انتظار فعال؛ مسئولیت امروز و امید فردا: مواجهه با چالشِ طول غیبت در مسیر ساختن جامعه منتظر

به گزارش بخش سیاسی وبانگاه به نقل از گروه امام و رهبری خبرگزاری تسنیم، محمد امامی؛ دانشجوی دکتری علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم (ع) قم در یادداشتی با عنوان «انتظار فعال؛ مسئولیت امروز و امید فردا: مواجهه با چالشِ طول غیبت در مسیر ساختن جامعه منتظر» نوشت: در عمق جان فرهنگ شیعی، باوری ریشه‌دار و حیاتی وجود دارد که آن را «انتظار فرج» می‌نامیم. این تنها یک اعتقاد مذهبی ساده نیست، بلکه موتور محرکه‌ای قدرتمند است که در طول قرون متمادی، شیعیان را در برابر ناملایمات، ظلم‌ها و ناامیدی‌ها مقاوم ساخته است. انتظار، یعنی چشم به راه گشایشی عظیم بودن؛ گشایشی که با ظهور منجی عدالت‌گستر، بساط ستم را برچیند و جهان را سرشار از عدل و داد کند. این امید به آینده‌ای روشن، همواره چون نوری در دل تاریکی‌ها درخشیده است. اما با گذشت زمان و طولانی شدن دوران غیبت، این پرسش عمیق و گاه دردناک در اذهان شکل می‌گیرد که: چگونه می‌توان این شعلۀ امید را از گزند بادهای یأس و ناامیدی مصون داشت؟ چگونه می‌توان این انتظار مقدس را به گونه‌ای زنده نگه داشت که به جای رکود و انفعال، محرکی برای تلاش و مسئولیت‌پذیری انسان امروز باشد؟ این یادداشت سعی دارد تا به تحلیل نسبت میان «انتظار فرج» و «مسئولیت‌پذیری انسان منتظر» بپردازد و راهکارهایی برای حفظ پویایی و امید در این دوران ارائه دهد.

انتظار: نه سکون، که اوجِ فعالیت

شاید در نگاه اول، واژه انتظار تداعی‌کننده حالتی از سکون، دست روی دست گذاشتن و منفعل بودن باشد؛ گویی باید نشست و منتظر ماند تا تقدیر الهی کار خود را بکند. اما این تعبیری سطحی و نادرست از مفهوم بلند انتظار در مکتب اهل بیت (ع) است. انتظار فرج در نگاه شیعی، دقیقاً نقطه‌ی مقابل انفعال است. منتظر واقعی، کسی نیست که گوشه‌ای بنشیند و فقط دعا کند؛ بلکه او فردی است که با تمام وجود، خود را برای پذیرش و همراهی با منجی آماده می‌سازد. این آمادگی، ابعاد گسترده‌ای دارد: از خودسازی فردی گرفته تا تلاش برای اصلاح و ساختن جامعه‌ای که زمینه را برای ظهور فراهم آورد. امام خمینی (ره) و اندیشمندان بزرگی همچون علامه طباطبایی، همواره بر این نکته تأکید کرده‌اند که انتظار حقیقی، عین عمل، مجاهدت و مسئولیت‌پذیری است. منتظر واقعی، تماشاگر صرف صحنه‌ی تاریخ نیست، بلکه بازیگری فعال و کنشگر است که می‌کوشد در حد توان خود، خشت بر خشت جامعه آرمانی را بنا نهد.

مسئولیت‌پذیری انسان منتظر: از خودسازی تا جامعه‌سازی

بار مسئولیت بر دوش انسان منتظر، ابعاد گوناگونی دارد که هم حوزه‌ی فردی را شامل می‌شود و هم حوزه‌ی اجتماعی را در بر می‌گیرد:

مسئولیت فردی (خودسازی): پیش از هر چیز، منتظر واقعی به تهذیب نفس، کسب فضائل اخلاقی و دوری از رذایل می‌پردازد. او می‌کوشد آینه‌ی وجود خود را از زنگارهای گناه و غفلت پاک کند تا شایستگی همراهی با امام پاکان را بیابد. تحصیل علم، بالا بردن سطح آگاهی‌های دینی و معرفتی، و تلاش برای رسیدن به کمالات انسانی، از مصادیق این خودسازی است. امام صادق (ع) می‌فرمایند: هر کس می‌خواهد از یاران قائم (عج) باشد، باید منتظر باشد و به پرهیزکاری عمل کند و اخلاق نیکو داشته باشد.

