از بغداد تا تبریز؛ روایت موج جدید دانشجویان خارجی در آذربایجان

به‌گزارش خبرگزاری تسنیم از تبریز، در سال‌های اخیر، پذیرش دانشجویان خارجی در دانشگاه‌های ایران از یک برنامه فرعی به یک تکلیف ملی و بخشی از راهبرد بین‌المللی‌سازی آموزش عالی تبدیل شده است.

طبق سند برنامه هفتم توسعه، کشور موظف است تا سال 1407 تعداد دانشجویان خارجی را به 320 هزار نفر برساند؛ تکلیفی که سهم عمده آن بر دوش دانشگاه‌های بزرگ کشور و به‌ویژه دانشگاه‌های دارای رتبه‌بندی ملی و بین‌المللی گذاشته شده است.

این رویکرد تنها به جذب منابع مالی ختم نمی‌شود، بلکه اهداف گسترده‌تری مانند ارتقای جایگاه علمی دانشگاه‌ها در سطح جهان، توسعه دیپلماسی علمی، تقویت پیوندهای فرهنگی و اقتصادی با کشورهای همسایه و معرفی ظرفیت‌های آموزشی و پژوهشی ایران را دنبال می‌کند.

دانشگاه تبریز به‌عنوان دومین دانشگاه بزرگ کشور و قطب علمی شمال‌غرب ایران، اکنون در خط مقدم اجرای این سیاست قرار دارد و تجربه‌ای منحصربه‌فرد در جذب و مدیریت دانشجویان بین‌المللی به‌ویژه از کشورهای همسایه به دست آورده است.

در حالی‌که نگاه‌ها بیش از هر زمان دیگری به ظرفیت‌های علمی و بین‌المللی دانشگاه‌ها دوخته شده، سعید شجاعی، مدیر همکاری‌های علمی و بین‌المللی دانشگاه تبریز در گفت‌وگو با خبرنگاران تسنیم در تبریز، به پرسش‌های اساسی درباره اهداف و سیاست‌های جذب دانشجویان خارجی، سهم و نقش دانشگاه تبریز در اجرای برنامه ملی، چالش‌های آموزشی و فرهنگی پیش‌رو و همچنین آثار اقتصادی و اجتماعی حضور دانشجویان بین‌المللی در این دانشگاه پاسخ داد که متن آن به این شرح است:

تسنیم: یک تکلیفی برای دانشگاه‌ها تعیین شده مبنی بر پذیرش دانشجویان خارجی؛ هدف و سیاست دانشگاه از جذب دانشجویان خارجی چیست؟ آیا صرفاً اهداف مالی و اقتصادی را دنبال می‌کند؟

برنامه هفتم توسعه کشور بندی دارد مبنی بر افزایش دانشجویان خارجی به تعداد 320 هزار نفر تا انتهای برنامه هفتم توسعه که اگر اشتباه نکنم تا پایان سال 1407 باید محقق شود. بر این اساس وزارت علوم یک برنامه مشخص و تکلیف سنگین دارد که توسط سازمان امور دانشجویان تعقیب می‌شود. سهم دانشگاه‌های زیرمجموعه وزارت علوم و دارای مجوز پذیرش دانشجویان بین‌المللی حدود 208 هزار نفر است؛ یعنی از بین این 320 هزار نفر، 208 هزار نفر باید توسط وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و مابقی توسط دانشگاه‌های علوم پزشکی و دانشگاه آزاد و … محقق شود.

بدین ترتیب این تکلیف بر عهده دانشگاه‌هاست و از دانشگاه‌های بزرگ کشور و دانشگاه‌های دارای رتبه‌بندی ملی و بین‌المللی انتظار ویژه‌ای می‌رود. وزارت علوم روی دانشگاه‌های بزرگ، به‌طور خاص مثل دانشگاه تبریز، حساب ویژه‌ای برای تحقق این برنامه باز کرده است. بنابراین پذیرش دانشجوی بین‌المللی یک تکلیف ملی است که دانشگاه‌ها باید آن را تعقیب کنند.

