روایتی از ییلاق کهرود؛ از نقوش ساسانی تا درختان گردوی سه‌قرنی
به گزارش بخش استانها در وبانگاه به نقل از خبرگزاری تسنیم از آمل، مازندران، این خطه سرسبز و حاصلخیز شمال ایران، همواره به‌عنوان یکی از مهم‌ترین قطب‌های کشاورزی کشور شناخته شده است. آب‌وهوای معتدل، خاک غنی و منابع آبی مناسب، این استان را به میزبان طبیعی انواع محصولات زراعی و باغی تبدیل کرده است؛ از برنج و گندم گرفته تا میوه‌ها، صیفی‌جات و سبزیجات که در فصول مختلف سال در گستره‌ای وسیع کشت می‌شوند و علاوه بر تأمین نیاز ساکنان استان، برای سایر استانها و حتی کشورهای همجوار نیز ارزش اقتصادی و غذایی قابل توجهی دارند.
اما کشاورزی مازندران تنها به تولید محصولات محدود نمی‌شود و فرهنگ و آیین‌های محلی مردم این خطه نیز با فعالیت‌های کشاورزی پیوندی ناگسستنی دارد. از مراسم سنتی تیرماه سبزه شو و عیدماه گرفته تا جشن‌های برداشت محصول مانند جشنواره تی‌تی در زمان شکوفه‌دهی گیلاس یا جشن خرمن پس از برداشت برنج، مردم مازندران هر فصل را با آیین‌هایی خاص جشن می‌گیرند تا شکرگزاری خود از نعمت‌های طبیعی و خداوند را نشان دهند. این آیین‌ها علاوه بر ایجاد همبستگی اجتماعی، فرهنگ و هویت بومی را نیز تقویت می‌کنند.
در همین راستا، در روزهای پایانی شهریور ماه، جشنواره بومی و محلی «آغوز روشی» در منطقه ییلاقی کهرود بخش لاریجان شهرستان آمل برگزار شد؛ جشنی که اهالی منطقه معتقدند برکت و خیر فراوانی برای ساکنان این دیار به همراه داشته است. «آغوز روشی» که نام آن برگرفته از واژه محلی «آغوز» به معنای گردو و «روشی» به معنای برداشت و ضربه زدن است، نمادی از آغاز فصل برداشت گردو و قدردانی از خداوند برای نعمت این محصول ارزشمند است. جشنواره شامل برنامه‌های متنوع فرهنگی و موسیقی محلی بود و سومین دوره آن با مشارکت فعال مردم منطقه برگزار شد تا سنت دیرینه برداشت گردو و ارزش‌های فرهنگی مرتبط با آن زنده بماند.
کهرود، این منطقه ییلاقی با قدمتی حدود 1500 ساله، نه تنها از نظر کشاورزی اهمیت دارد، بلکه به لحاظ تاریخی و باستان‌شناسی نیز از ارزش بالایی برخوردار است. کاوش‌های اخیر در غارهای کهرود، شامل نقوش دوره ساسانی، ظروف سفالی با طرح‌های ماهی و نمونه‌های شطرنج چوبی و بقایای استخوانی حیوانات اهلی و حتی انسان، نشان‌دهنده پیشینه تمدنی و فرهنگی غنی این منطقه است. پژوهشگران و باستان‌شناسان بر این باورند که حفظ این میراث فرهنگی با تداوم جشنواره‌های محلی و کشاورزی، می‌تواند پیوندی مستقیم بین گذشته و حال مردم مازندران ایجاد کند.
