درنگی بر مولفه‌های امیدآفرین و نشاط‌بخش راهپیمایی اربعین
گروه امام و رهبری خبرگزاری تسنیم– راهپیمایی باشکوه اربعین حسینی به عنوان یکی از بزرگ‌ترین اجتماعات انسانی جهان، فارغ از ابعاد مهم دینی و آیینی‌اش، از منظر روان‌شناختی، جامعه‌شناختی و هویتی نیز پدیده‌ای درخور تامل است. یکی از کارکردهای ویژه این راهپیمایی پرشور، ایجاد روحیه نشاط و امید در میان آحاد جامعه به‌ویژه جوانان و نوجوانان است. چه اینکه حضرت آیت‌الله سیدعلی خامنه‌ای (مد ظله‌العالی) رهبر معظم انقلاب اسلامی هم در بیانات متعددشان به این مهم اشاره داشته‌اند. ازجمله ایشان سال گذشته در جریان سخنرانی نوروزی‌شان به این موضوع اشاره فرموده و تصریح ساختند که راهپیمایی عظیم اربعین حسینی در کنار اجتماعات مردمی پرشور دیگری که به مناسبت‌هایی چون اعیاد شعبانیه، عید غدیر و… برگزار می‌شوند، جزو جلوه‌های امیدزا در کشور و مظهر نشاط و امیدواری است.
حال می‌توان پرسید که راهپیمایی اربعین چگونه به امیدآفرینی و افزایش نشاط اجتماعی در میان مردم می‌انجامد؟ دلایل متعددی وجود دارد و این دلایل، هم در سطح فردی و روانی ریشه دارند و هم در سطوح اجتماعی، فرهنگی و دینی. در نوشتار پیش‌رو می‌کوشیم ضمن بررسی ابعاد امیدآفرین و نشاط‌بخش راهپیمایی پرشور اربعین به مثابه پدیده‌ای استثنایی، به این پرسش پاسخ دهیم که این پیاده‌روی میلیونی، چرا و چگونه به ایجاد فضای امیدآفرین و نشاط‌بخش در جوامع مختلف ازجمله جامعه ایران منجر می‌شود.
الف) تقویت احساس تعلق به یک هویتمشترک ارزشمند
راهپیمایی مردمی اربعین، تجربه جمعی بزرگ و بی‌نظیری است که در آن میلیون‌ها نفر با باورها و ارزش‌های هم‌سو گرد هم می‌آیند تا در مسیر تحقق هدفی والا و مشترک گام بردارند. این زائران به رغم آنکه دارای قومیت‌ها، زبان‌ها، کشورها و فرهنگ‌های مختلفی هستند، در عین حال با هم همدل و همراه‌اند. چنین تجربه مشترکی به افراد نشان می‌دهد که همبستگی انسانی فراتر از مرزهای جغرافیایی، نه‌تنها امری ممکن است بلکه می‌تواند پایه‌های ساخت جهانی امن و صلح‌آمیزتر را استحکام بخشد. از سوی دیگر، حس تعلق به یک اجتماع بزرگ که هدف معینی را دنبال می‌کند، موجب دلگرمی، ارتقای امنیت روانی و ایجاد امید در دل افراد می‌شود؛ به نحوی که با خود می‌گویند «من تنها نیستم»، بلکه جزئی از یک کل زنده و اراده‌مند هستم. از نگاه جامعه‌شناسان، امید در قامت سازه‌ای روانی و اجتماعی، هنگامی تقویت می‌شود که فرد خود را جزئی از یک پویش بزرگ و هدف‌مند ببیند. در راهپیمایی مردمی اربعین، میلیون‌ها زائر با قومیت‌ها، زبان‌ها، ملیت‌ها و طبقات اجتماعی مختلف، حس عمیقی از «ما شدن» را تجربه می‌کنند. این تجربه جمعی دلپذیر، نوعی احساس تعلق فراگیر ایجاد می‌کند که به بهبود اعتماد به نفس فردی و اجتماعی می‌انجامد. راهپیمایی اربعین به شکل نمادین نشان می‌دهد که جامعه اسلامی فراتر از مرزها، ملیت‌ها و قومیت‌ها ظرفیت ایجاد وحدت، همبستگی، مقاومت و پایداری را در خود دارد و واجد کارکرد بسیار مهم امیدآفرینی در دل ناامیدی‌هایی است که میراث جهان مشوش مدرن به شمار می‌آید.
