تاکید خسروپناه بر ضرورت بازنگری در الگوهای حکمرانی کشور

به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری تسنیم، حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالحسین خسروپناه، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، در آغاز یکی از دوره‌های آموزشی فرمانداران کشور، با تسلیت ایام سوگواری رحلت پیامبر اکرم(ص)، شهادت امام حسن مجتبی(ع) و امام رضا(ع)، یاد و خاطره شهدای دفاع مقدس و تمامی شهدای مدافع حرم و جبهه مقاومت را گرامی داشت.

وی در ابتدای سخنان خود ضمن تقدیر از تلاش‌های شبانه‌روزی فرمانداران و مدیران کشوری در مدیریت بحران‌های اخیر، به ویژه در شرایط جنگ تحمیلی اخیر و رژیم صهیونیستی، از عملکرد دولت در مدیریت بحران‌های انسانی و مهاجرتی تقدیر کرد.

خسروپناه گفت: با وجود غیرمنتظره بودن برخی از تحولات، دولت چهاردهم در عملکرد مدیریت بحران، به‌ویژه در پوشش مهاجران از استان‌های مرزی مانند کرمانشاه و تهران، عملکرد قابل قبولی داشته است.

وی از تمام استانداران، فرمانداران، معاونان وزارت کشور و به ویژه وزیر کشور و معاونت سیاسی وزارت کشور تقدیر کرد.

خسروپناه همچنین از رئیس مرکز مطالعات و آموزش وزارت کشور تشکر کرد که در تدوین و اجرای برنامه‌های آموزشی فرمانداری نقش کلیدی داشته است.

تأکید بر تحول از «دولت» به «حکمرانی»

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در بخشی از سخنان خود به مفهوم «حکمرانی» (Governance) پرداخت و گفت: در دهه 1980 میلادی، مفهوم حکمرانی جایگزین مفهوم سنتی دولتداری (Government) شد.

وی توضیح داد: در گذشته، مدیریت کشورها بر اساس ساختار سلسله مراتبی، متمرکز و بوروکراتیک انجام می‌شد، اما تجربه جهانی نشان داد که این مدل در پاسخگویی به چالش‌های پیچیده جامعه ناکارآمد است.

وی افزود: مدیریت دولتی نوین با ورود بخش خصوصی و بازار به مدیریت عمومی، بار دولت را کاهش داد، اما خودش نیز با مشکلاتی مانند فساد، عدم شفافیت و تمرکز قدرت در دست نهادهای اقتصادی مواجه شد.

 خسروپناه بر لزوم حرکت به سوی مدل «حکمرانی» تأکید کرد و گفت: حکمرانی به معنای مشارکت همه‌جانبه است؛ نه فقط دولت، بلکه بخش خصوصی، جامعه مدنی، تشکل‌ها، انجمن‌های علمی، سازمان‌های مردم‌نهاد، احزاب، تعاونی‌ها و گروه‌های جهادی نیز در تصمیم‌گیری و اجرای سیاست‌ها نقش داشته باشند.

وی با اشاره به تجربه ایران در دوره دولت دوم آیت‌الله هاشمی رفسنجانی،گفت: در آن دوره، حرکت به سمت خصوصی‌سازی و کاهش نقش دولت در تصدی‌گری‌ها آغاز شد، اما گاهی بدون برنامه‌ریزی دقیق و با مشکلاتی همراه بود، مانند پدیده‌ای که گویی شترمرغ، سر را در شن می‌گذارد و مشکلات را نادیده می‌گیرد.

مدرسه حکمرانی شهید بهشتی و آموزش فرمانداران

 خسروپناه به تشکیل مدرسه حکمرانی شهید بهشتی اشاره کرد و گفت: این مدرسه با ریاست هیئت امنا به سرپرستی وزیر کشور، گامی مهم در جهت تربیت مدیران با رویکرد حکمرانی است.

وی همچنین به فعالیت‌های دانشکده حکمرانی دانشگاه تهران و گنجاندن واحدهای آموزشی حکمرانی در برخی دانشگاه‌ها اشاره کرد و گفت: نظام آموزشی ما باید به سمت تربیت مدیرانی بروید که نه فقط دستوری اجرا کنند، بلکه بتوانند با مشارکت، شفافیت و پاسخگویی، کشور را اداره کنند.

