فردیس در تنگنای آموزشی/ سرانه فضای آموزشی یک‌سوم استاندارد جهانی!
به گزارش بخش استانها در وبانگاه به نقل از خبرگزاری تسنیم از کرج، سال تحصیلی 1404-1405 در ناحیه 2 کرج و شهرستان فردیس با حضور بیش از 110 هزار دانش‌آموز و فعالیت 416 مدرسه آغاز شد اما در کنار شور و شوق دانش‌آموزان برای بازگشت به کلاس‌های درس، همچنان یکی از اصلی‌ترین مشکلات حوزه آموزش و پرورش در فردیس، کمبود فضای آموزشی است.
بر اساس آمارهای رسمی، سرانه آموزشی در فردیس بسیار پایین‌تر از میانگین کشوری است؛ این موضوع نه‌تنها باعث افزایش تراکم کلاس‌ها و کاهش کیفیت آموزشی می‌شود، بلکه در درازمدت تأثیر مستقیمی بر عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان خواهد داشت. در برخی مدارس این شهرستان، تراکم کلاس‌ها به بیش از 40 دانش‌آموز در یک کلاس می‌رسد؛ عددی که به‌گفته کارشناسان آموزشی، کیفیت یادگیری و امکان رسیدگی فردی به نیازهای دانش‌آموزان را به شدت کاهش می‌دهد.
مسئولان آموزش و پرورش فردیس بارها تأکید کرده‌اند که برای رسیدن به حداقل استانداردهای آموزشی، این شهرستان به 91 مدرسه جدید نیاز دارد. این در حالی است که رشد جمعیت در فردیس به‌ویژه به‌علت مهاجرت‌های گسترده، فشار مضاعفی بر ظرفیت مدارس موجود وارد کرده است.
علی شعبانی، مدیرکل آموزش و پرورش استان البرز در تازه‌ترین نشست خبری خود اعلام کرده که سرانه فضای آموزشی در این استان تنها حدود 3.5 مترمربع به ازای هر دانش‌آموز است. این عدد وقتی با استانداردهای ملی و جهانی مقایسه می‌شود، نشان‌دهنده عقب‌ماندگی جدی البرز در حوزه زیرساخت‌های آموزشی است. در واقع، هر دانش‌آموز البرزی تقریباً نصف فضای آموزشی استاندارد کشور را در اختیار دارد.
سرانه فضای آموزشی فردیس؛ یک‌سوم استاندارد جهانی!
همین مسئله یکی از عوامل اصلی تراکم بالای کلاس‌های درس و دوشیفته شدن مدارس در بیشتر مناطق استان، به‌ویژه فردیس، محسوب می‌شود. شرایط در شهرستان فردیس از این هم بحرانی‌تر و بر اساس آمار رسمی، سرانه فضای آموزشی در فردیس تنها 2.7 مترمربع بوده و این عدد، فردیس را در ردیف یکی از ضعیف‌ترین شهرستان‌های کشور از نظر سرانه آموزشی قرار داده است.
به عبارت دیگر، دانش‌آموزان فردیسی در فضایی تقریباً یک‌سوم استاندارد جهانی تحصیل می‌کنند و همین موضوع کیفیت آموزش، تمرکز دانش‌آموزان، تعامل آن‌ها با معلمان و حتی روحیه نشاط در مدارس را به‌شدت تحت تأثیر قرار داده است. برای مقایسه بهتر باید بدانیم که میانگین سرانه فضای آموزشی در کشور حدود 5.3 مترمربع است؛ یعنی بیش از دو برابر سرانه فردیس.
این فاصله عمیق میان میانگین کشوری و وضعیت فردیس، نشان می‌دهد که این شهرستان نه‌تنها نسبت به سایر نقاط کشور در وضعیت نامطلوب‌تری قرار دارد بلکه حتی رسیدن به حد متوسط ملی نیز برای آن یک چالش بزرگ به حساب می‌آید. از سوی دیگر، استانداردمورد نظر وزارت آموزش و پرورش و سازمان نوسازی مدارس برای فضای آموزشی به ازای هر دانش‌آموز نزدیک به هشت مترمربع تعیین شده است.
این بدان معناست که نه‌تنها فردیس بلکه بسیاری از استانها و شهرهای دیگر کشور نیز با این شاخص فاصله دارند، اما آنچه شرایط فردیس را ویژه و نگران‌کننده کرده، شکاف سه‌برابری با این استاندارد است. اگر دقیق‌تر نگاه کنیم، وضعیت فردیس نشان‌دهنده این است که این شهرستان تنها حدود یک‌سوم فضای آموزشی مورد نیاز استاندارد را در اختیار دارد.