ب) خلق نشاط اجتماعی برخاسته از معنویت و ممزوج با آن
بُشر و نشاط در ادبیات دینی، مفهومی فراتر از شادی‌های زودگذر دنیایی را دربرمی‌گیرد. در جهان مدرن امروز که زیست بسیاری از مردم با فشارهای اقتصادی، اضطراب و روزمرگی‌های بیهوده پیوند خورده است، راهپیمایی اربعین فرصت مناسبی را برای تعالی روح و تجربه معنویتی راستین فراهم می‌کند. این تجربه، نوعی آرامش و نشاط درونی را در خاطر انسانها برمی‌انگیزد؛ زیرا فرد احساس می‌کند که زندگی‌اش معنا دارد و برای تحقق آرمانی والا در حرکت است. در راهپیمایی اربعین، اگرچه ظاهرا با آیینی حزن‌انگیز و مناسکی سوگوارانه مواجهیم، اما در بطن این حرکت عظیم، نشاط معنوی عمیق و آرامش درونی بی‌بدیلی جریان دارد که برآمده آرمان‌های رفیع نهضت عاشورا در سایه ایمان، ایثار، همبستگی و احساس مشارکت در تحقق هدفی متعالی است. هنگامی که به چهره مصمم یکایک افراد حاضر در راهپیمایی پرشور اربعین می‌نگریم، می‌بینیم که بسیاری از آنها با وجود سختی‌ها و دشواری‌های راه، لبخند رضایت بر لب دارند و شوق‌مندانه مشغول خدمت‌رسانی به زوار حضرت اباعبدالله الحسین (ع) هستند.
ج) الهام‌بخشی از قیام امام حسین (ع) به‌عنوان نماد امید و مقاومت
امام حسین (ع) در سخت‌ترین شرایط هم مقاومت و امید خویش را نسبت به اصلاح امت و احیای ارزش‌های دین جد بزرگواشان (ص) از دست ندادند. زائران اربعین حسینی از رهگذر تامل در این پیام خطیر و ماندگار عاشورایی، مشعل فروزانی از امید و مقاومت را در دل‌های خود برمی‌افروزند و به این باور، ایمان راسخ‌تری پیدا می‌کنند که در شرایط دشوار هم می‌توان امیدوارانه مقابل ظلم ایستاد و ضمن نیل به پیروزی، میراثی مانا و ابدی برای تاریخ به یادگار گذاشت. افزون بر این، در شرایطی که جامعه اسلامی با بحران‌ها و مخاطراتی چون جنگ، تروریسم، ظلم، نفاق و تفرقه‌افکنی از سوی استکبار جهانی و ایادی آن روبه‌روست، راهپیمایی دشمن‌شکن اربعین، تجسم بارز مقاومت فرهنگی، اتحاد و انسجام اجتماعی و امید به تحقق آینده‌ای روشن است. این تجمع میلیونی، پیام پایداری، امیدواری، مبارزه با ظلم و ایستادگی در برابر زورگویی‌های استکبار جهانی را به ملل آزاده جهان منتقل می‌کند. طبیعتا چنین بستر اجتماعی مستعدی نه تنها ضامن حفظ و پاسداشت هویت اسلامی است، بلکه از مسیر بازآفرینی این هویت به آن قوام و استحکام بیشتری هم می‌بخشد و نیروی محرکی برای کنش‌های اجتماعی مقاوم، مصلحانه و ظلم‌ستیزانه آینده ایجاد می‌کند.