قطعاً پذیرش دانشجوی خارجی باید در چارچوبی مشخص باشد؛ یعنی چارچوب‌هایی که توسط سازمان امور دانشجویان تنظیم شده و به دانشگاه‌ها ابلاغ می‌شود، به همراه برنامه‌ریزی‌های داخلی دانشگاه درخصوص پذیرش این دانشجویان. منظورم این است که افزایش تعداد، بی‌حساب و کتاب نیست؛ بلکه بر اساس چارچوب‌های سازمان امور دانشجویان و برنامه‌ریزی‌های داخلی دانشگاه‌ها تعقیب می‌شود. بنابراین افزایش تعداد دانشجویان خارجی یک الزام و برنامه ملی است که در اسناد بالادستی پیش‌بینی شده است.

از طرفی، پذیرش دانشجویان بین‌المللی مثل تمام دانشگاه‌های بزرگ دنیا، هم باعث اشتهار بین‌المللی دانشگاه می‌شود، هم موجب افزایش و بهبود رتبه‌های بین‌المللی دانشگاه، هم ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های آموزشی و پژوهشی دانشگاه را به جهان معرفی می‌کند و هم به بهبود و تسریع در برنامه‌های بین‌المللی‌سازی دانشگاه‌های کشور کمک می‌کند. قطعاً حضور دانشجویان بین‌المللی چنین اثری خواهد داشت. و البته مورد آخر ـ که واقعاً هم همین‌گونه است ـ ایجاد یک ظرفیت پایدار در منابع مالی و درآمدی دانشگاه است که دانشگاه‌ها قطعاً از این موضوع هم منتفع می‌شوند.

تسنیم: دانشگاه تبریز از کدام کشورها پذیرش دارد؟

دانشگاه تبریز در حال حاضر از کشورهای عراق، ترکیه، آذربایجان، افغانستان، پاکستان و به‌تازگی چین و سوریه دانشجوی خارجی دارد، و حدود 86 درصد این دانشجویان عراقی هستند.

تسنیم: چرا از کشور عراق؟

چون طی سال‌های 1398 تا کنون، یعنی 5 سال گذشته ـ البته با اخلالی که به‌دلیل همه‌گیری کرونا در برنامه ایجاد شد ـ تقاضای بسیار زیادی برای تحصیل در دانشگاه‌های ایرانی داشته‌ایم. به این صورت خدمتتان عرض کنم که هجمه‌ای از سوی جوانان عراقی داریم. این‌ها اعضای هیئت علمی با سمت و مدرک مربی در دانشگاه‌های عراق هستند که برای تحصیل در دانشگاه‌های ایرانی اقدام می‌کنند.

قطعاً این حجم تقاضا بخشی هم به دانشگاه تبریز مربوط می‌شود. یک دلیلش این است که دانشگاه تبریز بعد از دانشگاه تهران، بزرگ‌ترین دانشگاه کشور است. رتبه‌بندی‌های ملی و بین‌المللی بسیار خوبی دارد، در نظام‌های رتبه‌بندی بین‌المللی جایگاه‌های مناسبی کسب کرده و هر سال هم صعودی بوده است. این موضوع برای وزارت علوم عراق که مدارک دانشجویان را ارزیابی می‌کند، بسیار مهم است.

دلیل دوم، سهولت رفت‌وآمد است؛ به‌دلیل نزدیکی نسبی این دانشگاه بزرگ به مرزهای غربی کشور، مثل مرز اقلیم. دلیل دیگر، ارزانی نسبی زندگی در شهر تبریز نسبت به شهری مثل تهران یا حتی مشهد است. دانشجویان عراقی در یک بازه زمانی علاقه خاصی به تحصیل در دانشگاه فردوسی مشهد داشتند و دانشگاه فردوسی از این جهت یکی از دانشگاه‌های پیشرو در جذب دانشجویان خارجی بود (البته منظور از خارجی، عراقی است). یکی از دلایل آن هم جاذبه زیارتی و مذهبی شهر مشهد بود. اما در حال حاضر دانشگاه تبریز تقریباً می‌شود گفت رتبه اول کشور را در پذیرش و تحصیل دانشجویان خارجی دارد و دلیل اصلی آن همان سهولت رفت‌وآمد، رتبه‌بندی ملی و بین‌المللی دانشگاه تبریز و سهولت زندگی در این شهر است.

