقفه خاک، سبب شده تا این بادهای پر گرد و غبار، حالا بیش از نیمی از سال، در آسمان استان‌هایی چون خراسان جنوبی جولان دهند؛ بی‌آنکه امیدی به آسمانی آبی و پاک باشد.
زمانی که آسمان، دیگر آبی نیست
آغاز وزش بادهای 120 روزه، از 15 خرداد هر سال، در تقویم محلی شرق کشور نقش بسته است. اما امروز، این پدیده نه‌تنها از مرزهای جغرافیایی‌اش فراتر رفته، بلکه زمان حضورش نیز دو ماه افزایش یافته است. شرایطی که آسمان خراسان جنوبی را بیش از پیش تیره‌وتار و خاک‌آلود کرده است.
جواد نخعی، مدیرکل هواشناسی خراسان جنوبی، می‌گوید: گرچه در سال 1403 تعداد روزهای گرد و غباری استان از 54 روز به 41 روز کاهش یافته است، اما این کاهش نسبی، بیش از آنکه حاصل بهبود پایدار باشد، نتیجه بارش‌های اردیبهشت‌ماه همان سال بود.
با وجود این کاهش، کیفیت هوا در استان همچنان نامطلوب است. و آن طور که محمد خانی، مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی هم می گوید: از ابتدای سال جاری تا کنون، 36 روز هوای ناسالم در ایستگاه‌های سنجش ثبت شده؛ در حالی‌که این عدد در مدت مشابه سال گذشته فقط 12 روز بود. این نشان می‌دهد با وجود کاهش تعداد روزهای غباری، شدت آلودگی در همان روزها بیشتر شده است.
خراسان جنوبی؛ استان اول در غبارخیزی ایران
علی‌محمد طهماسبی بیرگانی، دبیر ستاد ملی مقابله با پدیده گرد و غبار نیز سال 1402 خراسان جنوبی را در صدر فهرست 6 استان اول غبارخیز کشور معرفی کرده است. طبق آمار رسمی، این استان با بیش از 6 میلیون هکتار مناطق مستعد گردوغبار، بزرگ‌ترین کانون داخلی غبار در ایران به شمار می‌رود. نقطه‌ای مانند یزدان‌آباد در مرز ایران و افغانستان، یکی از خطرناک‌ترین مناطق از نظر انتشار ریزگردهاست.
در کنار آن، 35 کانون گرد و غبار در شهرستان‌های مختلف استان از جمله زیرکوه، نهبندان، سربیشه، درمیان، بشرویه، طبس، قاینات، سرایان و فردوس شناسایی شده‌اند. برخی شهرها مانند خوسف و بیرجند با وجود قرارگیری در مسیر آلودگی، منبع داخلی گردوغبار ندارند و تنها تحت تأثیر جریان هوایی از مناطق دیگر استان هستند.
زیرکوه، طبس و نهبندان؛ خط مقدم گرد و غبار
علیرضا نصرآبادی، مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی، هم می‌گوید: 2 میلیون و 135 هزار هکتار از اراضی استان درگیر کانون‌های بحرانی گرد و غبار هستند. بیشترین سطح در شهرستان طبس با 583 هزار هکتار و سپس زیرکوه با 295 هزار هکتار قرار دارد.
این کانون‌ها در سه سطح شدت زیاد (603 هزار هکتار)، شدت متوسط (868 هزار هکتار) و شدت کم (663 هزار هکتار) طبقه‌بندی شده‌اند. خسارت سالانه‌ای که این پدیده به استان وارد می‌کند بالغ بر 84 میلیارد تومان برآورد شده است؛ رقمی که فشار جدی بر بخش‌های اقتصادی، بهداشتی و اجتماعی وارد می‌کند.
بارش‌هایی که دیگر نمی‌بارند
یکی از دلایل گسترش بی‌سابقه ریزگردها، کاهش چشمگیر بارش در سال جاری است. به گفته جواد نخعی، مدیرکل هواشناسی استان، میانگین بارش امسال 73.8 میلی‌متر بوده که نسبت به میانگین بلندمدت، 32 درصد و نسبت به سال گذشته، 45 درصد کاهش داشته است.
وضعیت شهرستان‌هایی مثل طبس نگران‌کننده‌تر است. این منطقه با کاهش 62 درصدی بارش نسبت به میانگین بلندمدت، در لبه پرتگاه کم‌آبی قرار گرفته است. در کنار این، افزایش 1.4 درجه‌ای میانگین دما، هم شرایط خشکسالی را تشدید کرده و هم احتمال گسترش کانون‌های جدید گرد و غبار را بالا برده است.
چه باید کرد؟
مدیران محیط زیست استان معتقدند با اقداماتی نظیر قرق کانون‌ها، آبیاری سنواتی، اجرای هلالی‌های آبگیر و کاشت گونه‌های مقاوم، می‌توان بخشی از بحران را مهار کرد. سال گذشته، تنها 2 میلیارد تومان بودجه برای مقابله با گرد و غبار به استان اختصاص یافت؛ رقمی که در برابر خسارت 84 میلیارد تومانی بسیار ناچیز است.
پیش‌بینی‌های فصلی هواشناسی نیز چندان امیدوارکننده نیست. بارش‌های تابستان بسیار اندک خواهد بود و تنها در مرداد و شهریور انتظار فعالیت محدود سامانه مونسونی وجود دارد. پاییز آینده نیز با احتمال بارشی کمتر از نرمال، هشدار جدیدی برای مدیریت بحران کم‌آبی و گسترش ریزگردها به شمار می‌رود.
نتیجه‌گیری:
آنچه امروز در خراسان جنوبی در جریان است، یک هشدار جدی برای کل کشور است؛ چرا که پدیده ریزگردها مرز نمی‌شناسد. بحران آب، دمای بالاتر، بیابان‌زایی و فرسایش خاک، منظره‌ای نگران‌کننده از آینده اقلیم ایران ترسیم می‌کند. اگر منابع طبیعی و زیست‌محیطی جدی گرفته نشود، بادهای 120 روزه دیگر نه فقط مهمان جنوب شرق کشور، که میهمان همه ایران خواهند شد.
انتهای پیام/258