از سوی دیگر، گردو یا همان آغوز در فرهنگ مازندران جایگاهی ویژه دارد و فراتر از یک محصول کشاورزی، نمادی از انسجام و اتحاد خانواده‌ها و محلات محلی محسوب می‌شود. زمان برداشت گردو، خانواده‌ها را دور هم جمع کرده و علاوه بر ایجاد نشاط و همبستگی اجتماعی، الهام‌بخش شعر و هنر، غذاهای محلی و حتی سنت‌های حسنه مانند وقف و مشخص کردن مالکیت اراضی شده است. در همین راستا، جشنواره آغوز روشی نه تنها برای حفظ و تداوم درختان اصیل گردو اهمیت دارد، بلکه به منظور جلوگیری از ورود نژادهای نامناسب و محافظت از محصولات بومی و مرغوب منطقه نیز طراحی شده است.
با توجه به این ظرفیت‌ها، جشنواره «آغوز روشی» بیش از یک مراسم فرهنگی و کشاورزی است؛ این جشنواره نمادی از پیوند عمیق انسان، طبیعت و میراث فرهنگی در مازندران است که تداوم آن می‌تواند علاوه بر افزایش نشاط اجتماعی، حفاظت از منابع طبیعی و کشاورزی، و ارتقای شناخت عمومی نسبت به فرهنگ بومی، گامی بلند در جهت حفظ هویت و تاریخ این سرزمین سرسبز باشد.
کهرود با قدمت 1500 ساله
میثم فلاح باستان‌شناس و کاوشگر آثار باستانی مازندران با اشاره به قدمت منطقه ییلاقی کهرود از اجرای کاوش‌های باستان‌شناسی در این منطقه خبر داد و اظهار کرد: برای نخستین بار و معدود دفعات در ایران نقوش در غار پیدا می‌کنیم که این نقوش را در غار کهرود آن‌هم دوره ساسانی کشف شد.
وی با بیان اینکه با توجه به وجود این نقوش می‌توان به دوران 1500 ساله پیش مرتبط دانست، افزود: در این منطقه ظرف سفالی با نقوش مشبک ماهی و نمونه شطرنج چوبی کشف شده که مطالعات آن در حال انجام است.
این باستان‌شناس آملی از مطالعات استخوان شناسی در این منطقه خبر داد و گفت: با توجه به بقایای استخوانی می‌توان از وجود حیوانات اهلی در کهرود اشاره کرد که حتی دندان نیش یک کودک هم رسیدند که در حال بررسی بیشتر از سوی کارشناسان است.
فلاح با بیان اینکه اگر مردم شورا و دهیار کهرود نبودند این کاوش انجام نمی‌شد، خاطرنشان کرد: تاکنون دستکنده های تاریخی ایران در این منطقه ییلاقی ثبت شده که امیدواریم این کاوش ادامه و تداوم داشته باشد.
فواید و مزایای گردو در بین مازندرانی‌ها
علی ذبیحی پژوهشگر فرهنگ بومی و محلی مازندران در این مراسم با اشاره به فواید گردو در حوزه‌های مختلف این استان بیان کرد: آغوز یا گردو در مازندران ایجاد انسجام و یکپارچگی بین یک محله یا خانواده می‌شود و آن در زمانی که چیدن گردو شروع می‌شود خانواده را به دور هم جمع می‌کند.
وی با بیان اینکه زمان چیدن گردو بسیار مهم است و آن به‌خاطر اینکه خود درخت هست که زمان را برای دیگران مشخص می‌کند، افزود: مکان این درخت نکته مهمی است که در کلمات روزمره مازندرانی‌ها قرار می‌گیرد و نام گردو را همراه آن مکان می‌آورند.
این پژوهشگر فرهنگ بومی مازندران از زبانزد بودن نام گردو در ضرب المثل‌های مازندرانی اشاره و مطرح کرد: برای این گردو اصطلاحات و ضرب‌المثل های زیادی است در کنار اینکه این درخت بر ایجاد بازی که باعث فرهنگ بومی محلی می‌شود، حائز اهمیت است.
ذبیحی ادامه داد: این محصول حتی باعث شعر گفتن شاعران مازندرانی شده و اشعار زیادی را از شاعران مطرح این استان می‌بینید؛ همچنین از مزایای این گردو غذاهایی چون لاک سو، مسما، بشتزیک است که بانوان مازندرانی تبحر در پخت آن دارند.
