استفاده از گرسنگی به‌عنوان سلاح؛ نقض آشکار حقوق بشر توسط اسرائیل
به گزارش بخش استانها در وبانگاه به نقل از خبرگزاری تسنیم از قم، گرسنگی دادن عمدی بر اساس قواعد حقوق بین‌الملل یکی از جنایات بین‌المللی است. جنایت بین‌المللی آن دسته از نقض قواعد حقوقی به‌شمار می‌آید که به دلیل آسیب سنگین به بنیان‌های بشری و جریحه‌دار کردن احساسات و عواطف عمومی، امکان رسیدگی به آنها در صلاحیت تمامی دولت‌ها قرار دارد و برخلاف سایر جنایات، ضرورتی ندارد که بزهکار یا بزه دیده، تبعه دولت رسیدگی‌کننده به آن جنایت باشد. گرسنگی عمدی عموماً در دسته «جنایت علیه بشریت» و «جنایت جنگی» درج می‌شود و در صورت اینکه علیه یک اقلیت قومی، نژادی، زبانی یا مذهبی صورت پذیرد به عنوان «جنایت نسل‌زدایی یا نسل‌کشی» شناخته می‌شود.
اسناد بین‌المللی متعددی به گرسنگی دادن عمدی به عنوان یک نقض فاحش حقوق بین‌الملل پرداخته‌اند. ماده 54 پروتکل اول الحاقی به کنوانسیون‌های ژنو مصوب 1977، گرسنگی دادن عمدی به غیرنظامیان را به عنوان یک ابزار و شیوه جنگیدن ممنوع می‌داند و این ممنوعیت شامل تخریب منابع غذایی و ایجاد محاصره برای عدم وصول غذا نیز می‌شود. پروتکل دوم الحاقی نیز که قواعد جنگ‌های داخلی را بیان می‌کند، در ماده 14 ممنوعیت گرسنگی دادن عامدانه را مقرر کرده است و این بدان معناست که حتی در جنگ‌های داخلی و تنش‌های غیربین‌المللی نیز گرسنگی عمدی ممنوع است.
بر این اساس حتی اگر موجودیتی همانند فلسطین را دولت رسمی و مقبول جهانی به شمار نیاورند، جنگ علیه آن در دسته جنگ‌های غیر بین‌المللی صورت‌بندی می‌شود و باز هم ایجاد گرسنگی عمدی نسبت به آنها مبتنی بر ماده 14 پروتکل دوم، با منع حقوق بین‌الملل روبروست.
اساسنامه دیوان بین‌المللی کیفری نیز که مبنای صلاحیت رسیدگی دیوان به جنایات بین‌المللی به شمار می‌آید، در ماده هشتم (قسمت دوم، بند ب) گرسنگی دادن عمدی به غیرنظامیان را به عنوان روش جنگی از طریق محروم کردن آنها از وصول به اقلام ضروری بقا یک جنایت جنگی دانسته است.
در 10 سال گذشته وقایع متعددی به صورت جنگ در آسیا و افریقا محقق شده که سازمان‌های بین‌المللی نسبت به وقوع گرسنگی عمدی ناشی از جنگ در آنها هشدارهای متعددی را اعلام کرده‌اند. اوج این وقایع همزمان با وقوع جنگ روسیه علیه اوکراین و آسیب در تبادل مواد غذایی و غلات صورت پذیرفت که این واقعه منجر به قحطی در سودان و آفریقا گردید. علاوه بر این، وقوع جنگ قریب به 10 سال علیه یمن و ممانعت از وصول کمک‌های بهداشتی و درمانی منجر به وقوع سوءتغذیه مفرط در کودکان یمنی و زنان گردید و با واکنش نهادهای بین‌المللی در خصوص ایجاد گرسنگی و سوءتغذیه ناشی از آن روبرو شد.
اما قضیه غمبار غزه نسبت به آنچه که پیش از آن اتفاق افتاده بود، مسئله غیرقابل‌قیاس و غیرقابل‌باوری را در فضای بین‌المللی به وجود آورد. شورای حقوق بشر در 5 آوریل 2024 با صدور قطعنامه‌ای، محاصره و استفاده از گرسنگی به عنوان روش جنگی توسط اسرائیل را محکوم کرد و خواستار تحریم تسلیحاتی اسرائیل گردید.
این در حالی بود که شدت گرسنگی در میان مردم با آنچه که امروز در حال وقوع است، تفاوت‌های زیادی داشت. گزارشگر ویژه حق غذای شورای حقوق بشر قریب 5 سال است که ممانعت اسرائیل از ورود مواد غذایی را در حد نسل‌زدایی و نسل‌کشی تعریف کرده است. در گزارش‌های اخیر او استفاده از گرسنگی به عنوان یک روش جنگی مبتنی بر دستورات رسمی و علنی به عنوان عمل برنامه‌ریزی‌شده جنایتکارانه بین‌المللی شناخته شده است.
