تهیه پیش‌نویس طرح مرکز پژوهش‌های مجلس برای تامین حقوق حرفه‌ای خبرنگاران
به گزارش گروه پارلمانی خبرگزاری تسنیم، بابک نگاهداری رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در نشست با خبرنگاران و اصحاب رسانه، گفت: ما در مرکز پژوهش‌های مجلس پیش‌نویس طرحی برای تامین حقوق حرفه‌ای خبرنگاران تهیه کردیم که کارهای مطالعاتی آن انجام شده است.
*سلامت روانی جامعه را ارتقا دهیم
وی در ادامه با طرح این پرسش که چه راهکارهایی برای ارتقای سلامت روانی جامعه پیشنهاد می‌کنید؟ گفت: این موضوع از 3 جنبه بسیار مهم است؛ جنبه اول، نقش سلامت روانی جامعه در خصوص ایران و آینده آن است. بر اساس رویکرد سازه‌انگاری در علوم اجتماعی، فردای یک ملت نه صرفا برآیند اقدامات امروز که حاصل پیوند این اقدامات با برداشت‌ها، هنجارها و روایت‌هایی است که امروز در ذهن و زبان جمعی ساخته می‌شود.
رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس توضیح داد: آینده محصولی عینی و ذهنی توامان است و بخش ذهنی آن در میدان رسانه، گفتمان و فرهنگ عمومی شکل می‌گیرد. روایت ما از ایران صرفا توصیف اکنون نیست بلکه در ساختن آینده ایران نقش دارد. وقتی تصویری از ایران ارائه می‌کنیم که سراسر تیره و مایوس‌کننده است، به نخبگان و مردم پیام می‌دهیم که هیچ تلاشی سودی ندارد و این آغاز فروپاشی اعتماد به نفس ملی و سوزاندن سرمایه اجتماعی است.
وی در عین حال گفت: این سخن، به معنای خوش‌بینی مصنوعی یا نادیده گرفتن واقعیت‌ها نیست بلکه سخن از روایت عادلانه و واقعی است، روایتی که ضمن دیدن و نقد مشکلات، امیدها و ظرفیت‌های پیشرفت را نیز به‌عنوان بخشی واقعی از تصویر آینده برجسته می‌کند.
رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس، جنبه دوم را تاثیر سلامت روان بر سلامت عمومی جامعه عنوان و اظهار کرد: علم پزشکی می‌گوید که استرس و فشار روانی فقط حال روحی را خراب نمی‌کنند، بلکه می‌توانند سیستم ایمنی بدن را تضعیف کنند و منجر به بیماری‌های مختلف غیرروانی شوند.
*ارتقای سلامت روانی تنها یک دغدغه پزشکی یا فردی نیست بلکه پروژه ملی است
وی افزود: سلامت روان فقط به معنای نبود اضطراب یا افسردگی نیست و تحت تأثیر مستقیم محیط ارتباطی و رسانه‌ای نیز قرار دارد. دریچه‌ای که به جهان نگاه می‌شود، رسانه‌ها و کانال‌های خبری است. متأسفانه همه ما تجربه کرده‌ایم که بعضی از این کانال‌ها در رقابت برای جلب مخاطب یا داغ کردن صفحه خود، چه تیترها و خبرهایی منتشر می‌کنند؛ خبرهایی که گاه هیچ اتکایی به واقعیت ندارند و صرفا با هدف شوک دادن به مخاطب ساخته می‌شوند.
نگاهداری ادامه داد: برای همه ما تیترهایی مانند «حمله قریب‌الوقوع اسرائیل به ایران» یا «آسمان ایران بسته شد؛ جنگ تا ساعاتی دیگر» آشناست که ناگهان مثل آژیر خطر، بی‌مقدمه در ذهن مردم به صدا درمی‌آید. نویسنده چنین خبرهایی معمولا هیچ توجهی به اثر روانی پیامی که می‌فرستد، ندارد حتی اگر مخاطب در همان لحظه بفهمد که این یک شگرد رسانه‌ای و خبر کذب است، اثر ناخواسته آن تمام نشده است. ذهن انسان خبر را ثبت می‌کند و ناخودآگاه شروع به پردازش پیامدهای آن می‌کند.
