نوروز دریا؛ گامی برای احیای هویت دریایی ایران
به گزارش بخش استانها در وبانگاه به نقل از خبرگزاری تسنیم از قشم، در تقویم بومی مردم سواحل جنول ایران، آغاز سال نو دریایی که با نام «نوروز دریا» شناخته میشود، نهفقط یک رویداد فرهنگی، بلکه نقطهعطفی برای شروع فصلی آرام و پربار در دل خلیج فارس است. احیای این آیین کهن، فراتر از پاسداری از یک میراث محلی، تلاشی برای بازتعریف رابطه انسان با دریا و استفاده از ظرفیتهای بینظیر آن در مسیر توسعه پایدار است.
در دنیای امروز که چالشهای زیستمحیطی و اقلیمی اهمیت روزافزونی یافتهاند، نوروز دریا میتواند الگویی موفق برای همگرایی منطقهای و تقویت گفتمان صلح باشد، درست همانگونه که نوروز باستانی به یک پرونده چندملیتی موفق تبدیل شده است.
بازگشت به ریشهها؛ پیوند دیرینه انسان و دریا
ایران، کشوری با سواحل گسترده در شمال و جنوب، همیشه پیوندی ناگسستنی با دریا داشته است. با این حال، در دوران معاصر، این پیوند تا حدی کمرنگ شده و از یادها رفته است. نوروز دریا و گاهشماری باستانی دریایی، یادآور دانشی عمیق و کاربردی است که مردمان ساحلنشین برای قرنها آن را در زندگی خود جاری ساختهاند.
این آیینها، تنها به زمانبندی صید و دریانوردی محدود نمیشوند، بلکه بیانگر درکی عمیق از طبیعت، احترام به محیطزیست دریایی و توانایی سازگاری با تغییرات اقلیمی هستند و احیای این میراث زنده، فرصتی برای نسل امروز است تا از هویت دریایی خود آگاهتر شده و به ارزشهای نهفته در آن پی ببرد.
این تقویم بومی که سال را به چهار فصل تقسیم میکند (شهریما، دمستون، جووا و گرما)، نهتنها یک ابزار معیشتی، بلکه یک نقشه راه برای زیست پایدار در کنار دریاست. این دانش بومی که از طریق زنان ساحلنشین، در قالب روایتها و آوازها، نسل به نسل منتقل شده، امروز میتواند به عنوان یک سرمایه ارزشمند برای توسعه گردشگری مسئولانه و حفاظت از محیطزیست مورد استفاده قرار گیرد.
نوروز دریا فراتر از یک آیین محلی؛ بستر همگرایی منطقهای و جهانی
نوروز دریا که از نهم مردادماه آغاز میشود، فراتر از مرزهای محلی، ظرفیت تبدیل شدن به یک الگوی موفق در سطح منطقهای و جهانی را دارد. همانگونه که نوروز باستانی به عنوان میراثی مشترک در میان 13 کشور به ثبت جهانی رسید و بستری برای گفتوگو و صلح فراهم کرد، نوروز دریا نیز میتواند به نمادی برای همگرایی میان کشورهای حاشیه خلیج فارس و اقیانوس هند تبدیل شود.
در دنیای امروز که مناقشات سرزمینی و چالشهای زیستمحیطی، بهویژه در مناطق ساحلی، رو به افزایش است، پرداختن به این میراث مشترک فرهنگی میتواند به تقویت دیپلماسی صلح و همکاریهای منطقهای کمک کند.
مفاهیمی چون احترام به طبیعت، شناخت اقلیم، و همزیستی با دریا، محورهای اصلی این آیین هستند که میتوانند به عنوان زبان مشترک میان فرهنگهای مختلف عمل کنند.
احیای این آیین، تنها یک اقدام فرهنگی نیست، بلکه یک راهبرد هوشمندانه برای توسعه پایدار است و با برندسازی فرهنگی نوروز دریا، میتوان گردشگری رویداد را تقویت کرد، اشتغالزایی محلی را افزایش داد و همزمان، بر اهمیت حفاظت از میراث طبیعی و فرهنگی تأکید کرد.
این رویکرد، به ویژه در مناطقی مانند جزیره قشم که دارای عنوان «ژئوپارک جهانی یونسکو» است، اهمیت دوچندانی پیدا میکند.
نوروز دریا، پلی میان گذشته، حال و آینده
ابراهیم رستم گورانی، سرپرست مدیریت ژئوپارک جهانی یونسکو در جزیره قشم، معتقد است که آیین نوروز دریا، همانند سایر میراثهای زنده، پلی میان گذشته، حال و آینده است.
این آیین که در خود احترام به طبیعت، شناخت اقلیم، همزیستی با دریا و تابآوری در برابر بحرانهای محیطی را جای داده، میتواند مبنایی برای توسعه گردشگری مسئولانه و پایدار باشد و به تقویت هویت فرهنگی جوامع محلی و توسعه متوازن در سطح منطقهای و جهانی کمک کند.
رستم گورانی تاکید میکند که این آیین نه فقط یک میراث محلی، بلکه نمونهای درخشان از میراث بینافرهنگی ساحلنشینان خلیج فارس و کشورهای حاشیه اقیانوس هند است که پتانسیل تبدیل شدن به یک الگوی موفق یونسکویی را دارد.
به گفته وی تلاشهای جامعه محلی جزیره قشم، پژوهشگران و فعالان رسانهای، بهویژه در روستای تاریخی بندر سلخ، از اوایل دهه 1380 تاکنون (به استثنای وقفه ناشی از کووید-19)، منجر به برگزاری سالانه آیین نوروز دریا در قالب رویدادی فرهنگی و آیینی شده است که نمونهای موفق از گردشگری رویداد و احیای میراث زنده است.
سرپرست ژئوپارک جهانی یونسکو در قشم یادآور شد نوروز دریایی، افزون بر آنکه بخشی از «دانش سنتی دریانوردی و لنجسازی ایرانی» است که در سال 2011 در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید، در سال 1391 نیز با عنوان «نوروز صیاد» در فهرست ملی میراث ناملموس ایران (شماره ثبت 1056) به ثبت رسیده است.
انتهای پیام/7558