دانشگاه زابل برای نجات سیستان وارد عمل شد/ آیا پژوهش‌ها به درد مردم می‌خورد؟ + فیلم
به گزارش بخش استانها در وبانگاه به نقل از خبرگزاری تسنیم از زاهدان، سیستان، این سرزمین کهن و تاریخی، که در گذر قرون و اعصار به‌عنوان cradle تمدن‌ها و زادگاه فرهنگ‌ها شناخته می‌شود، امروز بیش از هر زمان دیگری در کانون توجه قرار دارد؛ چراکه با وجود پیشینه‌ای درخشان، با چالش‌هایی کم‌سابقه در حوزه‌های زیست‌محیطی، اقتصادی و اجتماعی دست‌وپنجه نرم می‌کند. خشکسالی‌های پی‌درپی، کاهش منابع آبی به‌ویژه خشکیدن تالاب بین‌المللی هامون، فرسایش خاک، طوفان‌های گردوغبار و پیامدهای سنگین آن بر سلامت و معیشت مردم، این منطقه را در وضعیتی بحرانی قرار داده است. علاوه بر این، کاهش فرصت‌های شغلی، مهاجرت نیروی انسانی جوان، تضعیف بخش کشاورزی و دامپروری و در نهایت، آسیب‌پذیری در برابر بحران‌های اجتماعی، همگی تصویری نگران‌کننده از آینده سیستان ترسیم کرده‌اند.
در چنین شرایطی، امیدها بیش از پیش به نهادهایی دوخته شده است که بتوانند با اتکا به دانش، پژوهش و سرمایه انسانی، راهکارهایی عملی برای برون‌رفت از مشکلات ارائه دهند. دانشگاه زابل در این میان جایگاهی یگانه دارد؛ چراکه نه‌تنها بزرگ‌ترین مرکز علمی شمال سیستان و بلوچستان است، بلکه با رسالت ویژه‌ای که برای خود تعریف کرده، کوشیده است فراتر از مرزهای کلاس و کتاب، در میدان عمل نیز نقش‌آفرینی کند.
.
این دانشگاه از زمان تأسیس تاکنون نشان داده است که نگاهش صرفاً به تولید مقاله و ارتقای رتبه علمی محدود نمی‌شود، بلکه به‌دنبال پیوند دادن دانش و پژوهش با زندگی روزمره مردم است. در واقع، دانشگاه زابل خود را «دانشگاه مسئله‌محور» می‌داند و معتقد است تحقیقات زمانی ارزش واقعی دارد که بتواند به رفع مشکلات مردم منطقه کمک کند. از همین رو، بسیاری از پایان‌نامه‌ها، طرح‌های تحقیقاتی و پروژه‌های علمی این دانشگاه معطوف به مسائلی همچون مدیریت منابع آب، کشاورزی پایدار، احیای تالاب هامون، مقابله با ریزگردها، تقویت صنایع بومی و ارتقای سلامت اجتماعی مردم سیستان است.
علاوه بر حوزه‌های زیست‌محیطی و کشاورزی، دانشگاه زابل در عرصه فرهنگی و اجتماعی نیز فعال است. برگزاری همایش‌های ملی و بین‌المللی، نشست‌های علمی مشترک با دانشگاه‌های داخلی و خارجی، ایجاد بسترهای نوآوری و کارآفرینی، و نیز تلاش برای تقویت ارتباط میان دانشگاه و جامعه، سبب شده است این مرکز علمی به‌نوعی پل ارتباطی میان نخبگان، مسئولان اجرایی و مردم منطقه باشد. همین رویکرد باعث شده دانشگاه زابل نه‌تنها در شاخص‌های تولید علم، بلکه در شاخص‌های اثرگذاری اجتماعی نیز جایگاه ویژه‌ای پیدا کند.
نکته مهم دیگر اینکه دانشگاه زابل به‌خوبی دریافته است توسعه پایدار در سیستان تنها زمانی محقق می‌شود که علم و عمل در کنار هم قرار گیرند. از همین رو، تعامل نزدیک با دستگاه‌های اجرایی استان، سازمان‌های مردم‌نهاد و حتی جوامع محلی را در دستور کار خود قرار داده است تا نتایج پژوهش‌های علمی به‌سرعت به برنامه‌های اجرایی و سیاست‌های توسعه‌ای تبدیل شوند.