اگر تمایل داشته باشید مقداری آمار هم خدمتتان عرض کنم: سال گذشته (1403) در سامانه ثبت تقاضای تحصیل متقاضیان بین‌المللی دانشگاه تبریز بیش از 7 هزار فقره تقاضا ثبت شد. از این تعداد، قریب به 22 درصد توسط گروه‌های آموزشی مورد پذیرش قرار گرفتند و 78 درصد رد شدند و به سراغ دانشگاه‌های دیگر مثل شهید مدنی یا صنعتی سهند (که اخیراً صنعتی تبریز نامیده می‌شود) رفتند. در واقع سرریز پذیرش دانشگاه تبریز به سمت سایر دانشگاه‌های استان هدایت شد؛ دانشگاه تبریز همیشه به آن‌ها کمک کرده و تجربیاتش را در اختیارشان گذاشته تا بتوانند از این ظرفیت استفاده کنند.

امسال سامانه پذیرش کمی دیر فعال شد؛ دوم شهریور باز شد و فقط به مدت یک هفته فعال بود. در همین 7 روز، 5600 فقره تقاضا ثبت شد. از این تعداد تقاضا که بررسی شد، حدود 15 درصد پذیرش شدند و 85 درصد رد شدند.

گاهی در رسانه‌های تبریز بازتاب پیدا می‌کند که چرا دانشگاه تبریز این‌همه دانشجو پذیرش می‌کند. اما همان‌طور که عرض کردم، درصد پذیرش پایین است؛ 22 درصد سال گذشته و 15 درصد امسال. چون عدد اولیه متقاضیان بزرگ است، 15 درصد آن هم تبدیل به عدد قابل‌توجهی می‌شود. یعنی 15 درصد 5600 نفر می‌شود حدود 700 و خُرده‌ای نفر. بنابراین برای ورودی مهر 1404 بیش از 700 دانشجوی جدید خواهیم داشت. حالا تصور کنید این 700 نفر به‌علاوه دانشجویان پذیرفته‌شده سال گذشته و سال قبل‌تر وارد شوند، تحصیل را شروع کنند و عصرها برای قدم‌زدن به محوطه ائل‌گلی تبریز بروند، به مراکز خرید یا رستوران‌ها مراجعه کنند. چون به زبان عربی صحبت می‌کنند، خیلی به چشم می‌آیند و همین شائبه ایجاد می‌شود که چرا دانشگاه تبریز این‌همه دانشجو پذیرش کرده، این‌ها آمدند و شهر را گرفتند و … در حالی که اصل موضوع، همان حجم زیاد تقاضا برای تحصیل است.

تسنیم: اکثر این دانشجویانی که در دانشگاه تبریز تحصیل می‌کنند به زبان فارسی تسلط کافی ندارند و این موضوع در آموزششان نیز تأثیر می‌گذارد. این وضعیت چه توجیهی دارد؟

از سال 1398 که در واقع با یک تغییر ساختار سازمانی در مدیریت همکاری‌های بین‌المللی، بحث سامان‌دهی تقاضای تحصیل در دانشگاه تبریز توسط متقاضیان بین‌المللی شروع شد، اقدام لازم برای اخذ مجوز تأسیس مرکز آموزش زبان فارسی انجام گرفت. همان زمان هم مجوزش را اخذ کردیم؛ بماند که به‌خاطر پاندمی کرونا همه برنامه‌ریزی‌ها به‌هم خورد و آموزش زبان فارسی هم مثل آموزش‌های دیگر با مشکل مواجه شد.

این دانشجویان در دانشگاه تبریز ملزم هستند نیم‌سال اول را زبان فارسی یاد بگیرند و از نیم‌سال دوم دروس تخصصی‌شان را ادامه دهند. سازمان امور دانشجویان به‌تازگی مجوزی به دانشگاه‌های بزرگ، از جمله دانشگاه تبریز اعطا کرده است مبنی بر اینکه آموزش به زبان دوم هم در مقاطع کارشناسی، ارشد و دکتری امکان‌پذیر باشد. یعنی دانشجو در کنار زبان فارسی می‌تواند بخشی از دروسش را به زبان دوم بگذراند. محدودیتی هم در انتخاب این زبان نیست: انگلیسی، عربی، فرانسوی و … که البته عمدتاً زبان انگلیسی است. مثلاً در دانشکده الهیات، در برخی از دروس مثل فقه و فلسفه، تدریس به زبان عربی هم ممکن است.

