سدهای پانزده خرداد و الغدیر باید تخریب شوند/ قم قربانی قطع جریان آب

هادی دهقانی در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم در قم، به تشریح مهم‌ترین پروژه‌های در حال اجرای حوزه حفاظت از منابع آب در این استان پرداخت و اظهار کرد: آبخیزداری در حقیقت نوعی مدیریت جامع بر حوضه‌های آبخیز است؛ به‌گونه‌ای که با در نظر گرفتن سه مؤلفه اصلی یعنی آب، خاک و پوشش گیاهی، بتوان از منابع طبیعی موجود بهترین و بهینه‌ترین بهره‌برداری را داشت، در عین حال که حفاظت از این منابع نیز در اولویت قرار دارد.

دهقانی با اشاره به تنوع پروژه‌های اجراشده در سطح استان گفت: در حال حاضر پروژه‌های متعددی در زمینه آبخیزداری در حال اجراست که شامل دو دسته کلی می‌شود: پروژه‌های سازه‌ای و پروژه‌های مدیریت جامع. پروژه‌های سازه‌ای، بیشتر با هدف مداخله فوری و اضطراری برای کنترل خطرات ناشی از فرسایش خاک و سیلاب‌ها طراحی می‌شوند. این اقدامات مانند اقدامات اورژانسی برای درمان سریع بیماری هستند؛ مخصوصاً در مناطقی از استان قم که به‌دلیل توسعه شهرنشینی، ریسک بروز سیلاب افزایش یافته است.

معاون آبخیزداری اداره‌کل منابع طبیعی استان قم ادامه داد: در کنار اقدامات سازه‌ای، تمرکز اصلی ما بر اجرای مدیریت جامع حوزه‌های آبخیز است که در این بخش، مشارکت مردمی و هماهنگی میان دستگاه‌های اجرایی اهمیت بالایی دارد. در این راستا، مطالعات اولیه بر روی حوضه‌های آبخیز شهری اطراف استان از جمله محدوده جمکران، شهرک مهدیه و جاده قدیم اصفهان آغاز شده و به‌عنوان اولویت در برنامه‌های ما قرار گرفته‌اند. این مناطق، هرساله یا هر 2 سال یک بار دچار سیلاب می‌شوند و هدف ما این است که مطالعات مربوط به این حوزه‌ها تا پایان امسال به اتمام برسد تا بتوانیم اقدامات اجرایی را آغاز کنیم.

وی با اشاره به تجربیات موفق گذشته عنوان کرد: در منطقه پردیسان، طی سال‌های گذشته سیلاب‌های متعددی داشتیم که حتی منجر به خسارات جانی و مالی نیز شده بود. اما با اجرای پروژه‌های آبخیزداری در بالادست شهر پردیسان، در سال‌های 1398 و 1399 که شاهد بارش‌های بسیار شدید بودیم، هیچ‌گونه سیلابی در این منطقه رخ نداد. این پروژه‌ها نقش مهمی در کنترل سیلاب و حفاظت از شهر ایفا کردند.

دهقانی در ادامه به اهمیت پیشگیری پیش از وقوع بحران اشاره کرد و متذکر شد: لازم است پیش از بروز سیلاب، برنامه‌ریزی‌های جامع انجام شود. اخیرا سازمان منابع طبیعی کشور کارگروه ویژه‌ای را به ریاست استاندار و با مشارکت تمام دستگاه‌های مرتبط در استان‌ها تشکیل داده است تا مدیریت جامع حوضه‌های آبخیز به‌صورت ساختاریافته در دستور کار قرار گیرد.

معاون آبخیزداری اداره‌کل منابع طبیعی استان قم با تأکید بر ضرورت هم‌افزایی بین دستگاه‌ها اظهار داشت: تمام پروژه‌هایی که در سطح استان اجرا می‌شود باید در راستای اهداف کلان آبخیزداری؛ از جمله کنترل سیلاب، جلوگیری از فرسایش، حفظ پوشش گیاهی، کاهش مخاطرات زیست‌محیطی و حفظ پایداری اکوسیستم باشد.

