وضعیت بحرانی صنعت فرش دستباف؛ قالیبافی در معرض نابودی

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، صنعت فرش دستباف ایران که روزگاری یکی از نمادهای اصالت و هنر ایرانی به شمار می‌رفت، این روزها با بحران‌های عمیقی مواجه است که تهدیدی جدی برای ادامه فعالیت قالیبافان و حفظ این هنر سنتی محسوب می‌شود. کاهش شدید تقاضا، مشکلات تولید، و رشد بی‌وقفه بازار فرش ماشینی، از جمله عوامل اصلی این وضعیت بحرانی هستند.

یکی از مهم‌ترین دلایل کاهش استقبال از فرش دستباف، افزایش تمایل مصرف‌کنندگان به فرش‌های ماشینی است. فرش ماشینی به واسطه قیمت پایین‌تر، طرح‌های متنوع‌تر و دسترسی آسان‌تر توانسته بخش بزرگی از بازار داخلی را تصاحب کند. خانواده‌ها، به ویژه قشرهای متوسط و کم‌درآمد، به دلیل شرایط اقتصادی و افزایش قیمت‌ها، ترجیح می‌دهند فرش ماشینی خریداری کنند که هزینه بسیار کمتری نسبت به فرش دستباف دارد.

همچنین، فرش ماشینی به دلیل مقاومت بیشتر در برابر سایش، نیاز کمتر به نگهداری و شستشوی آسان‌تر، برای استفاده روزمره خانواده‌ها جذاب‌تر شده است. همین دلایل باعث شده که فرش دستباف که در عوض نیازمند مراقبت دقیق و زمان‌بر است، از رده خارج شده و فروش آن به شدت کاهش یابد.

کارشناسان و فعالان صنعت فرش دستباف، مشکلات متعددی را عامل تشدید بحران این صنعت می‌دانند. نخستین مشکل، قیمت بالای مواد اولیه از جمله نخ و رنگ است که به دلیل نوسانات ارزی و محدودیت‌های وارداتی، به صورت چشمگیری افزایش یافته است. این مسئله، هزینه تولید را بالا برده و به کاهش توان رقابت قالیبافان با فرش ماشینی دامن زده است.

*صنعت فرش به کما رفته است

عبدالله بهرامی،مدیرعامل اتحادیه تعاونی‌های فرش دستباف  در گفت وگو با خبرنگاراقتصادی خبرگزاری تسنیم, صنعت فرش دستباف را از جمله صنایع بومی کشور دانست که در اشتغال و ارزآوری موثر است و گفت: این شغل مکمل شغل‌های دامپروری و کشاورزی است و نقش بسزایی در جلوگیری از مهاجرت روستاییان به شهرها و حاشیه شهرهای بزرگ ایفا می‌کند.

وی تعداد تعاونی‌های فرش دستباف کشور را بیش از 1780تعاونی ذکر کرد که از این میان تنها 490 تعاونی فعال هستند و در ادامه گفت: صنعت فرش تمام مولفه‌های اقتصاد مقاومتی را دارد و باید بیش از پیش به آن توجه شود. نه تسهیلاتی به بخش پرداخت شده و نه حمایتی شده است. مزیتی برای تعاونی نسبت به آزاد وجود ندارد. تعداد شاغلان بخش در حال حاضر زیر یک میلیون نفر است.

بهرامی گفت: از سال 92 به بعد بیمه قالیبافان قطع شده است, تعداد شاغلین هم ریزش کرده است. تسهیلات ویژه به تعاونی ها ندادند. تعاونی ها چون تراز نامه و اساسنامه دارند نمی توانند از مالیات فرار کنند. به صورت دقیق حدود  185 هزار بیمه شده و 111 هزار تعاونی ثبت شده داریم.  در بخش خصوصی هیچ آماری از شاغلین وجود ندارد. 

مدیرعامل اتحادیه تعاونی‌های فرش دستباف در عین حال کاهش صادرات فرش دستباف را در کاهش تولید و بی‌میلی صادرکنندگان فرش موثر خواند و گفت: هنگامی که صادرات فرش کاهش می‌یابد بر بدنه تولید هم تاثیر می‌گذارد. از سویی به دلیل افزایش قیمت مواد اولیه، تولید فرش برای قالیبافان مقرون به صرفه نیست و موجب خروج تدریجی قالیبافان از این چرخه شده است.