این آموزش به زبان دوم بر اساس توانمندی‌های دانشگاه برای برگزاری کلاس‌ها به زبان دوم پیش‌بینی شده و به همه دانشگاه‌ها داده نشده؛ به حدود 20 و چند دانشگاه اعطا شده، از جمله دانشگاه تبریز. اسم این طرح «برنامه اعطای فرصت برای یادگیری زبان فارسی» است. «اعطای فرصت» یعنی دانشجو وقتی می‌آید، همان ابتدا بلافاصله مجبور نشود فارسی یاد بگیرد؛ به او کمی زمان داده شود تا هم‌زمان برخی کلاس‌هایش را به زبان دوم بگذراند.

منظور از زبان دوم این است که دانشجو حداقل باید زبان انگلیسی بلد باشد. اگر قرار باشد نه فارسی بلد باشد و نه انگلیسی، منِ استادِ فیزیک نمی‌توانم در کلاس به زبان عربی تدریس کنم. بنابراین این الزام در داخل دانشگاه وجود دارد، اما آیین‌نامه‌های بالادستی هم برای تسهیل آموزش زبان فارسی تدوین شده است. دانشگاه نیز با برنامه‌ریزی برای آموزش زبان فارسی باید این دو موضوع را کنار هم جمع کند تا دانشجو بتواند تحصیل باکیفیتی داشته باشد.

اما در کنار این‌ها ما یک چالش داریم؛ دانشگاه تبریز به اتفاق چند دانشگاه بزرگ کشور، از طرف وزارت علوم عراق به‌عنوان دانشگاه‌های اصطلاحاً «ابتعاث» معرفی شده است. یعنی این دانشگاه‌ها مجازند کارمندان عراقی را پذیرش کنند. کارمندان وزارتخانه‌های مختلف عراق، از جمله مربیان هیئت علمی با درجه مربی در دانشگاه‌های عراقی، اگر بخواهند در دانشگاه‌های ایرانی تحصیل کنند، فقط می‌توانند در این دانشگاه‌های خاص پذیرش شوند. بعد از اتمام تحصیل هم مدارکشان ارزیابی و موجب ارتقای شغلی آن‌ها خواهد شد.

دانشگاه تبریز یکی از این دانشگاه‌هاست. بنابراین درصد قابل‌توجهی از دانشجویان ما کارمند هستند. این کارمندان به‌دلیل مشغله شغلی، گاهی در کلاس‌ها نامنظم حاضر می‌شوند و همین باعث می‌شود یادگیری زبان فارسی‌شان دچار مشکل شود و حضور در کلاس‌ها هم اختلال پیدا کند. خوشبختانه این موضوع بارها توسط رایزن فرهنگی محترم کشور عراق در تهران ـ که پیگیری‌کننده امور تحصیلی دانشجویان عراقی است ـ منعکس و پیگیری شد.

اخیراً وزارت علوم عراق بخشنامه‌ای صادر کرده مبنی بر اینکه اگر کارمندان عراقی می‌خواهند در خارج از کشور تحصیل کنند، حتماً باید یک سال به‌طور مداوم در کشور مقصد حضور داشته باشند. برای این کار لازم است که کارمند مرخصی یا مأموریت تحصیلی بگیرد. این موضوع هنگام ارزیابی مدارک، از طریق بررسی گذرنامه‌های آن‌ها کنترل خواهد شد. چنین نظمی می‌تواند به دانشگاه‌های ما کمک کند تا روند برگزاری کلاس‌ها منظم‌تر شود.

