شهریار؛ شاعر ایمان و ایران
به‌گزارش خبرگزاری تسنیم از تبریز، استاد محمدحسین بهجت تبریزی، که در جهان ادب فارسی با تخلص «شهریار» شناخته می‌شود، از معدود شاعرانی است که زندگی و آثارش هم‌زمان دو ستون عظیم ایمان‌مداری و ایران‌گرایی را در خود جای داده است.
استاد شهریار در 1285 خورشیدی در تبریز به دنیا آمد؛ در خانواده‌ای متدین و اهل دانش که قرآن و معارف اسلامی در آن جاری بود. همین بستر خانوادگی و فرهنگی، او را از خردسالی با مفاهیم معنوی آشنا کرد و نخستین بنیان‌های شعر او را شکل داد.
استاد محمدحسین بهجت تبریزی نه تنها در جوانی که در تمام دوران حیات شاعرانه‌اش با قرآن مأنوس ماند و در واپسین سال‌های عمر خود دست به کتابت قرآن کریم زد؛ حرکتی که نشان از ژرف‌ترین لایه‌های ایمان و عرفان در وجودش داشت و پیوندی میان هنر و معنویت آفرید.
در کنار این بُعد معنوی، شهریار فرزند آذربایجان بود و با عشق به زادگاه خود زیست، اما در همان حال ایران را مادر خود می‌دانست و آذربایجان را به وفاداری و پاسداری از میهن توصیه می‌کرد. او در اشعارش بارها از پیوند ناگسستنی میان آذربایجان و ایران سخن گفته و میهن‌دوستی را نه در تقابل با هویت بومی، که در امتداد آن تعریف کرده است.
ایران‌گرایی شهریار در کنار ایمان‌مداری، به اشعار او هویتی منحصربه‌فرد بخشیده و موجب شده است که شهریار هم در حافظهٔ ملی ایرانیان و هم در دل مردم کشورهای فارسی‌زبان و ترک‌زبان جایگاهی ویژه داشته باشد.
شهریار با سروده‌هایش نشان داد که می‌توان هم‌زمان دیندار بود، به زبان مادری عشق ورزید و در مدار ایران‌دوستی ایستاد؛ پیامی که هنوز هم می‌تواند راهنمای نسل‌های تازه در مسیر هویت فرهنگی و معنوی ایران باشد.
در آستانه سالروز درگذشت او و روز ملی شعر و ادب فارسی، بازخوانی زندگی و آثار شهریار تنها یادآور شکوه ادبی نیست؛ بلکه فرصتی است برای تأمل بر پیامی که او برای نسل امروز بر جای گذاشته است: ترکیب معنویت، هویت بومی و عشق به ایران.
به مناسبت سالروز درگذشت استاد محمدحسین بهجت تبریزی (شهریار) و روز ملی شعر و ادب فارسی، محمد طاهری خسروشاهی، رئیس بنیاد ایران‌شناسی آذربایجان‌شرقی و ادیب و پژوهشگر فرهنگی درباره ابعاد فکری، فرهنگی و اجتماعی این شاعر جاودانه با خبرنگار تسنیم به گفت‌وگو نشسته است که متن را در ادامه می‌خوانید:
تسنیم: آقای طاهری خسروشاهی، به نظر شما کدام مؤلفه‌ها بیش از همه در جهان‌بینی استاد شهریار نقش داشته است؟
در بررسی منظومه فکری شهریار، دو عنصر برجسته همیشه در متن زندگی و آثار او می‌درخشد؛ ایمان‌مداری و ایران‌گرایی. این دو مؤلفه نه تزئینی بلکه از مفاهیم بنیادین شعر استاد شهریار بوده‌اند؛ مثل دو ستون اصلی که سقف باشکوه شعر شهریار بر آن استوار شده است.
استاد محمدحسین بهجت تبریزی در هر دوره‌ای، از نوسانات سیاسی تا فراز و فرودهای اجتماعی، این دو اصل را حفظ کرد و در هیچ موقعیتی از آن فاصله نگرفت.