فراخوان به مشارکت و انتقاد سازنده

 خسروپناه از فرمانداران حاضر در دوره آموزشی خواست تا در فرآیند یادگیری، نقش فعال داشته باشند و اشکالات و غلط‌های احتمالی در مباحث ارائه‌شده را مطرح کنند.

وی گفت: ما گوش شنوا داریم و انتقادهای سازنده شما را مبنای بهبود کارهایمان قرار خواهیم داد.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، در سخنانی مهم درباره فرایند حکمرانی در نظام جمهوری اسلامی ایران، بر لزوم طی شدن پنج گام اساسی در مدیریت کشور تأکید کرد و گفت: برای حل مسائل و چالش‌های جامعه، تنها نوشتن سند و برنامه کافی نیست؛ بلکه باید فرایند حکمرانی به‌صورت سیستماتیک و مرحله‌ای طی شود.

وی در این سخنرانی که در یک نشست تخصصی ارائه شد، افزود: هنگامی که چالش‌های کلانی مانند ناترازی آب، برق، افزایش اعتیاد یا طلاق شناسایی شد، باید وارد فرایند حکمرانی شویم که شامل پنج گام اساسی است. گام اول، سیاست‌گذاری است.

 خسروپناه توضیح داد: سیاست‌گذاری به معنای کشف مسئله و تعیین جهت‌گیری کلان برای حل آن است. در ایران، سیاست‌های کلان توسط مقام معظم رهبری تعیین می‌شود و شوراهای عالی حاکمیتی مانند شورای عالی امنیت ملی، شورای عالی انقلاب فرهنگی و شورای عالی فضای مجازی، در حوزه‌های تخصصی خود سیاست‌های اجرایی را تدوین می‌کنند.

وی ادامه داد:گام دوم، تنظیم‌گری است که شامل برنامه‌نویسی، قانون‌گذاری، ساختارسازی و تفویض مسئولیت‌هاست. این گام عمدتاً بر عهده مجلس شورای اسلامی، دولت و وزارتخانه‌هاست. به عنوان مثال، بسیاری از بندهای برنامه هفتم توسعه، مبتنی بر مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی است و آیین‌نامه‌های اجرایی وزارتخانه‌ها نیز جزو این گام محسوب می‌شود.

 دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی اشاره کرد که بسیاری از برنامه‌های کشور به دلیل ضعف در گام سوم، یعنی راهبری، هدایت‌گری و گفتمان‌سازی، به نتیجه نمی‌رسند. او گفت: این گام سوم است که بسیاری از مسئولان به آن توجه نمی‌کنند. وقتی سیاست تدوین شد و قانون گذاری انجام شد، باید فضای اجرایی آن با راهبری قوی و ایجاد گفتمان عمومی فراهم شود.

 خسروپناه تأکید کرد: حضور شوراهای فرهنگی در این بخش حیاتی است. حضرت آقا همواره تأکید کرده‌اند که شورای فرهنگی باید تبدیل به یک قرارگاه شود، نه فقط یک نهاد تصویب‌کننده. یعنی باید در مسیر اجرا هدایت‌گری کند و گفتمان مثبتی در جامعه شکل دهد.

وی در انتقاد از این نگرش که «بسیار سند می‌نویسیم»، گفت: اگر کسی با سندنویسی مخالفت کند، در واقع با یکی از ارکان حکمرانی مخالفت کرده است. مشکل ما سندنویسی نیست، بلکه سندبَسندگی است. یعنی نوشتن سند و بعد رها کردن آن.

خسروپناه بر لزوم تقویت تمامی پنج گام حکمرانی، به ویژه گام‌های راهبری و نظارت، تأکید کرد و افزود: بدون راهبری قوی و گفتمان‌سازی فرهنگی، حتی بهترین برنامه‌ها و قوانین نیز در عمل دچار شکست می‌شوند.

حکمرانی تنها مدیریت نیست، بلکه رویکردی مشارکتی است

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، با اشاره به ضرورت بازنگری در الگوهای حکمرانی در کشور، بر لزوم حرکت از حکمرانی دولتی و متمرکز به سمت الگویی مشارکتی و مردمی تأکید کرد و گفت: «حکمرانی (Governance) صرفاً یک دیسیپلین مدیریتی نیست، بلکه یک رویکرد و نگرش است که در آن نقش مردم در تمام مراحل فرایند حکمرانی باید پررنگ باشد.