تسنیم: با حضور دانشجویان خارجی به‌ویژه عراقی‌ها، برخی تفاوت‌های فرهنگی در دانشگاه تبریز دیده می‌شود. برای مثال، پوشش برخی دانشجویان عراقی با معیارهای حراست دانشگاه هم‌خوانی ندارد و همین موضوع باعث ایجاد تنش بین آن‌ها و دانشجویان ایرانی می‌شود. برای این چالش‌ها دانشگاه چه برنامه‌ای دارد؟

درست می‌فرمایید؛ با افزایش تعداد دانشجویان ـ چه خارجی و چه بین‌المللی ـ بخش‌های مختلف دانشگاه احساس مسئولیت می‌کنند و برنامه‌ریزی‌های لازم را انجام می‌دهند. این برنامه‌ها معمولاً بر اساس گزارش‌های میدانی است که مدیریت همکاری‌های بین‌المللی به‌صورت ماهانه در جلسات شورای راهبردی دانشجویان بین‌المللی ارائه می‌دهد.

یکی از این بخش‌ها معاونت فرهنگی است. معاونت فرهنگی با افزایش تعداد این دانشجویان، برای سال تحصیلی جدید در حال برنامه‌ریزی است. مثلاً بسته‌های فرهنگی شامل الزامات پوشش، نحوه تحصیل در دانشگاه تبریز، معرفی دانشگاه و جاذبه‌های گردشگری و … آماده می‌شود. به بیان ساده، همان‌طور که برای دانشجویان ایرانی برنامه‌های فرهنگی برگزار می‌شود، باید برای دانشجویان خارجی هم اجرا شود.

همچنین اطلاع‌رسانی‌هایی از طریق نصب بنر یا فضای مجازی انجام می‌گیرد تا به دانشجویان خارجی یادآوری شود که اینجا کشور خودشان نیست و باید الزامات فرهنگی و اجتماعی ایران را رعایت کنند؛ چه در بحث پوشش، چه در مصرف دخانیات و سیگار و چه در سایر زمینه‌ها.

بنابراین، با افزایش تعداد دانشجویان بین‌المللی، بخش‌های مختلف دانشگاه فعال‌تر شده‌اند. البته هنوز جای کار زیاد است. باید این نکته را هم تأکید کنم که درصد بسیار بالایی از دانشجویان عراقی متشرع هستند. ممکن است پوشش آن‌ها با معیارهای ما متفاوت باشد، اما از نظر خودشان همان «حجاب کامل» است و در کشور خودشان هم همان‌گونه عمل می‌کنند و فکر می‌کنند کامل است.

این دانشجویان عمدتاً شیعه هستند و به نماز اول وقت و شرکت در مناسک مذهبی ما حساسیت ویژه‌ای دارند. ولی در بحث پوشش، آنچه از نظر خودشان کامل است، ممکن است از نظر ما متفاوت به نظر برسد و به همین دلیل باید تا حدی خودشان را با شرایط و ضوابط ما هماهنگ کنند.

تسنیم: الان می‌بینیم در کل سطح استان یک جوی علیه این دانشجویان، مخصوصاً دانشجویان عراقی، ایجاد شده. یعنی اگر مثلاً ما دانشجوی تاجیکی داشتیم شاید به این اندازه بهشان توجه نمی‌شد. می‌شود شما یک توضیح بدهید در مورد این جوهایی که در کل استان اتفاق افتاده، چه در رسانه‌ها و چه در داخل دانشگاه؟

ببینید، واقعیت این است که شهرهای مختلف کشور ما دارای فرهنگ و آداب خاصی هستند. اساساً کشور ما ایران یک کشور با طیف بسیار متنوع، زیبا و رنگارنگ است؛ فرهنگ‌های گوناگون داریم که همه تحت قالب جمهوری اسلامی ایران زندگی می‌کنیم. شهر تبریز هم به هر حال فرهنگ و آداب و رسوم خاص خودش را دارد؛ خانواده‌ها، افراد و ذهنیت‌ها. این باعث می‌شود که در پذیرش برخی افراد خارجی با یک ملیت خاص، یک مقدار مقاومت‌هایی وجود داشته باشد.