رشد جمعیت و مهاجرت؛ معمای حل‌نشده فضای آموزشی فردیس
چنین شکافی به‌طور طبیعی منجر به افزایش تراکم دانش‌آموزی، فشار بر معلمان، پایین آمدن کیفیت آموزش و همچنین کاهش فرصت‌های یادگیری فردی برای دانش‌آموزان می‌شود. در این شرایط، حتی بهترین معلمان نیز در کلاس‌هایی با 40 یا 45 دانش‌آموز امکان ارائه آموزش عمیق و باکیفیت را نخواهند داشت. مسئولان استان البرز در تلاش هستند تا با ساخت و بهره‌برداری از مدارس جدید، این وضعیت را کمی بهبود بخشند.
طبق برنامه‌های اعلام‌شده، قرار است تا پایان سال جاری با تحویل مدارس تازه‌ساز، سرانه فضای آموزشی استان به حدود چهار مترمربع به ازای هر دانش‌آموز برسد. اگرچه این افزایش گام مثبتی محسوب می‌شود، اما هنوز فاصله معناداری با میانگین کشوری و فاصله بسیار بیشتری با استاندارد مطلوب وجود خواهد داشت. استاندار البرز در این زمینه اعلام کرده که 90 مدرسه جدید در استان آماده بهره‌برداری است.
طبق گفته استاندار، از این تعداد، 23 مدرسه در ابتدای سال تحصیلی جاری به بهره‌برداری رسیده و 68 مدرسه دیگر در ادامه سال تحصیلی جاری به سیستم آموزشی اضافه خواهند شد. با این حال، حتی با افتتاح این تعداد مدرسه، مشکل سرانه فضای آموزشی در فردیس به‌طور کامل برطرف نخواهد شد، زیرا نیاز واقعی شهرستان به مراتب بیشتر از ظرفیت فعلی و حتی مدارس در حال ساخت است.
کارشناسان آموزش و پرورش تأکید می‌کنند که برای رسیدن به شرایط مطلوب، استان البرز و به‌ویژه شهرستان فردیس به بیش از 200 مدرسه جدید نیاز دارند. این موضوع در حالی است که ساخت هر مدرسه نیازمند زمان، بودجه و زمین مناسب است. در شهرستان‌هایی مانند فردیس که رشد جمعیت به‌دلیل مهاجرت بسیار سریع و بی‌برنامه بوده، نیاز به فضای آموزشی هر سال بیشتر و بیشتر می‌شود.
نبود زمین، مانع بزرگ توسعه مدارس
تراکم دانش‌آموزی در کلاس‌های فردیس به‌حدی بالاست که در برخی مدارس، سرانه فضای آموزشی برای هر دانش‌آموز حتی به دو مترمربع هم نمی‌رسد. این تراکم بالا موجب شده مدارس مجبور شوند به‌صورت دو نوبته اداره شوند و دانش‌آموزان از صبح زود تا غروب در دو شیفت فشرده به تحصیل بپردازند؛ موضوعی که نه‌تنها کیفیت یادگیری را پایین می‌آورد بلکه فشار روانی زیادی را به معلمان و خانواده‌ها وارد می‌کند.
نظام دوشیفته در مدارس فردیس در حال تبدیل شدن به یک روند دائمی است. در حالی که در بسیاری از کشورها دوشیفته بودن مدارس به‌عنوان یک وضعیت موقت و اضطراری تلقی می‌شود، در فردیس این روش به‌نوعی عادی شده و بسیاری از مدارس سال‌هاست که در این شرایط فعالیت می‌کنند. همین موضوع باعث شده دانش‌آموزان فرصت کافی برای استفاده از امکانات فوق‌برنامه، فعالیت‌های ورزشی و پرورشی و حتی تعامل اجتماعی سالم در محیط مدرسه را نداشته باشند.
یکی از موانع جدی در مسیر توسعه فضای آموزشی در فردیس و البرز، نبود زمین مناسب برای ساخت مدارس است. بسیاری از پروژه‌های مسکن و شهرک‌سازی در این استان بدون توجه به تأمین زمین آموزشی اجرا شده‌اند و همین مسئله باعث شده حتی خیرین مدرسه‌ساز نیز برای اجرای طرح‌های خود با مشکل روبه‌رو شوند. این ضعف برنامه‌ریزی شهری اکنون به‌عنوان یک بحران آموزشی خود را نشان داده است.
مهاجرت بی‌رویه و رشد جمعیتی نیز مزید بر علت شده است. آمارها نشان می‌دهد که سالانه بین هشت تا 10 هزار دانش‌آموز جدید به جمعیت دانش‌آموزی استان البرز اضافه می‌شود. این رقم برای استانی کوچک مانند البرز بسیار بزرگ بوده و به معنای نیاز فوری به ساخت ده‌ها مدرسه جدید در هر سال است؛ نیازی که عملاً با سرعت فعلی ساخت مدارس همخوانی ندارد.