امروز که سیستان در برزخی میان بحران و امید قرار گرفته، دانشگاه زابل می‌تواند نقش موتور محرک توسعه منطقه را ایفا کند؛ چراکه هم ظرفیت علمی و هم تجربه عملی لازم را دارد. این دانشگاه با سرمایه‌ای از هزاران دانشجو، استاد و پژوهشگر متعهد، می‌تواند نشان دهد که علم، اگر با تعهد اجتماعی همراه باشد، قادر است در دل خشک‌ترین بیابان‌ها نیز بذر زندگی و امید را برویاند.
محمد رکوعی، رئیس دانشگاه زابل در گفت‌و‌گو تفصیلی با خبرنگار تسنیم در زابل با اشاره به اهمیت استفاده از نتایج تحقیقات در حل مشکلات منطقه سیستان اظهار داشت: دانشگاه زابل به عنوان یک نهاد علمی و مسئولیت‌پذیر، تمام تلاش خود را برای ارائه راهکارهای علمی و عملی در جهت رفع چالش‌های منطقه به کار می‌گیرد.
وی افزود: تحقیقاتی که در دانشگاه انجام می‌شود، اگر به درد منطقه سیستان نخورد، ارزشی برای دانشگاه ندارد و حاضریم نتایج تحقیقات را بدون هیچ محدودیتی در اختیار مسئولان و مردم قرار دهیم.
همکاری با نهادهای استانی برای رفع چالش‌ها
رئیس دانشگاه زابل با اشاره به برگزاری جلسات متعدد با مسئولان استانی در زمینه مسائل مختلف، خاطرنشان کرد: دانشگاه زابل همواره آمادگی خود را برای همکاری با سایر نهادها و سازمان‌ها جهت رفع مشکلات منطقه اعلام کرده است و در این راستا از هیچ تلاشی فروگذار نخواهد کرد.
وی با تأکید بر اهمیت هم‌افزایی و همکاری بین دستگاه‌های مختلف گفت: تا زمانی که همه دستگاه‌ها با هم همکاری نکنند و به یک خروجی مشترک نرسند، نمی‌توان مشکلات منطقه را به طور کامل حل کرد. دانشگاه زابل نیز در این راستا آماده هرگونه همکاری و تبادل اطلاعات با سایر دستگاه‌ها است.
مسئولیت اجتماعی و فعالیت‌های فرهنگی دانشگاه
رکوعی به تشریح مسئولیت‌های اجتماعی دانشگاه و فعالیت‌های فرهنگی و پژوهشی این مرکز آموزش عالی در سال گذشته پرداخت و اظهار داشت: مسئولیت‌های اجتماعی دانشگاه مجموعه‌ای از فعالیت‌های عمومی است که علاوه بر تقویم‌های فرهنگی، پژوهشی و آموزشی، رویدادهای مرتبط با دانشجویان را نیز در بر می‌گیرد.
وی با بیان اینکه برخی از این رویدادها نسبت به گذشته متفاوت بوده است، به افتتاح نمایشگاه دائمی عکس “شهر سوخته اسطوره‌ای” اشاره کرد و گفت: این نمایشگاه با تلاش همکاران باستان‌شناس و معاونت پژوهشی دانشگاه به ثمر نشست.
برگزاری آیین‌ها و نشست‌های علمی و فرهنگی
رئیس دانشگاه زابل همچنین به عملکرد این دانشگاه در ربع قرن فعالیت، برگزاری آیین بزرگداشت حکیم ابوالقاسم فردوسی در شأن مردم سیستان و پاسداشت زبان فارسی و نشست‌های هفت‌گانه با موضوعات متنوع از جمله خرد در شاهنامه، کاوش‌های باستانی، زندگی‌نامه فردوسی، حضور انگلیسی‌ها در سیستان، تمدن سیستان، معماری اسلامی، تحولات زبان فارسی، وضعیت سیستان و دفاع مقدس و قیام مردم سیستان در نوزده بهمن اشاره کرد و این نشست‌ها را تلاشی برای برقراری ارتباط مستمر با جامعه فرهنگی دانست.