من فکر می‌کنم پاسخ به سؤال شما همین‌جاست که گفتم. یعنی اگر شهر تبریز به دلیل اینکه یک شهر ترک‌زبان است، یک شهروند آذربایجانی امروز بیاید یا یک شهروند ترکیه‌ای بیاید و با صدای بلند ترکی استانبولی صحبت کند، ممکن است هیچ واکنشی نشان داده نشود. ولی دو نفر دانشجوی عرب‌زبان که دارند به عربی تکلم می‌کنند، چون در یکی از رسانه‌ها هم دیدم که فردی از این‌ها فیلمبرداری کرده و همان را منعکس کرده بودند با عنوان «اینجا ائل‌گلی است یا عرب‌گلی ؟»، حتی اگر خیلی آرام با همدیگر صحبت کنند و مزاحم کسی نباشند یا هنجارشکنی نکنند، باز هم واکنش‌هایی ایجاد می‌شود.

بنابراین یک مقدار برمی‌گردد به ذهنیت‌ها. البته دانشجوی عرب‌زبان اگر در شهرهایی مثل مشهد، قم، شیراز، کرمان یا یزد باشد، خیلی راحت زندگی می‌کند، چون از گذشته‌های دور همان‌جا عراقی‌ها یا سایر عرب‌ها خانه داشته‌اند، زندگی کرده‌اند، فامیل داشته‌اند و ساکن آن‌جا بوده‌اند.

ولی این خطه کشورمان برای یکسری افراد، مثل نسبت به مثلاً افغان‌ها یا عرب‌ها، حساسیت‌های سنتی دارد که البته قابل احترام است. اما خدای نکرده با افزایش تعداد این دانشجویان قرار نیست ما انتظار داشته باشیم که جو برگردد یا تغییر بنیادی اتفاق بیفتد. به یقین شهر تبریز فرهنگ اصیل خودش را دارد و حفظ خواهد کرد.

تسنیم: حضور این دانشجویان چه تأثیر مثبتی از نظر اقتصادی دارد؟ اگر بخواهیم با عدد و رقم بگیریم، چقدر بوده است؟

ببینید، پارسال در استان چون امور مربوط به فرایند کنسولی این دانشجوها، یعنی عرصه اقامت تحصیلی و ویزای تحصیلی با محوریت دانشگاه تبریز انجام می‌شد، بنابراین ما آمار دقیقی داریم. دانشجویان شاغل به تحصیل خارجی در هر کدام از دانشگاه‌های استان را اگر در نظر بگیریم، من آمار پارسال را عرض می‌کنم: پارسال مهرماه بعد از اینکه پذیرش‌ها انجام شد، ما بالغ بر 6 هزار و 500 دانشجوی خارجی در کل استان داشتیم.

چهار دانشگاه تحصیلات، دانشگاه تبریز، دانشگاه علوم پزشکی تبریز، دانشگاه صنعتی تبریز و شهید مدنی بودند. حالا تصور کنید این 6 هزار و 500 نفر همان مهرماه که وارد شهر تبریز شدند، هر کدام در جیبشان سه هزار دلار پول داشتند. این حداقل است؛ سه هزار دلار پولی که معمولاً این دانشجوها برای شهریه، خوابگاه و غذا همراه دارند. حالا اگر تمام شود دوباره برمی‌گردند و دلار خودشان را شارژ می‌کنند.

من فقط مهرماه پارسال را عرض می‌کنم؛ سه هزار دلار در 6 هزار و 500 دانشجو ضرب کنید، نزدیک به 20 میلیون دلار می‌شود. این دانشجویان این پول را کجا خرج می‌کنند؟ به ریال تبدیل می‌کنند، در صرافی‌های شهر ما. تصور کنید پارسال فقط در مهرماه حدود 20 میلیون دلار در یک بازه زمانی کوتاه وارد شهر تبریز شد. همان پارسال صرافی‌ها جشن گرفته بودند و از خود ما تشکر می‌کردند.

بنابراین به‌جای خروج ارز، ورود ارز به شهر تبریز و استان داشتیم و این پیامدهای اقتصادی بسیار مثبتی دارد و باید اقتصاد دان ها بگویند.