وی با بیان اینکه دیگر مزایای گردو بر سنت حسنه وقف است که یک درخت را مهم می‌دانستند و وقف می‌کردند، گفت: علاوه بر آن درخت گردو برای محدودیت و مشخص کردن مالکیت مرتفع و اراضی دامی بوده و دامداران از کاشت آن استفاده می‌بردند.
این پژوهشگر از طایفه گنگرج کلای منطقه چلاو آمل اضافه کرد: استفاده‌های دیگر گردو برای رفع بیماری با توجه به طب سنتی، ابزاری برای صنایع دستی و رنگ‌آمیزی است که مردم این استان به کار می‌برند اگرچه عوارضی هم این درخت برای ایجاد بیماری دارد و باید به این نکات هم مورد توجه قرار داد و رعایت کرد.
ثبت جشنواره “اغوز روشی” در لاریجان
حسن جعفرزاده کارشناس علوم کشاورزی و کارشناس ارشد تغذیه و علوم دامی در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم از برگزاری سومین سال جشنواره بومی محلی “اغوز روشی” در کهرود بخش لاریجان آمل بیان کرد و اظهار داشت: این روستا در 55 کیلومتری به آمل، با 300 خانوار و 700 نفر جمعیت در دو بخش پایین و بالا کهرود شناخته می‌شود.
وی با بیان اینکه شغل اصلی مردم کشاورزی و بعد آن باغداری به‌ویژه تولید گردوست، افزود: در این منطقه کهن‌سال ترین درخت گردو را با قدمت بیش از 300 ساله می‌توانید ببینید.
کارشناس علوم کشاورزی در آمل با اشاره به اینکه درخت گردو برای اهالی این منطقه جایگاه ویژه‌ای قرار دارد و اجرای این جشنواره به‌دلیل همین جایگاه است، تصریح کرد: البته سال‌های 60 به این طرف با ورود نژادهای جدید درخت گردو، درختان اصیل به سمت نابودی رفته بود اگرچه یک خانوار کهرودی دو درخت گردو را دارند.
جعفرزاده ادامه داد: برگزاری این جشنواره علاوه بر ایجاد نشاط و شادی، برای جلوگیری از نابودی درختان و حفظ آن در نظر گرفته شد.
وی از ثبت این جشنواره به‌عنوان یک آئین بومی و محلی در بخش لاریجان خبر داد و گفت: با توجه به مرغوبیت گردوی کهرود و چند نژاد دیگر در سایر مناطق لاریجان به‌دنبال ثبت این محصول هستیم تا فراگیر شود.
کارشناس ارشد علوم تغذیه و دامی مجموع تولید و برداشت گردو در این منطقه را 6 هزار عدد برشمرد و یادآور شد: یکی از نکاتی که باید در حفظ گردو مورد توجه قرار داد دوری از آفات با سم‌زدایی به موقع آن است چرا که این آفت بر روی سرشاخه‌ها باعث خشک شدن درخت و از بین بردن تولید گردو می‌شود.
وی خاطرنشان کرد: همچنین سایر نژادها هم با توجه نوع آب‌وهوایی منطقه مناسب نیست و ورود این نژادهای ناشناخته به درختان اصیل منطقه هم آسیب می‌رساند.
به گزارش تسنیم،
با مرور تمامی نکات مطرح‌شده در گزارش، می‌توان به این جمع‌بندی رسید که مازندران، به‌ویژه منطقه ییلاقی کهرود در بخش لاریجان آمل، نه تنها از نظر کشاورزی و تأمین امنیت غذایی کشور اهمیت فراوان دارد، بلکه پیوندی عمیق با فرهنگ، تاریخ و میراث بومی مردم این خطه برقرار کرده است. آب‌وهوای مناسب، خاک حاصلخیز و منابع طبیعی ارزشمند، امکان کشت گسترده محصولات باغی و زراعی از جمله برنج، گندم، صیفی‌جات، سبزیجات و میوه‌های متنوع را فراهم می‌کند و این ظرفیت‌ها باعث شده تا محصولات تولیدشده در مازندران علاوه بر تأمین نیاز استان، سهم قابل توجهی در بازار سایر استانها و حتی کشورهای همجوار داشته باشند.