تسنیم: از ایمان‌مداری شهریار بیشتر بگویید. این وجه در زندگی و شعر او چگونه شکل گرفت؟
شهریار در خانواده‌ای مذهبی و اخلاق‌محور به دنیا آمد؛ پدری دیندار و مادری دیندار که خانه‌شان عطر قرآن داشت. او از کودکی با کلام وحی انس گرفت. در سال‌های پایانی عمر، وقتی گوشه‌نشینی برگزیده بود، به کتابت قرآن کریم پرداخت؛ این یک نماد بزرگ از پیوند شاعر با معنویت است.
سروده‌های دینی شهریار از «علی ای همای رحمت» تا مراثی امام حسین(ع) نه‌تنها در حافظه مردم مانده بلکه رمز ماندگاری او را رقم زده است.
در خانه‌موزه استاد شهریار هنوز می‌توان کتاب‌های مذهبی و قرآن‌های شخصی او را دید؛ کتاب‌هایی که نشان می‌دهد درونمایه دینی چه عمقی در ذهن و زبان او داشته است. حتی در بیتی می‌گوید:
به شمع صبح‌دم شهریار و قرآنش
کزین ترانه به مرغان صبح‌خوان مانم
این اشاره به همان شب‌زنده‌داری‌ها و نجواهای شاعرانه‌اش با کلام الهی است.
تسنیم: وجه دوم، ایران‌گرایی شهریار است. این ویژگی در شعر او چگونه بازتاب یافته است؟
شهریار فرزند خاک پاک آذربایجان بود و با همان عشق زلال به زادگاهش بالید. اما در کنار این دلبستگی، ایران را چون مادری بزرگ می‌دید. او همواره آذربایجان را به وفاداری به ایران توصیه می‌کرد و عشق به زبان مادری را در کنار علاقه به ایران‌زمین می‌نشاند.
استاد شهریار در شعری می‌گوید:
مادر ایران ندارد چون تو فرزندی دلیر
روز سختی چشم امید از تو دارد همچنان
این نگاه دوگانه اما هماهنگ، یعنی میهن‌دوستی بدون تقابل با هویت بومی، از نقاط اوج منظومه فکری شهریار است.
تسنیم: شعر شهریار در مرزهای ایران باقی نمانده و در جهان فارسی‌زبان و حتی فراتر از آن مطرح است. دلیل این جهانی‌شدن چیست؟
از نخستین سال‌های شاعری، آوازه شهریار مرزها را درنوردید. او نه‌تنها در گستره زبان فارسی بلکه در قفقاز، آناتولی، آسیای صغیر و ترکیه نیز شناخته شد. یکی از عوامل اصلی این شهرت، منظومه حیدربابا است که شهریار به زبان مادری خود سرود. این اثر او را به عنوان یکی از مهم‌ترین شاعران دوزبانه تاریخ ادبیات ایران تثبیت کرد. شهریار با این کار نشان داد می‌توان هم به زبان مادری عشق ورزید و هم در مدار ایران‌دوستی ماند.
تسنیم: در پایان، اگر بخواهید پیام شهریار را برای نسل امروز جمع‌بندی کنید، چه می‌گویید؟
پیام شهریار به جوانان تلفیق ایمان و میهن‌دوستی است. او به ما یاد داد که می‌توان در عین پایبندی به هویت بومی، دل در گرو ایران داشت و در کنار آن، از معنویت و معارف اسلامی الهام گرفت. همین تلفیق است که شعرش را جاودانه کرده و امروز هم می‌تواند الهام‌بخش نسل تازه باشد.
شهریار نمونه‌ای کم‌نظیر از شاعرانی است که مرزهای جغرافیا، مذهب و زبان را درنوردید و پلی میان دین، وطن و فرهنگ زد. روز ملی شعر و ادب فارسی فرصتی برای بازخوانی این پیام و انتقال آن به نسل‌های آینده است.
انتهای پیام/