فردیس در آستانه بحران آموزشی
براساس گزارش‌های سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس، سرانه آموزشی موردنظر در سند ملی حدود 8.39 مترمربع به ازای هر دانش‌آموز تعریف و این عدد با هدف ارتقای کیفیت آموزش، سلامت محیطی و توسعه فضاهای پرورشی و ورزشی در مدارس تعیین شده است اما فاصله میان این هدف و وضعیت فعلی به‌ویژه در فردیس بسیار زیاد است.
طبق اهداف برنامه هفتم توسعه، قرار است سرانه فضای آموزشی کشور تا پایان این برنامه به 6.1 مترمربع افزایش یابد. این هدف بلندپروازانه در صورت تحقق می‌تواند بخشی از مشکلات موجود را کاهش دهد، اما واقعیت این است که رسیدن به چنین هدفی برای استان‌هایی مثل البرز و شهرستان‌هایی مانند فردیس، با سرعت فعلی ساخت مدارس و محدودیت منابع، بسیار دشوار خواهد بود.
علاوه بر فضای آموزشی، سرانه فضاهای پرورشی در مدارس نیز اهمیت دارد. طبق آمار مرکز آمار ایران، سرانه فضای پرورشی مدارس در سال‌های اخیر حدود 0.59 مترمربع بوده است. این فضا شامل سالن‌های ورزشی، کتابخانه‌ها، کارگاه‌ها و فضاهای فرهنگی می‌شود که نقش مهمی در پرورش استعدادهای دانش‌آموزان دارند. در فردیس، کمبود این فضاها بیش از سایر نقاط کشور احساس می‌شود.
کمبود فضاهای آموزشی و پرورشی ایمن و استاندارد به‌ویژه در مناطق حاشیه‌ای فردیس موجب شده بسیاری از دانش‌آموزان از امکانات اولیه مانند آزمایشگاه مجهز، کارگاه‌های فنی و حتی حیاط مدرسه برای بازی محروم باشند. این کمبودها علاوه بر اثرگذاری بر کیفیت تحصیل، در روحیه و نشاط دانش‌آموزان نیز بازتاب دارد و در درازمدت می‌تواند بر میزان انگیزه آن‌ها برای ادامه تحصیل تأثیر منفی بگذارد.
امید خانواده‌ها به اقدامات فوری مسئولان
خانواده‌های فردیسی بارها در نشست‌ها، جلسات شورای آموزش و پرورش و حتی رسانه‌ها گلایه کرده‌اند که فرزندانشان در کلاس‌هایی پرجمعیت و فاقد امکانات کافی درس می‌خوانند. آن‌ها می‌گویند که حتی امکانات ابتدایی مانند سیستم سرمایشی و گرمایشی مناسب، سرویس بهداشتی کافی و فضای ایمن برای بازی در بسیاری از مدارس وجود ندارد. این مشکلات روزمره که ناشی از کمبود سرانه آموزشی است، نیاز به اقدام فوری و توجه ویژه مسئولان دارد.
کمبود فضاهای آموزشی پیامدهای اجتماعی و فرهنگی گسترده‌ای نیز به‌دنبال دارد. کارشناسان معتقدند افت تحصیلی دانش‌آموزان، کاهش انگیزه تحصیلی، افزایش آسیب‌های اجتماعی و نابرابری آموزشی از مهم‌ترین تبعات این وضعیت است. خانواده‌ها نیز از فشارهای ناشی از ثبت‌نام فرزندانشان در مدارس، خصوصاً در مقاطع ابتدایی و متوسطه اول، گلایه دارند.
با وجود تلاش‌های انجام شده برای ساخت مدارس جدید از طریق مشارکت خیرین مدرسه‌ساز و طرح‌های دولتی، همچنان فاصله قابل توجهی میان نیاز واقعی و ظرفیت موجود وجود دارد. بسیاری از خانواده‌ها امیدوارند با برنامه‌ریزی دقیق و توجه ویژه دولت و مجلس به وضعیت فردیس، این مشکل ریشه‌ای طی سال‌های آینده برطرف شود.
اکنون که بیش از یکصد هزار دانش‌آموز فردیسی سال تحصیلی جدید خود را آغاز کرده‌اند، نگاه‌ها به سمت مسئولان دوخته شده تا با تأمین اعتبارات، تسهیل ورود خیرین و تسریع روند ساخت مدارس، گره دیرینه کمبود فضای آموزشی در این شهرستان باز شود.
گزارش: ابوالفضل جانی‌پور
انتهای پیام/