وی افزود: تصور کنید فردی که تا قبل از خواندن این خبر، هیچ فکری به جنگ یا پیامدهای آن نداشت، ناگهان با اضطراب به تخت می‌رود و تمام شب خوابش آشفته می‌شود یا بدتر از آن، این اضطراب به واکنش‌های اقتصادی و اجتماعی همچون خرید هیجانی طلا در اوج قیمت، انباشت مواد غذایی یا حتی تصمیمات احساسی درباره مهاجرت تبدیل شود. هر کدام از این واکنش‌ها فقط یک رفتار فردی نیست، بلکه حلقه‌ای از زنجیره‌ای بزرگ‌تر است که بر امنیت روانی جمعی، آرامش بازار و حتی ثبات اجتماعی تأثیر می‌گذارد.
رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس اضافه کرد: سلامت روانی جامعه مثل رشته‌ای نازک است که با چند تیتر بی‌پایه هم می‌تواند کشیده و پاره شود. اگر رسانه مسئولانه عمل نکند حتی در بازه‌ای چند ساعته می‌تواند موجی از نگرانی، بی‌اعتمادی و رفتارهای پرهزینه را در سطح ملی به جریان بیندازد. به همین دلیل است که ارتقای سلامت روانی، تنها یک دغدغه پزشکی یا فردی نیست، بلکه پروژه‌ای ملی است که بخش اصلی سنگینی آن بر دوش شما خبرنگاران قرار دارد.
*انسجام ملی بعد از جنگ، سرمایه مقدس برای ایران است
وی جنبه سوم را نقش سلامت روانی مردم در حفظ انسجام اجتماعی عنوان و خاطرنشان کرد: انسجام اجتماعی، آن رشته نامرئی اما نیرومندی است که افراد یک کشور را در کنار هم نگه می‌دارد و قدرت عبور از بحران‌ها را به آن‌ها می‌دهد. پس از جنگ، این انسجام که با خون دل، فداکاری و همدلی شکل گرفت، حقیقتا یک «سرمایه مقدس» برای ایران است.
نگاهداری خاطرنشان کرد: وقتی روان یک جامعه آرام و متعادل است اعضای آن میل بیشتری به کنار هم ماندن دارند حتی در اختلاف نظر به‌دنبال گفت‌وگو و نه جدایی می‌روند. در چنین فضایی، ارزش‌هایی مانند نوع‌دوستی، مسئولیت‌پذیری، وطن‌دوستی و همکاری برای پیشرفت، امکان رشد پیدا می‌کند. مردم نه‌تنها برای منافع شخصی که برای خیر جمعی نیز تصمیم می‌گیرند.
وی افزود: اگر جامعه در حالت روانی فرسوده و ناآرام باشد و مدام زیر ضربه استرس‌های اقتصادی، شوک‌های خبری و لرزش‌های اجتماعی قرار بگیرد، رشته انسجام به‌تدریج سست می‌شود. چنین جامعه‌ای بیشتر مستعد رفتارهای فردگرایانه افراطی، بی‌اعتمادی به یکدیگر و حتی اقداماتی می‌شود که به ضرر همه است.
نگاهداری در ادامه یادآور شد: آینده ایران نه فقط با تصمیمات سیاستمداران که با تصاویر، تیترها و روایت‌های شما ساخته می‌شود. آنچه شما امروز روایت می‌کنید، فردا بخشی از حافظه جمعی ماست. با توجه به همه این‌ها، از شما می‌خواهم با جدیت به پرسشی که مطرح کرده‌ام بیندیشید و اگر پاسخی یا راهکاری می‌شناسید، آن را با ما در میان بگذارید.
* شکافی معنادار میان نیازهای واقعی خبرنگاران و حمایت‌ها و الزامات حقوقی وجود دارد
رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس در ادامه با اشاره به مشکلات خبرنگاران گفت: در دهه‌های اخیر، توجه ناکافی به حقوق حرفه‌ای خبرنگاران به‌عنوان چالشی در نظام رسانه‌ای کشور مطرح بوده است. با وجود انجام پژوهش‌های متعدد توسط نهادهای دانشگاهی و مراکز تحقیقاتی، همچنان این مسئله حل‌نشده باقی‌مانده است.
نگاهداری یادآور شد: بر اساس اسناد موجود، تلاش‌های قانون‌گذاری متعددی از جمله تدوین پیش‌نویس‌های گوناگون طی دهه گذشته صورت گرفته، اما به دلیل ضعف‌های ساختاری، این تلاش‌ها به اجرا درنیامده‌اند.
وی بیان کرد: پژوهشی در مرکز پژوهش‌های مجلس با بهره‌گیری از رویکردی کمی و کیفی و پس از تحلیل اسناد و مطالعات پیشین، از طریق رویکردی میدانی به گردآوری دیدگاه‌های ذی‌نفعان اصلی شامل خبرنگاران فعال و مدیران رسانه‌ای در این زمینه تهیه شده است.