با این حال، اهمیت کشاورزی مازندران فراتر از بعد اقتصادی است و فرهنگ و آیین‌های محلی مردم، از جمله جشنواره‌ها و مراسم مرتبط با برداشت محصولات، نقش بسزایی در تقویت هویت بومی و انسجام اجتماعی ایفا می‌کند. جشنواره‌هایی مانند تی‌تی، جشن خرمن و به‌ویژه «آغوز روشی» در کهرود، نمونه‌هایی روشن از پیوند میان انسان، طبیعت و ارزش‌های فرهنگی هستند. این جشنواره‌ها نه تنها به شکرگزاری از نعمات الهی اختصاص دارند، بلکه به حفظ سنت‌های دیرینه، ایجاد نشاط اجتماعی، و تقویت همبستگی خانوادگی و محله‌ای کمک می‌کنند.
در همین راستا، اهمیت گردو یا همان آغوز در فرهنگ و اقتصاد محلی برجسته است. این محصول ارزشمند علاوه بر نقش اقتصادی، به‌عنوان نمادی از اتحاد و همبستگی خانواده‌ها و محلات مطرح بوده و در فرهنگ مازندران جایگاهی ویژه دارد. گردو الهام‌بخش شعر، هنر، غذاهای محلی و حتی سنت‌های حسنه‌ای مانند وقف و تعیین مالکیت اراضی بوده است و به واسطه وجود جشنواره آغوز روشی، امکان حفظ و تداوم درختان اصیل و مرغوب این منطقه فراهم شده است.
همچنین، کاوش‌های باستان‌شناسی در کهرود، شامل نقوش ساسانی، ظروف سفالی، نمونه‌های شطرنج چوبی و بقایای استخوانی حیوانات و انسان، نشان‌دهنده قدمت بیش از 1500 ساله این منطقه و اهمیت تاریخی آن است. حفظ این میراث فرهنگی از طریق تداوم جشنواره‌ها و بهره‌گیری از فعالیت‌های کشاورزی، زمینه‌ای فراهم می‌آورد تا نسل‌های آینده با شناخت عمیق‌تری از پیشینه تمدنی و فرهنگی خود مواجه شوند و هویت بومی و فرهنگی این خطه سرسبز زنده بماند.
با توجه به همه این ظرفیت‌ها و اهمیت تاریخی، فرهنگی و کشاورزی منطقه، می‌توان نتیجه گرفت که جشنواره آغوز روشی بیش از یک مراسم ساده برداشت محصول است؛ این جشنواره نمادی از هم‌زیستی انسان با طبیعت، حفاظت از منابع طبیعی، ارتقای امنیت غذایی و زنده نگه داشتن فرهنگ و هویت بومی است.
استمرار چنین رویدادهایی نه تنها به ایجاد نشاط و همبستگی اجتماعی کمک می‌کند، بلکه ارزش‌های اقتصادی، فرهنگی و تاریخی مازندران را نیز حفظ و تقویت می‌کند. به عبارت دیگر، تداوم این جشنواره‌ها و مراقبت از درختان گردو و محصولات اصیل، نه تنها یک ضرورت کشاورزی و اقتصادی، بلکه یک مسئولیت فرهنگی و اجتماعی برای نسل‌های آینده است تا میراث گران‌بهای طبیعی و فرهنگی این سرزمین سرسبز در طول زمان محفوظ بماند و چرخه زندگی، فرهنگ و اقتصاد مردم مازندران به صورت پایدار ادامه یابد.
انتهای پیام/