برنامه‌های نشاط‌آفرین برای دانشجویان
وی در ادامه به برنامه‌های افزایش نشاط و روحیه جمعی در دانشگاه اشاره کرد و گفت: اردوهای خانوادگی که در گذشته محدود به اعضای هیئت علمی بود، گسترش یافته و شامل یاوران علمی و دانشجویان نیز می‌شود. همچنین اردوهای هفت‌گانه با همکاری معاونت دانشجویی و فرهنگی برای آشنایی دانشجویان با منطقه سیستان برگزار می‌شود تا درصد بیشتری از دانشجویان با این منطقه آشنا شوند.
رکوعی به برنامه‌های حوزه ملی، مذهبی و ورزشی نیز اشاره کرد و افزود: جشن‌های روتین با هدف غنا بخشیدن به برنامه‌ها و تنوع فرهنگی برگزار شده است. با توجه به امکانات کمتر ورزشی در منطقه سیستان، به‌ویژه برای بانوان، تلاش کرده‌ایم بسترهایی را برای فعالیت‌های ورزشی در محیط باز فراهم کنیم تا دانشجویان دختر و بانوان بتوانند بیشتر از این امکانات بهره‌مند شوند.
دستاوردهای فرهنگی و اجتماعی دانشگاه
وی با اشاره به فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی دانشگاه بیان کرد: کسب عنوان رساله برتر در گروه گیاه‌پزشکی دانشکده کشاورزی، تعیین دو رساله دکتری دانشگاه در لیست رساله‌های برتر وزارت علوم و درخشش دانشجوی رشته هنرهای نمایشی در جشنواره‌های کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان از جمله این دستاوردها بود.
رئیس دانشگاه زابل همچنین به کسب مقام شایسته تقدیر در انجمن علمی دانشجویی صنایع غذایی در هفدهمین جشنواره بین‌المللی حرکت، چهار جایزه ملی در جشنواره رویش توسط کانون فرهنگی هنری دانشجویان، کسب مقام اول در تئاتر آیینی، مقام اول در نمایش عروسکی، مقام دوم در ساخت ویدئو کلیپ و مقام شایسته تقدیر در بخش کانون کارآفرینی اشاره کرد.
افتخارات ملی و بین‌المللی دانشجویان و انجمن‌ها
رکوعی در ادامه به فعال‌سازی مجدد انجمن‌های علمی پس از دوران کرونا اشاره کرد و گفت: این فعال‌سازی منجر به کسب افتخاراتی در سطح ملی و منطقه‌ای شد؛ از جمله کسب رتبه الف دانشجویان دانشگاه زابل در طرح حامی سه، کسب رتبه اول گروه هنرهای نمایشی در دومین جشنواره ملی نقالی و روایتگری، کسب مقام سوم در ششمین جشنواره ملی هنری دانشجویی ققنوس، کسب عنوان برتر دانشجوی هنرهای نمایشی در جشنواره بین‌المللی قصه‌گویی، کسب مقام اول در همایش سفیران خوشبختی، کسب رتبه دوم دانشجویان انجمن علمی صنایع غذایی در سطح کشور، رکوردشکنی کشوری در ورزش‌های اروپایی با ساچمه، کسب مقام سوم مسابقات دوچرخه‌سواری دانشجویان دختر، انتخاب الهه آهنی دانشجوی دکتری به عنوان دانشجوی نمونه کشوری، کسب رتبه دوم کشوری توسط هیئت دانشجویی محبین امام هادی(ع)، کسب رتبه دوم در ششمین رویداد تولید محتوای دیجیتال بسیج، درخشش نماینده دانشگاه در بیستمین همایش دبیران هم‌اندیشی، کسب مقام سوم مسابقات فوتسال جام رمضان شهرستان، انتخاب مرکز مشاوره دانشگاه به عنوان برگزیده نمونه منطقه هشت و کسب رتبه برترین فرمانده پایگاه بسیج مسجدی توسط کارمند بسیجی دانشگاه شد.
رشد چشمگیر علمی و شاخص‌های بین‌المللی
وی با بیان اینکه در سال گذشته برونداد علمی دانشگاه زابل شرایط بسیار متفاوتی نسبت به گذشته را رقم زد، اظهار داشت: در سال گذشته قریب 15 مقاله در دانشکده‌ها و گروه‌های مختلف در مجلات معتبر پابلیش شد. از حیث تعداد برونداد علمی، دانشگاه زابل در سال گذشته بیشترین خروجی علمی را در 25 سال عملکرد خود داشته است؛ به طوری که 408 مقاله علمی بین‌المللی منتشر شده است.