نگاهداری اضافه کرد: داده‌های گردآوری‌شده به روش تحلیل محتوای موضوعی دسته‌بندی و تفسیر شده‌اند. بررسی‌های میدانی نشان می‌دهد که چالش‌هایی همچون ناامنی شغلی و کمبود رفاه، نظام معیوب توزیع وپراکندگی مطبوعات، ضعف در حرفه‌ای‌گری و توسعه دانشی، نارسایی‌های ساختاری خبرگزاری‌ها و فقدان چارچوب‌های قانونی هم‌سو با تحولات فناورانه، عملا مانع ایفای نقش مؤثر خبرنگاران شده است.
وی ادامه داد: برای نمونه خبرنگاران در محور ناامنی شغلی و رفاهی احیای شناسه معتبر خبرنگاری، نبود قوانین محافظتی کار در مقابل بی‌ثباتی شغلی و نبود صنف حامی و مؤثر را از جمله عوامل اصلی کاهش انگیزه حرفه‌ای خود عنوان کرده‌اند. نتایج نشان‌دهنده شکافی معنادار میان نیازهای واقعی خبرنگاران و حمایت‌ها و الزامات حقوقی وجود دارد.
نگاهداری اضافه کرد: در بخش تطبیقی پژوهش، تجارب 10 کشور پیش‌رو در عرصه تنظیم‌گری حرفه روزنامه‌نگاری بررسی شده است؛ یافته‌های مطالعه تطبیقی سه الگوی اصلی را از جمله تجارب جهانی الگوهایی نظیر بدون تنظیم‌گری و آزاد، تنظیم‌گری صنفی دموکراتیک و سازوکارهای دولتی صدور پروانه حرفه‌ای را آشکار می‌سازد. در میان این الگوها، کشورهایی با نظام صنفی دموکراتیک نظیر آلمان و فرانسه، به دلیل ترکیب استقلال نهادی و مسئولیت‌پذیری عمومی در حمایت از حقوق خبرنگاران و ارتقای کیفیت خبر بارزتر بوده‌اند. از جمله سازوکارهای کلیدی در این کشورها، مشارکت خبرنگاران در تصمیم‌گیری، صدور پروانه‌های حرفه‌ای مبتنی بر صلاحیت و ایجاد صندوق‌های حمایتی برای خبرنگاران آزاد است.
* «نظام صنفی خبرنگاری» تاسیس شود
رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس بیان کرد: یافته‌های پژوهش مرکز پژوهش‌های مجلس موید آن است که حل چالش‌ها مستلزم ایجاد نهادی است که هم‌زمان استقلال، مشارکت صنفی و توان نظارتی حمایتی را تضمین کند. راهکار بهینه حل چالش‌های موجود، با توجه به یافته‌های پژوهش، تأسیس «نظام صنفی خبرنگاری» است. این نهاد با الهام از نظریه نهادگرایی جدید و تجارب موفق داخلی مانند سازمان نظام‌پزشکی و بین‌المللی طراحی شده است.
وی افزود: ویژگی‌های کلیدی این سازمان شامل استقلال مالی از طریق حق عضویت صنفی و شفافیت در فرایندهای تصمیم‌گیری، اختیارات قانونی تعریف استانداردهای حرفه‌ای، رسیدگی به تخلفات صنفی و ارائه خدمات حمایتی و کارکردهای عملیاتی صدور شناسنامه خبرنگاری، ایجاد صندوق رفاه و برگزاری دوره‌های آموزشی تخصصی است. این نهاد می‌تواند با تفکیک «تخلفات حرفه‌ای» از «جرائم کیفری» علاوه بر سازماندهی نظام مسئولیت و رسیدگی در جریان خبری کشور، فضایی منصفانه و تخصصی برای حل اختلافات فراهم کند و از تبدیل اختلافات صنفی به پرونده‌های قضایی جلوگیری کند.
رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس در پایان تاکید کرد: اجرای این طرح مستلزم تحقق کارکردهای اساسی آن در اجرا از جمله تأیید صلاحیت حرفه‌ای خبرنگاران، حمایت از آزادی مسئولانه مطبوعات، ارائه کمک‌های حقوقی، آموزش مستمر، تنظیم استانداردهای اخلاقی، ایجاد فرصت‌های شبکه‌ای، حمایت مالی و رفاهی، تضمین شرایط کار منصفانه، پشتیبانی از خبرنگاران آزاد و رسیدگی به تخلفات صنفی است.
انتهای پیام/