مسئولیت اجتماعی (جامعه‌سازی): منتظر واقعی، هرگز نمی‌تواند نسبت به ناهنجاری‌ها، بی‌عدالتی‌ها و ظلم‌هایی که در جامعه رخ می‌دهد، بی‌تفاوت باشد. او با تکیه بر اصل امر به معروف و نهی از منکر، در حد توان خود برای اصلاح امور و ترویج نیکی‌ها می‌کوشد. کمک به نیازمندان، مبارزه با فساد، تلاش برای گسترش علم و فرهنگ صحیح، یاری رساندن به مظلومان و تلاش برای تحقق عدالت اجتماعی، از جمله مهمترین وظایف اجتماعی انسان منتظر است. ساختن زیرساخت‌های فکری، فرهنگی، اقتصادی و حتی سیاسی یک جامعه سالم و پیشرفته، گامی بلند در مسیر زمینه‌سازی ظهور است. این تلاش‌ها نه تنها به بهبود وضعیت کنونی جامعه کمک می‌کند، بلکه آن را برای پذیرش و همگامی با حکومت جهانی عدل امام زمان (عج) آماده می‌سازد.

امید: سوخت پایدار برای عبور از گردنه‌های یأس

در برابر چالش طولانی شدن غیبت، خطر بزرگی که جامعه منتظر را تهدید می‌کند، چیزی نیست جز، یأس و سرخوردگی. وقتی سال‌ها از انتظار می‌گذرد و ظهوری رخ نمی‌دهد، برخی دچار فرسایش روحی شده و امیدشان کمرنگ می‌شود. اما امید، دقیقاً همان پادزهر قدرتمند این سم مهلک است. امید به آینده‌ای روشن، به وعده‌ی الهی مبنی بر پیروزی نهایی حق بر باطل و ظهور منجی عدالت‌گستر، به انسان قدرت می‌دهد تا در برابر مشکلات، سختی‌ها و حتی تمسخر نااهلان، ایستادگی کند و هرگز دست از تلاش برندارد. این امید، نه یک توهم شیرین یا آرزویی محال، بلکه باوری عمیق و منطقی است که ریشه در فلسفه‌ی آفرینش و وعده‌های قطعی الهی دارد. این باور، به فرد و جامعه انرژی بی‌پایانی می‌بخشد تا با برنامه‌ریزی، پشتکار و توکل، به سمت اهداف بلندمدت خود حرکت کنند.

راهکارهای عملی برای حفظ پویایی و دفع یأس

برای اینکه شعلۀ امید در دل انسان منتظر همواره فروزان بماند و غیبت طولانی او را به وادی یأس نکشاند، راهکارهای عملی و بنیادینی وجود دارد:

تقویت عمق ایمان و معرفت‌افزایی: شناخت دقیق‌تر آموزه‌های دینی، فلسفه غیبت، و جایگاه امامت در نظام هستی، به انسان کمک می‌کند تا حکمت طولانی شدن غیبت را درک کند و کمتر دچار تردید و ناامیدی شود. پاسخ به شبهات و تقویت بنیان‌های اعتقادی، حصاری محکم در برابر یأس است.

تمرکز بر وظیفه‌ی کنونی و عمل به تکلیف: به جای دلواپسی صرف برای زمان دقیق ظهور، باید تمام تمرکز و انرژی خود را بر انجام وظایف و تکالیف کنونی که بر عهده داریم، معطوف کنیم. هر عمل صالح، هر گام در مسیر اصلاح فردی و اجتماعی، و هر تلاشی برای بهبود وضعیت جهان، خود گامی بزرگ در راستای فرج و زمینه‌سازی ظهور است. روایات متعددی بر اهمیت عمل در دوران غیبت تأکید دارند.

تقویت همدلی، هم‌افزایی: انسان منتظر تنها نیست. پیوستن به گروه‌های فرهنگی، اجتماعی و علمی که دغدغه‌ی مهدویت و اصلاح جامعه را دارند، می‌تواند از انزوا و یأس جلوگیری کند. هم‌فکری و هم‌افزایی، قدرت و انگیزه را مضاعف و حس مسئولیت‌پذیری جمعی را تقویت می‌کند.

در نهایت، می‌توان چنین نتیجه گرفت که انتظار فرج، به هیچ وجه به معنای سکون و دست کشیدن از فعالیت نیست، بلکه موتور محرکه‌ای قدرتمند برای حرکت و مسئولیت‌پذیری است. طولانی شدن غیبت، نباید به یأس و سرخوردگی بدل شود، بلکه باید بهانه‌ای باشد برای تلاش بیشتر در مسیر خودسازی فردی و جامعه‌پردازی. انسان منتظر، باید با نگاهی واقع‌بینانه به چالش‌های موجود، و با قلبی سرشار از امید و اعتماد به وعده‌های الهی، مسیر حرکت را ادامه دهد. او با هر گام کوچک و بزرگی که در مسیر حق و عدالت برمی‌دارد، به زمینه‌سازی برای ظهور یاری می‌رساند و در این مسیر، هرگز امیدش را از دست نمی‌دهد، چرا که ایمان دارد وعده الهی حق است و یأس، خود یکی از گناهان کبیره است که مسیر را بر انسان می‌بندد. بدین ترتیب، انتظار فرج، به جای اینکه عامل انفعال باشد، تبدیل به موتور محرکه‌ای می‌شود که جامعه را گام به گام به سمت قله‌های کمال و عدالت پیش می‌برد و زمینه‌ی طلوع آفتاب ولایت را فراهم می‌آورد.

انتهای پیام/