رئیس دانشگاه زابل با اشاره به شاخص‌های علم‌سنجی افزود: شاخص H دانشگاه زابل در سال 2023 معادل 82 بوده که در شروع 2024 به 92 ارتقا یافته و در حال حاضر با گذشت هفت ماه از سال میلادی، این شاخص به 101 رسیده است.
وی با تشریح دستاوردهای علمی و پژوهشی دانشگاه زابل از رشد بیش از 30 درصدی مقالات علمی و افزایش چشمگیر “سایتیشن‌ها” در بازه زمانی 1402 و هفت ماهه اول 1403 خبر داد.
جایگاه نخست علمی در جنوب شرق کشور
رکوعی با بیان اینکه شاخص H دانشگاه در استان‌های سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی و هرمزگان مقام نخست را کسب کرده است، گفت: در سال 1402، دانشگاه زابل موفق به انتشار دو کتاب بین‌المللی منحصر به فرد شد و در حال حاضر نیز هفت نفر از اعضای هیئت علمی ما جزو دانشمندان دو درصد بین‌المللی با تنوع رشته‌ای در دانشکده‌های مختلف انتخاب شده‌اند که دو نفر از این اساتید جزو دانشمندان یک درصد برتر معرفی شده‌اند.
رئیس دانشگاه زابل افزود: تعداد مقالات چاپ شده در ژورنال‌های برتر جزو 25 درصد برترین‌ها، نسبت به سنوات گذشته رشد قابل توجهی داشته است. همچنین موفق شدیم یکی از مجلات دانشگاه را در مجموعه ساختارهای بین‌المللی نمایه کنیم که در ارزیابی عملکرد جزو Q1 قرار گرفت و این یک افتخار بزرگ برای منطقه است. یکی دیگر از مجلات پژوهشی دانشگاه نیز با تلاش همکاران به رتبه الف دست یافت و دو مجله دیگر که در گرید رتبه‌بندی نبودند، در این گرید قرار گرفتند.
ارتقای رتبه دانشگاه در سطح ملی و منطقه‌ای
رکوعی در ادامه به ارتقای هشت رتبه‌ای دانشگاه زابل در ارزیابی‌های کشوری موسسه ISC نسبت به سال گذشته اشاره کرد و بیان داشت: در راستای مسئولیت اجتماعی دانشگاه، تلاش شد تا رویدادهای متعددی در حوزه ارتباط با جامعه و صنعت برگزار شود. ما در ابتدای مسیر رضایت‌بخشی قرار داریم، اما تا رسیدن به نقطه مطلوب، مسیر نسبتاً طولانی در پیش رو داریم.
وی به برگزاری همایش‌های ملی از جمله “همایش ملی کم‌آبیاری”، “بررسی تخصصی طوفان‌های گرد و غبار و اثرات آن بر سلامت مردم”، “ارتقای سازوکار زیتون‌کاری در منطقه سیستان”، “آسیب‌شناسی سناریوهای احیای تالاب بین‌المللی هامون” و “بررسی منابع آب‌های غرب و شرق سیستان و راه‌های کنترل و کاهش گرد و غبار” اشاره کرد و گفت: برگزاری رویدادهایی مانند “شتاب زابل؛ از ایده تا کسب و کار” و هم‌اندیشی با موضوعات پژوهشی در خدمت جامعه، فرصت‌های خوبی را برای هم‌افزایی علمی فراهم کرده است.
ضرورت همسوسازی پژوهش‌ها با نیازهای منطقه
رئیس دانشگاه زابل در پایان با اشاره به چالش همسوسازی برنامه‌های پژوهشی فردی اعضای هیئت علمی با نیازهای کلان منطقه اظهار داشت: برای تبدیل این رویدادها به یک فرهنگ، نیاز به تغییر رویکرد در قوانین مرتبط با ارتقا و ترفیع اعضای هیئت علمی داریم. آیین‌نامه‌ای در این خصوص آماده کرده‌ام که امیدوارم در هیئت امنای شهریورماه به تصویب برسد تا بتوانیم با سوق دادن اعضای هیئت علمی به سمت پژوهش‌های کاربردی و مرتبط با نیازهای منطقه، همکاری بیشتری را در این حوزه شاهد باشیم.
انتهای پیام/