آبخیزداری؛ بازوی استراتژیک تأمین آب و حفاظت سرزمین در خراسان شمالی

به گزارش بخش استان‌ها در وبانگاه به نقل از خبرگزاری تسنیم از بجنورد، آبخیزداری یکی از راهبردی‌ترین رویکردهای مدیریتی در حفاظت و بهره‌برداری بهینه از منابع آب و خاک محسوب می‌شود. این حوزه، با مدیریت علمی بارش، روان‌آب‌ها و کنترل رسوبات، نقش مؤثری در افزایش منابع آبی تجدیدپذیر و تغذیه سفره‌های زیرزمینی ایفا می‌کند. در واقع، آبخیزداری منجر به پیشگیری از فرسایش خاک، کاهش خسارات ناشی از سیلاب، و افزایش بهره‌وری منابع طبیعی در مقیاس منطقه‌ای و ملی خواهد شد.

اجرای پروژه‌های آبخیزداری در مناطق بالادست و حوضه‌های آبریز، با کنترل سیلاب و کاهش شدت ورود گل‌ولای به سدها و قنوات، پایداری این منابع حیاتی را تقویت می‌کند. همچنین مدیریت اصولی آبخیزها، علاوه بر افزایش نفوذ آب به خاک و افزایش میزان ذخیره آب زیرسطحی، زمینه‌ساز احیای پوشش گیاهی و توسعه کشاورزی پایدار خواهد بود.

از سوی دیگر، سیاست‌گذاری صحیح در حوزه آبخیزداری و همراهی مردم، باعث ایجاد جوامع تاب‌آورتر در برابر تغییرات اقلیمی، کاهش خسارات بلایای طبیعی و تضمین امنیت غذایی می‌شود. طبق آخرین آمارها، استان خراسان شمالی نیز به واسطه اجرای پروژه‌های متعدد آبخیزداری، طی سال‌های اخیر شاهد بهبود محسوس کیفیت آب، احیای مراتع و جلوگیری از فرسایش خاک بوده است.

در مجموع، اهمیت استراتژیک آبخیزداری بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود و توسعه پایدار مناطق، بدون توجه به این مقوله امکان‌پذیر نخواهد بود.

اسدی، مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان شمالی، با اشاره به اهمیت استراتژیک آبخیزداری در پشتیبانی از تأمین آب استان، اظهار داشت: آبخیزداری همواره نقش حمایتی و پشتیبان را در فرآیند تأمین و تولید آب ایفا کرده و می‌کند. به همین دلیل، زمانی که از آب سخن می‌گوییم، ضروری است جایگاه و نقش سیستم‌های پشتیبان همچون آبخیزداری نیز مورد توجه و معرفی قرار گیرد تا افکار عمومی و مخاطبان به شناخت بیشتری از ابعاد این موضوع دست یابند.

وی افزود: حوزه آبخیز به عنوان یک واحد محیطی و هیدرولوژیک، عبارت است از سطحی از پیرامون ما که تمامی آب ناشی از بارش، پس از گذر از مسیری مشخص، از یک خروجی متمرکز خارج می‌شود. مقیاس‌های متفاوتی برای حوزه‌های آبخیز تعریف شده و اسامی متنوعی نیز در کشور به کار می‌رود. 

اسدی ادامه داد: در سطح ملی، تقسیم‌بندی حوزه‌ها بر اساس تعریف شرکت آب منطقه‌ای انجام شده و استان خراسان شمالی نیز در برگیرنده سه حوزه اصلی است. بخش اعظم این استان تحت نفوذ حوزه آبخیز اترک قرار دارد که در شمال استان قرار گرفته و شهرستان‌های شیروان، بجنورد و راز را شامل می‌شود؛ خروجی نهایی این حوزه وارد استان گلستان و در نهایت دریای خزر خواهد شد.

وی با بیان اینکه بخش کوچکتری از استان تحت حوزه رود یا حوزه “حافظ گلستان” قرار دارد که به ویژه محدوده غربی استان را دربرمی‌گیرد و خروجی آن به جنگل گلستان و پس از آن به استان گلستان می‌رسد، گفت: بخش‌های مختلف استان در تعامل با حوزه‌های آبخیز متفاوت قرار دارند که هر کدام ویژگی‌های منحصر به فردی را از لحاظ چرخه آب و مسائل محیط زیستی دارند.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان شمالی افزود: موضوع آب و آبخیزداری را نمی‌توان از هم مجزا دانست، چرا که تأثیرپذیری متقابل این دو بخش، بر روند بهره‌برداری و پایداری منابع، نقشی تعیین‌کننده دارد. هرچند سازوکار و عملکرد آب‌های زیرزمینی نسبت به آب‌های سطحی و حوزه‌های آبخیز، به دلیل خصوصیات پیچیده و پدیده‌های هیدرودینامیک، گاه برای عموم جامعه ملموس و شناخته شده نیست.

وی در تشریح این موضوع گفت: برای مثال، ممکن است بارندگی در یکی از حوزه‌های غربی مانند “سرانی” یا “حافظ گلستان” وارد سفره‌های آب زیرزمینی شود و آثار آن در ده‌ها بلکه صدها کیلومتر دورتر مشاهده گردد؛ این روند، پیچیدگی‌هایی دارد که نمی‌توان آن را نادیده گرفت و باید در سیاست‌گذاری‌های کلان مدیریت منابع آب، لحاظ شود.

اسدی با اشاره به شاخص بودن اقدامات منابع طبیعی در استان اظهار داشت: اگر فعالیت‌های این اداره‌کل را به دو شاخه عمده تقسیم کنیم، سهم قابل توجهی از اقدامات عمرانی، نظیر اجرای سازه‌های آبخیزداری، مرمت و تثبیت عرصه‌ها و کنترل سیلاب، مستقیما به افزایش ذخیره آب، تغذیه سفره‌های زیرزمینی و جلوگیری از هدررفت منابع مربوط می‌شود. 

وی تصریح کرد: طی سالیان اخیر، در خراسان شمالی پروژه‌های متعدد آبخیزداری در حال اجرا یا خاتمه یافته که هر یک نقش مهمی در بهبود شرایط زیست‌محیطی، کنترل فرسایش خاک، افزایش نفوذپذیری بارش‌ها و کاهش خسارات ناشی از سیلاب داشته‌اند.

انتهای پیام/311/.