رئیس کمیسیون فرش، صنایع دستی و گردشگری اتاق تعاون  نبود بیمه را از جمله مشکلات قالیبافان عنوان کرد و گفت: از سال 1392تاکنون قالیبافان از پوشش بیمه اجتماعی محروم هستند در حالی که بیمه در امنیت شغلی و اجتماعی آنها اثرگذار است لذا از مسئولان و متولیان امر انتظار داریم که به این صنعت نگاه ویژه‌ای داشته باشند تا بتوانیم با رونق آن به ایجاد اشتغال و توسعه بخش صادرات در کشور کمک کنیم.

 وی گفت: به دلایل مختلف امروزه فرش ایران در تجارت جهانی این هنرجایگاه خود را از دست داده است.چراکه از یک طرف مورد تحریم گسترده دولت مستکبر آمریکا هست و از سویی دیگر اقدامات غیر کارشناسی و غیر دلسوزانه مسئولان امر از جمله اجرای تعهد ارزی ( پیمان سپاری)، افزایش غیر قابل پیش بینی قیمت مواد اولیه، افزایش چند صددرصدی هزینه حضور تولیدکنندگان در نمایشگاه ها بخصوص نمایشگاه تهران، عدم اجرای قانون بیمه قالیبافان، عدم ارائه تسهیلات کم بهره، عدم اجرای مصوبه صدور شناسنامه و عدم نظارت بر قاچاق و عرضه فرش های افغانی، پاکستانی و ترکیه ای در بازار داخلی و… . هر یک از این موارد به تنهایی برای زمین گیر و نابود شدن یک صنعت کافی است که متاسفانه هنر صنعت فرش دستباف ایرانی با وجود دارا بودن همه مؤلفه های اقتصاد مقاومتی با تمام این مصیبت ها دست و پنجه نرم می کند.

 به گزارش تسنیم,‌ از سوی دیگر، نبود حمایت‌های مستمر دولتی، کاهش تسهیلات بانکی، و ضعف در بازاریابی صادراتی، مسیر توسعه صنعت را دشوار کرده است. بسیاری از قالیبافان که عمدتاً زنان و روستاییان هستند، به دلیل درآمد پایین و نبود امنیت شغلی، به تدریج قالیبافی را کنار گذاشته و به مشاغل دیگر روی آورده‌اند. این روند به کاهش نیروی کار ماهر در این صنعت منجر شده و کیفیت و تنوع محصولات را نیز تحت تأثیر قرار داده است.

بازار داخلی فرش دستباف نیز در رکود است. با توجه به کاهش قدرت خرید مردم و همچنین افزایش قیمت‌ها، فروش فرش دستباف به شدت افت کرده است. در حالی که سال‌های گذشته صادرات فرش دستباف یکی از منابع مهم ارزآوری کشور بود، کاهش تقاضای جهانی و رقابت کشورهای دیگر مانند هند و ترکیه، بازار صادراتی را نیز تحت تأثیر قرار داده است.

کارشناسان صنعت فرش دستباف بر این باورند که برای نجات این هنر و صنعت، باید راهکارهای عاجل و برنامه‌ریزی شده‌ای در دستور کار قرار گیرد. از جمله پیشنهادات مطرح شده، حمایت مالی و تسهیلات ویژه به قالیبافان، تسهیل واردات مواد اولیه با قیمت مناسب، ارتقاء آموزش و توانمندسازی نیروی کار، و ایجاد بازارهای جدید داخلی و خارجی است.

همچنین، بهره‌گیری از فناوری‌های نوین در طراحی و بازاریابی، توسعه برندینگ و تبلیغات تخصصی می‌تواند به افزایش جذابیت فرش دستباف کمک کند. ضروری است نهادهای دولتی و تشکل‌های صنفی با همکاری یکدیگر، به حفظ و احیای این هنر سنتی اهتمام ویژه داشته باشند تا نسل‌های آینده نیز بتوانند از این میراث فرهنگی بهره‌مند شوند.

با توجه به روند کنونی، اگر تدابیر اساسی اتخاذ نشود، صنعت فرش دستباف ایران با خطر جدی نابودی مواجه خواهد شد. از بین رفتن شغل قالیبافی نه تنها باعث افزایش بیکاری و فقر در مناطق روستایی خواهد شد، بلکه ضربه‌ای به هویت فرهنگی کشور نیز وارد می‌آورد. حفظ این صنعت نیازمند عزم ملی و حمایت همه‌جانبه است تا هنر فرش دستباف همچنان به عنوان نمادی از فرهنگ و صنعت ایران باقی بماند.

 انتهای پیام/