مبارزه موفقیت‌آمیز با بیماری سالک در دامغان
به گزارش بخش استانها در وبانگاه به نقل از خبرگزاری تسنیم از دامغان، بر اساس آخرین آمار، تعداد مبتلایان از یک هزار و 129 نفر در سال 1399 به تنها 6 مورد در سال 1403 کاهش یافته که نشان‌دهنده کاهش 99.5 درصدی است.
شیوع سالک در دامغان به سال 1378 بازمی‌گردد، جایی که مناطق جنوبی و روستایی این شهرستان به‌ویژه روستاهای امیرآباد و حسن‌آباد به کانون اصلی بیماری تبدیل شدند. مخزن اصلی این بیماری، جوندگان صحرایی و ناقل آن، پشه خاکی است که در مناطق گرم و خشک فعال‌تر است.
در طول بیش از دو دهه، مسئولان بهداشتی دامغان با چالش‌های متعددی در کنترل سالک روبه‌رو بودند. در سال‌های ابتدایی، عدم آگاهی مردم و نبود برنامه‌ریزی منسجم باعث گسترش بیماری شد. با این حال، از سال 1399 با تشکیل قرارگاه ویژه مبارزه با سالک، اقدامات جدی‌تری آغاز شد.
آنچه درباره «سالک» باید بدانیم
سالک یکی از بیماری‌های انگلی شایع در جوامع کمتر توسعه‌یافته است که به ویژه در مناطق روستایی شایع است. علت اصلی انتقال سالک، گزش پشه‌های خاکی (فلاهای نیس) است که در مناطق مرطوب و نیمه‌مرطوب فعال هستند. این پشه‌ها حامل یک نوع انگل به نام لیشمانیا هستند که از طریق گزش وارد بدن انسان می‌شوند و باعث ایجاد بیماری سالک می‌شوند.
در واقع سالک یک بیماری پوستی است که از طریق گزش پشه خاکی آلوده به انگل لیشمانیا منتقل می‌شود. این بیماری در دو نوع شهری و روستایی وجود دارد که نوع روستایی آن در دامغان شایع‌تر است.
پس از گزش، ضایعه‌ای پوستی ایجاد می‌شود که به تدریج به زخم تبدیل می‌شود و در صورت عدم درمان، جای آن به صورت اسکار باقی می‌ماند. بر این اساس بیماری سالک باعث ایجاد زخم‌های مزمن بر روی پوست می‌شود و اگر درمان نشود، می‌تواند منجر به آسیب‌های پوستی جدی و ناتوانی شود.
نوع شایع سالک در دامغان، “سالک روستایی” است که اغلب در مناطق کوهستانی و دامداری‌های منطقه دیده می‌شود. این نوع بیماری پس از گزش پشه خاکی، با تاخیری حدود دو ماهه، باعث ایجاد جوش کوچک و سپس زخم‌های پوستی می‌شود .
این بیماری اغلب در افرادی دیده می‌شود که در معرض محیط‌های آلوده به پشه خاکی زندگی می‌کنند. این موضوع نشان می‌دهد که ارتقای بهداشت محیط، کنترل حیوانات وحشی و اصلاح شیوه زندگی در مناطق روستایی می‌تواند نقش بسزایی در پیشگیری از سالک داشته باشد.
در مدت مبارزه با بیماری سالک در دامغان، برنامه‌های پیشگیری شامل سمپاشی منازل و اماکن عمومی، توزیع پشه‌بندهای آغشته به سم، و آموزش‌های بهداشتی به روستاییان بود. همچنین، مبارزه با جوندگان به‌عنوان مخزن بیماری در دستور کار قرار گرفت و لانه‌کوبی آن‌ها در شعاع 500 متری روستاها انجام شد.
یکی از عوامل موفقیت در کنترل سالک، ارائه درمان رایگان در مراکز بهداشتی بود. به محض مشاهده ضایعه پوستی با ماندگاری بیش از 10 روز، افراد می‌توانستند برای تشخیص و درمان به مراکز جامع سلامت مراجعه کنند. این اقدام باعث شد زخم‌ها قبل از پیشرفت، درمان شوند.
همکاری مردم دامغان در رعایت بهداشت فردی و محیطی، استفاده از پوشش مناسب در باغات، و گزارش موارد مشکوک به مراکز بهداشتی، نقش کلیدی در کاهش آمار ابتلا داشت. آموزش‌های چهره‌به‌چهره در خانه‌های بهداشت روستایی نیز بسیار مؤثر بود.
بر اساس گزارش معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی سمنان، آمار مبتلایان در دامغان از یک هزار و 129 نفر در سال 1399 به 9 نفر در سال 1402 و 6 نفر در سال 1403 رسید. این کاهش 99.5 درصدی، دستاورد بزرگی برای نظام سلامت منطقه محسوب می‌شود.
در حالی که میانگین کشوری ابتلا به سالک 10 نفر در هر صدهزار نفر است، این شاخص در دامغان به 4.6 نفر در صدهزار نفر کاهش یافته که نشان‌دهنده اثربخشی برنامه‌های کنترل بیماری در این منطقه است.
چالش‌های باقی‌مانده…
اگرچه سالک در دامغان کنترل شده، اما ریشه‌کنی کامل آن نیازمند برنامه‌های بلندمدت است. تغییرات آب‌وهوایی و مهاجرت جوندگان همچنان می‌تواند خطر بازگشت بیماری را افزایش دهد.
مسئولان بهداشتی امیدوارند با تداوم اقدامات پیشگیرانه و نظارت مستمر، آمار ابتلا به صفر برسد. برنامه‌ریزی برای استفاده از روش‌های نوین مانند زیست‌کنترل پشه‌های ناقل نیز در دست بررسی است.
در سال‌های اخیر، شهرستان دامغان یکی از مناطق پرخطر در کشور از نظر شیوع سالک بوده است. با این حال، با اجرای برنامه‌های هدفمند بهداشتی، این شهرستان موفق شده است شیوع بیماری را به طور قابل توجهی کاهش دهد. به هر روی، مبارزه با سالک در دامغان نمونه‌ای موفق از همکاری بین بخشی، مشارکت مردمی، و برنامه‌ریزی علمی است. این تجربه می‌تواند الگویی برای سایر مناطق درگیر با بیماری باشد تا با عزمی راسخ، سلامت جامعه را تضمین کنند.
روند کاهشی شیوع سالک در دامغان می‌تواند الگویی برای سایر مناطق تحت فشار بیماری در کشور باشد. این موفقیت نتیجه همکاری بین بخشی، افزایش آگاهی عمومی و استفاده از منابع محلی و ملی در جهت کنترل یک بیماری قابل پیشگیری است.
با ادامه این روند مثبت و تقویت هرچه بیشتر شبکه بهداشتی در سطح روستاها، می‌توان امید داشت که دامغان به عنوان یکی از مناطق نمونه در کنترل سالک در کشور، زمینه را برای ریشه‌کنی کامل این بیماری فراهم کند.
انتهای پیام/ 363