وی فرایند حکمرانی را به صورت یک چرخه پنج‌گانه تبیین کرد و این مراحل را شامل گفتمان‌سازی، تنظیم‌گری، راهبری، تصدی‌گری و اجرایی‌سازی، و نظارت، ارزیابی و اثرسنجی دانست.

خسروپناه تأکید کرد: گام اول، گفتمان‌سازی است که در آن ارزش‌های انقلابی و اسلامی محور قرار می‌گیرند. گام دوم، تنظیم‌گری است که در آن قوانین و مقررات تدوین می‌شود. گام سوم، راهبری است که در آن از مدل موفق قرارگاهی در نظام نظامی به عنوان الگویی برای سایر حوزه‌ها استفاده می‌شود.

وی افزود: گام چهارم، اجرایی‌سازی و تصدی‌گری است؛ یعنی آنچه مصوب شده، در عمل نیز اجرا شود. مثلاً در حوزه اقتصاد مقاومتی، سیاست‌ها و قوانین تدوین شده‌اند، اما اجرای آن‌ها نیازمند راهبری دقیق و مشارکت تمامی بخش‌هاست.

 خسروپناه بر اهمیت نظارت، ارزیابی و اثرسنجی در گام پنجم تأکید کرد و گفت: بسیاری از سیاست‌ها بدون ارزیابی اثرگذاری اجرا می‌شوند و بعد از سال‌ها متوجه می‌شویم که نتیجه‌ای نداشته‌اند. مثلاً در سیاست جمعیت، با وجود ابلاغ سیاست‌های کلان و تشکیل ستاد ملی جمعیت، کمترین میزان زاد و ولد را در سال گذشته شاهد بودیم. این نشان می‌دهد که احتمالاً تمرکز سیاست‌ها بر مزایای خانواده‌های چندفرزندی بوده، در حالی که مشکل اصلی، عدم ازدواج جوانان یا عدم داشتن فرزند اول است.

وی ادامه داد: این اشکالات فقط از طریق نظارت و ارزیابی دقیق و اثرسنجی قابل شناسایی و اصلاح است. بدون این گام، حکمرانی به یک فرایند کورکورانه تبدیل می‌شود.

تفاوت حکومت و حکمرانی

 خسروپناه با تأکید بر تفاوت بین «حکومت» و «حکمرانی»، توضیح داد: حکومت رویکردی متمرکز و اقتدارگراست که در آن نقش مردم به حداقل می‌رسد، اما حکمرانی رویکردی شبکه‌ای و مشارکتی است که در آن مردم در تمام مراحل — از گفتمان‌سازی تا نظارت — نقش دارند.

وی افزود: متاسفانه در عمل، تفکر غالب این است که سیاست‌گذاری و تنظیم‌گری بر عهده حاکمیت باشد، راهبری به رسانه‌ها، اجرا به مردم و نظارت به نهادهای بازرسی سپرده شود. این تفکیک، حکمرانی را ضعیف می‌کند.

خسروپناه با اشاره به ساختار اقتصادی کشور، گفت: 85 درصد اقتصاد ما دولتی است و تنها 15 درصد مربوط به بخش خصوصی، تعاونی و تشکل‌های مردمی. این یعنی حکمرانی ما عمدتاً هرمی و دولتی است، در حالی که حکمرانی مطلوب، حکمرانی مردمی و شبکه‌ای است. این گسست ساختاری، یکی از دلایل اصلی شکست در اجرای برنامه‌هایی مانند اقتصاد مقاومتی است.

سیاستگذاری با مشارکت نخبگان و مردم، کلید پایداری و تحقق الگوی محل‌محوری 

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، تأکید کرد که سیاستگذاری موفق و پایدار در نظام جمهوری اسلامی تنها زمانی ممکن است که با مشارکت نخبگان، ذینفعان و مردم صورت گیرد، نه از بالا به پایین و بدون توجه به واقعیت‌های میدانی.

وی با اشاره به تجربه‌های عملی شورای عالی انقلاب فرهنگی، از جمله تدوین سند موسیقی و سند صنایع دستی، توضیح داد که سندی که بدون مشارکت مستقیم عاملان حوزه مربوطه تدوین شود، نه تنها اجرا نمی‌شود، بلکه اثرگذاری کمی دارد.

انتهای پیام/