در این میان کمیسر عالی حقوق بشر نیز در موارد متعدد استفاده از گرسنگی به عنوان روش جنگی توسط رژیم صهیونیستی را نقض قواعد مسلم حقوق بین‌الملل اعلام کرده است. دیگر نهادهای بین‌المللی نیز بر مسئله گرسنگی دادن عمدی در فلسطین متمرکز شده‌اند.
برنامه جهانی غذا (WFP) دو سال است که در مقام هشدار دادن در خصوص از بین رفتن امنیت غذایی و وقوع فاجعه اقدام به صدور گزارش می‌کند و از شورای امنیت ورود جدی را خواستار شده است. سازمان بهداشت جهانی نیز گرسنگی شدید در غزه را با این عبارت توضیح داده است که حدود 93 درصد از جمعیت غزه با وضعیت بحرانی غذا روبرو هستند. دفتر هماهنگی امور انسانی و بشردوستانه سازمان ملل (OCHA) نیز در مه 2025 اعلام کرد که غزه گرسنه‌ترین نقطه جهان است و مواد غذایی به صورت قطره چکانی به این منطقه می‌رسد.
آژانس امداد و کاریابی سازمان ملل برای پناهندگان فلسطینی (UNRWA) نیز در گزارش‌های متعددی توسط کمیسر کل، فیلیپ لازارینی، تصریح کرده است که «سلاحی‌سازی» کمک غذایی در غزه صورت‌پذیرفته است و حتی کارکنان آنروا از گرسنگی رمقی در جان ندارند و این «تروریستی‌سازی» کمک غذایی است.
شاید از منظر عموم مردم این دسته اطلاعات، واکنشی بی‌رمق نسبت به فاجعه عمیق گرسنگی دادن عمدی در غزه به شمار آید؛ اما از نظر حقوق‌دانان و مطلعان حقوقی، حقیقت آن است که جنایت جنایتکار دیری نمی‌پاید و به پایان می‌رسد و پس از خوابیدن گرد و غبار ناشی از جنایت جنایتکار، «او» می‌ماند و جنایاتی که توسط اسناد بین‌المللی ثبت و ضبط شده است.
آنچه رژیم صهیونیستی را به شدت کلافه کرده و تلاش می‌کند از آن فرار کند، ثبت تعداد زیادی از گزارش‌هایی است که به صورت رسمی توسط نهادهای بین‌المللی ذی‌صلاح علیه تک تک اقدامات این رژیم در طول دو سال گذشته ثبت و ضبط شده است که یکی از این اقدامات جنایت‌بار، گرسنگی دادن عمدی مردمان فلسطین می‌باشد.
رصد اقدامات 50 سال گذشته رژیم صهیونیستی گویای این نکته می‌باشد که همان میزان که موجودیت برای این رژیم اهمیت دارد، التفات به مشروعیت رژیم و اقدامات آن نیز از جمله اولویت‌های بین‌المللی رژیم صهیونیستی قرار دارد. از این رو، یکی از اقدامات دنباله‌دار و جدی رژیم صهیونیستی، در طول یک دهه اخیر عدم صدور محکومیت علیه این رژیم در نهادهای بین‌المللی به‌شمار می‌آمد؛ موضوعی که در دو سال گذشته به کرات نقض شده و مشروعیت اقداماتش به شدت مورد نقد و تقبیح قرار گرفته است.
رژیم صهیونیستی پس از پایان جنگ می‌داند که با حجم عظیمی از جنگ حقوقی روبرو خواهد بود که علاوه بر پرونده‌های کیفری موجود در دیوان بین‌المللی کیفری، با پرونده دیگری در خصوص نقض کنوانسیون منع نسل‌کشی در دیوان بین‌المللی دادگستری نیز روبرو خواهد شد.
کثرت گزارش‌های مشترک کارشناسان مستقل و گزارشگران ویژه شورای حقوق بشر نیز بر این بیچارگی حقوقی افزوده است. هرچند عموم مردم از حقوق بین‌الملل انتظار پایان دادن به جنگ را ابراز می‌کنند اما واقعیت آن است که حقوق بیش از آنکه در این مرحله بتواند جنگ را به پایان برساند، بر محدود کردن جنایات اسرائیل و آماده شدن برای محاکمه آن می‌کوشد.
یادداشت از محمد صالح تسخیری کارشناس حقوق بین الملل بشر و عضو هیأت علمی دانشگاه قم
انتهای پیام/