د)سازماندهیشبکه‌های منسجم، متحد و همدل مردمی
یکی دیگر از کارکردهای مهم راهپیمایی اربعین، سازماندهی شبکه‌های منسجم و متحد مردمی بر پایه مولفه‌هایی چون عطوفت، همدلی، همراهی، ایثار و ازخودگذشتگی است. در مسیر پیاده‌روی اربعین، افراد الگوی متمایزی از جامعه‌سازی، مشارکت و همبستگی اجتماعی را به نمایش می‌گذارند و بدون چشم‌داشت به یکدیگر کمک و خدمت می‌کنند؛ از توزیع غذا و آب گرفته تا ماساژ زائران خسته و واکس زدن کفش‌های خاک‌آلودشان. حضور داوطلبانه مردم در چنین فرایند خدمت‌رسانی متنوعی در کنار همزیستی مسالمت‌آمیز آنها در طول مسیر و موانست‌های خالص و بی‌تکلفی که میان‌شان جریان پیدا می‌کند، علاوه بر اینکه زمینه افزایش سرمایه اجتماعی و سازماندهی شبکه‌های منسجم و متحد مردمی در سطوح گوناگون ملی، منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای را فراهم می‌سازد، امید مردم را نسبت به اینکه خیر و خوبی همچنان در جامعه جریان دارد و اخلاق‌مندی بهترین پایه و شالوده برای برقراری روابط اجتماعی است، ارتقا می‌بخشد.
ه) فراغت از روزمرگی و ایجاد تحرک و پویایی اجتماعی
راهپیمایی اربعین بالذات یک فرایند اجتماعی زنده و پویاست. پویندگان این مسیر نورانی، برای مدتی از مناسبات حاکم بر زندگی روزمره خارج و وارد فضای پرشور و تحرکی می‌شوند که در آن همراهی و هم‌افزایی اجتماعی در بالاترین سطح ممکن جریان دارد. انسان فطرتا میل به حرکت، رشد و معناجویی دارد و راهپیمایی پرشور اربعین پاسخ مناسبی به این تمایل فطری است. نفس حرکت در میان جمع و همراهی با سیل جمعیت، میل به تحول و جست‌وجوی هدفی معنابخش، همه و همه نشانه‌هایی از رشد و پویایی انسانی هستند و راهپیمایی اربعین با این مولفه‌ها و بسیاری از مولفه‌های مثبت دیگر پیوندی عمیق و ناگسستنی دارد. این پویایی خارق‌العاده به زائران کوی امام حسین (ع) پویایی، انگیزه و نشاط مضاعفی می‌بخشد.
در تحلیل نهایی باید گفت که راهپیمایی عظیم اربعین حسینی، ظرفیتی نامیرا و پایان‌ناپذیر برای معرفت‌افزایی، بازسازی فرهنگی و اجتماعی ملت‌ها و تجلی منحصر به‌فرد اتحاد و انسجام اجتماعی، ایثار و ازخودگذشتگی و نیز کنشگری عقلانی هدف‌مند و معطوف به ارزش است. این اجتماع انسانی استثنایی در کنار آورده‌ها و فرآورده‌های معرفتی و دینی متکثر و متمایزی که به همراه دارد، باور و امید انسانها را به گذشته سرخ و آینده سبز تقویت می‌سازد و شور، نشاط و اراده‌مندی مستحکمی را در جامعه می‌آفریند. رخداد عظیم راهپیمایی اربعین حسینی، از رهگذر ساخت اجتماعی منسجم و معنوی و ضریب‌بخشی به شاخص‌های حیات‌بخش زیست حسینی، بستری جانانه برای تعالی روح انسانها، استحکام هویت و گسترش تعاملات سازنده به ارمغان می‌آورد. تحلیل عمق ابعاد و گستره موسع ظرفیت‌های پیاده‌روی اربعین به مثابه یک پدیده شگرف اجتماعی، ضمن آنکه در مجال مختصر این نوشته نمی‌گنجد، مستلزم همراهی و هم‌افزایی رشته‌های مختلف علوم انسانی است.
انتهای پیام/