وی با اشاره به تغییرات اقلیمی اخیر افزود: شرایط اقلیمی در استان قم، کشور و حتی در سطح جهانی تغییر کرده است. دیگر نمی‌توان انتظار داشت که بارندگی‌ها در زمان و مکان مشخصی رخ دهند. افزایش شدت بارش‌ها در بازه‌های زمانی نامتناسب و کاهش تدریجی بارش‌ها در فصول بحرانی، ضرورت اجرای دقیق‌تر و گسترده‌تر طرح‌های آبخیزداری را دوچندان کرده است.

دهقانی با اشاره به وسعت عرصه‌های تحت مدیریت منابع طبیعی در این استان، اذعان کرد: در حال حاضر حدود 900 هزار هکتار از عرصه‌های طبیعی استان قم تحت مدیریت منابع طبیعی قرار دارد. از این میزان، تاکنون نزدیک به 300 هزار هکتار تحت پوشش عملیات آبخیزداری قرار گرفته است که این عملیات شامل فعالیت‌های بیولوژیک نظیر نهال‌کاری، کپه‌کاری، بذرپاشی و همچنین پروژه‌های سازه‌ای مانند احداث بندهای سنگی و ملاتی در ابعاد کوچک و بزرگ است. ارتفاع این بندها نهایتاً به 5 متر می‌رسد.

معاون آبخیزداری اداره‌کل منابع طبیعی استان قم با بیان اهداف اصلی پروژه‌های آبخیزداری تأکید کرد: هدف ما در این پروژه‌ها نه ذخیره‌سازی یا استحصال آب، بلکه صرفاً کاهش سرعت جریان روان‌آب و افزایش نفوذ آن به داخل سفره‌های آب زیرزمینی است. برخلاف تصور برخی افراد و حتی برخی مسئولان، پروژه‌های آبخیزداری به‌دنبال احداث سدهای ذخیره‌ای نیستند؛ بلکه هدف اصلی کاهش خطر سیلاب، تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی و در نهایت حفظ خاک و پوشش گیاهی است.

وی همچنین به وضعیت پوشش گیاهی استان قم اشاره کرد و گفت: در 4 تا 5 دهه اخیر، نه‌تنها در استان قم، بلکه در سراسر کشور، روندی نزولی در وضعیت پوشش گیاهی مشاهده می‌شود. این وضعیت ناشی از عواملی چون مدیریت نادرست، عدم اجرای اصولی آمایش سرزمین هر استان، توسعه بی‌رویه صنعتی و مسکونی، و مهاجرت‌های گسترده است که در مجموع منجر به تخریب تدریجی پوشش گیاهی شده‌اند.

دهقانی عنوان کرد: در گذشته، مناطقی در شرق قم نظیر دشت مسیله و منطقه سراجه دارای پوشش گیاهی متراکم و درختان گز به‌هم‌پیوسته‌ای بودند که مردم محلی از آن‌ها با عنوان جنگل‌های محلی یاد می‌کردند. اما امروزه این مناطق به کانون‌های تولید ریزگرد تبدیل شده‌اند که نه‌تنها استان قم، بلکه استان‌های مجاور را نیز تحت تأثیر قرار داده‌اند.

معاون آبخیزداری اداره‌کل منابع طبیعی استان قم علت اصلی این تغییرات اکولوژیکی را قطع کامل ورود آب به این دشت‌ها دانست و گفت: سد پانزده خرداد و سد الغدیر که بر روی رودخانه‌های قمرود و قره‌چای احداث شده‌اند، عملاً ورودی روان‌آب‌ها به استان قم را قطع کرده‌اند. این دو سد با وجود تأثیراتی که ممکن است در بالا‌دست داشته باشند، برای استان قم هیچ منفعتی به‌همراه نداشته‌اند.

وی با صراحت اذعان کرد: اگر نظر شخصی من را بخواهید، باید هر دو سد تخریب شوند؛ چرا که نه‌تنها منفعتی برای استان نداشته‌اند، بلکه سبب خشکی و نابودی زیست‌بوم‌های شرق قم و تشدید بحران ریزگردها شده‌اند. البته در شرایط فعلی، می‌توان حداقل با تخصیص بخشی از روان‌آب‌ها به این مناطق، ولو چند روز در سال یا بر اساس حجم مشخصی از مترمکعب، بخشی از حقابه زیست‌محیطی این دشت‌ها را تأمین کرد.

انتهای پیام/