یادداشت| شتاب سالمندی تنها در ایران
به گزارش بخش استانها در وبانگاه به نقل از خبرگزاری تسنیم از قم، بررسی‌های آماری و تحلیلی از وضعیت جمعیت ایران نشان می‌دهد که کشور با شتابی بی‌سابقه در حال ورود به دوره سالمندی است. بر اساس آمار رسمی مرکز آمار ایران در سال 1404، جمعیت سالمندان (افراد بالای 65 سال) به حدود 10 میلیون و 200 هزار نفر رسیده که معادل 12 درصد کل جمعیت کشور است.
پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که تا سال 1430، این نسبت به بیش از 31 درصد خواهد رسید؛ یعنی از هر سه ایرانی، یک نفر سالمند خواهد بود و ایران در میان پنج کشور جهان با سریع‌ترین روند سالمند شدن قرار خواهد گرفت.در میان جمعیت سالمندان، موضوع «سالمندان تنها» به‌ویژه زنان، به یکی از جدی‌ترین چالش‌های اجتماعی و بهداشتی کشور تبدیل شده است.
آمارها نشان می‌دهد که حدود 67 درصد از سالمندان ایران بدون همسر زندگی می‌کنند؛ به‌عبارتی، حدود 6 میلیون و 800 هزار نفر از سالمندان کشور تنها هستند. از این تعداد، بیش از 3.2 تا 3.5 میلیون نفر را زنان سالمند تنها تشکیل می‌دهند که در مقایسه با مردان سالمند تنها (حدود 500 تا 600 هزار نفر)، سهم بسیار بالاتری دارند.
این وضعیت معمولاً ناشی از فوت همسر، طلاق، تجرد یا مهاجرت فرزندان است و این گروه را در معرض انزوای اجتماعی، افسردگی، بیماری‌های مزمن درمان‌نشده و کاهش کیفیت زندگی قرار می‌دهد. در این بین آمار سالمندانی که هیچگاه ازدواج نکرده‌اند هم به 80 هزار نفر می‌رسد.
در واکنش به این وضعیت، دبیرخانه شورای ملی سالمندان کشور از سال 1403 طرحی جامع برای توانمندسازی زنان سالمند تنها را آغاز کرده است. در فاز نخست این طرح، بیش از 51 هزار زن سالمند تنها در سراسر کشور شناسایی شدند و تحت پوشش آموزش‌های متنوعی از جمله خودمراقبتی جسمی و روانی، پیشگیری از افسردگی، مشارکت در زندگی محله‌ای و آشنایی با خدمات روان‌شناسی و مددکاری قرار گرفتند.
این آموزش‌ها در قالب کارگاه‌های محلی، بسته‌های آموزشی، جلسات گروهی و مشاوره‌های فردی ارائه شد. با توجه به نتایج مثبت مرحله اول، این طرح در سال 1404 نیز ادامه دارد و اقداماتی نظیر راه‌اندازی باشگاه‌های نشاط، تشکیل گروه‌های همیار زنان سالمند در محله‌ها و ارائه مشاوره‌های روان‌شناختی حضوری و آنلاین در دستور کار قرار گرفته است.
با وجود این تلاش‌ها، کارشناسان حوزه سلامت و جمعیت هشدار می‌دهند که اقدامات فعلی برای پاسخ به موج آینده سالمندی در کشور کافی نیست و دولت باید از هم‌اکنون با برنامه‌ریزی جامع به مقابله با این بحران برخیزد. از جمله اقدامات ضروری، می‌توان به تجهیز بیمارستان‌ها به بخش‌های تخصصی سالمندان، توسعه خدمات مراقبتی در منزل، تأسیس خانه‌های سالمندان جنسیت‌محور و محله‌محور، تقویت صندوق‌های بازنشستگی، افزایش مستمری سالمندان، و توسعه نهادهای حمایتی مانند بهزیستی، شهرداری‌ها و سازمان‌های مردم‌نهاد اشاره کرد.
افزایش جمعیت مجرد در میانسالی (40 تا 50 ساله) که هم‌اکنون حدود 700 هزار نفر برآورد می‌شود، نیز نشان می‌دهد که در دهه‌های آینده موج جدیدی از سالمندان تنها به جمعیت کشور اضافه خواهد شد.
از این‌رو، توجه به ابعاد اجتماعی، روانی، اقتصادی و بهداشتی سالمندی و آماده‌سازی زیرساخت‌های مورد نیاز، ضرورتی اجتناب‌ناپذیر برای نظام تصمیم‌گیری کشور به شمار می‌آید. آینده سالمندی ایران، اگر با غفلت مواجه شود، نه‌تنها برای سالمندان بلکه برای کل جامعه بحران‌ساز خواهد بود.
یادداشت از زهرا فاطمی طلبه و کارشناس و‌پژوهشگر فرهنگی
انتهای پیام/