نکته بعدی اینکه این دانشجویان وقتی وارد شهر ما می‌شوند، علاقمند به خرید کردن از مراکز خرید هستند. مشخصاً عراقی‌ها را مثال می‌زنم؛ ما دانشجوی پاکستانی هم داریم که خیلی صرفه‌جو زندگی می‌کند، دانشجوی افغانستانی هم همین‌طور. ترکیه‌ای‌ها هم معمولاً مختصر خرج می‌کنند. اما عراقی‌ها علاقه دارند در رستوران‌ها غذا بخورند، خرید کنند، تاکسی استفاده کنند، مترو استفاده کنند. یعنی پول خرج می‌کنند و هزینه می‌کنند. پس به لحاظ اقتصادی تأثیرش بسیار شگفت‌انگیز است.

واقعاً باید یکسری نهادها مثل استانداری این را با عدد و رقم استخراج کنند که هر دانشجو وارد می‌شود و خارج می‌شود، چقدر خرج می‌کند و چه اثراتی دارد. آن موقع معلوم می‌شود که در استان چه خبر است. حتی معاونت اقتصادی استانداری می‌تواند این را به‌عنوان یک پروژه انجام دهد.

یک مثال هم عرض کنم؛ ما از دانشجویان خارجی افرادی داشتیم که مثلاً در وزارت کشاورزی عراق یا وزارت صنعت عراق شاغل بودند. این‌ها وقتی اینجا آمدند، با رعایت ملاحظات خاص امنیتی با اتاق بازرگانی ما ارتباط گرفتند. این‌ها موتور محرکی شدند برای برقراری ارتباط و باعث شدند صادرات برخی محصولات از شهر تبریز به کشور عراق انجام شود؛ محصولات کشاورزی و محصولات شیلاتی. این کارها انجام شد، ولی هنوز جای کار زیادی دارد و می‌تواند بیشتر از این‌ها باشد. صادرات محصولات ما به خارج از استان باعث رونق بخش کشاورزی، مخصوصاً شیلات، خواهد شد.

تسنیم: برخورد با ظرفیت دانشجویان خارجی چگونه بوده است؟

ظرفیت‌هایی اینجا وجود دارد که متأسفانه در جنگ‌های رسانه‌ای بر کشور مغفول مانده است. هرجا لازم است، مثلاً معاون اقتصادی استان یا اتاق بازرگانی استان، فارغ از نگاه منفعت‌طلبانه، یک بار فقط با رویکرد درست به این موضوع ورود کنند، باور کنید اتفاقات خوبی می‌افتد. ما همین‌جا فردی داشتیم، معاون نظارت وزارت علوم عراق، که می‌توانست کارهای بزرگی انجام دهد، اما غریبانه آمد و رفت و ما نتوانستیم زمینه ارتباط درستی ایجاد کنیم.

از طرف دیگر، این دانشجویان خارجی در هتل‌ها، مخصوصاً هتل‌های طرف قرارداد با دانشگاه تبریز، سکونت پیدا می‌کنند. خیلی‌هایشان به‌جای خوابگاه، ترجیح می‌دهند هزینه بیشتری بدهند و در هتل یا آپارتمان‌های چهارستاره و پنج‌ستاره اقامت کنند. این موضوع باعث رونق هتل‌داری، حمل‌ونقل در شهر و همین‌طور خرید و فروش کالا شده است.

با این‌حال، یک گلایه هم وجود دارد؛ سازمان‌ها و نهادهایی که در شهر حضور دارند هنوز به‌صورت جدی به موضوع دانشجویان خارجی ورود نکرده‌اند. مثلاً دانشجویان ورودی جدید که مهرماه می‌آیند، چه اشکالی دارد سازمان مترو با همکاری معاونت فرهنگی دانشگاه یک کارت مترو به آن‌ها بدهد که حتی داخلش مثلا پنجاه هزار تومان شارژ اولیه داشته باشد؟ این کار باعث خوشحالی می‌شود و دانشجو احساس می‌کند به او توجه شده است. یا سازمان میراث فرهنگی و گردشگری می‌تواند بلیت رایگان موزه‌ها یا سینماها را به این دانشجویان بدهد تا بیایند فیلم‌های ما را ببینند، تاریخ ما را در موزه‌ها بشناسند، یا آثار دفاع مقدس را از نزدیک مشاهده کنند.

متأسفانه این اقدامات انجام نمی‌شود. مثلاً در سطح استانداری کمیته ویژه‌ای برای دانشجویان خارجی وجود دارد، زیر نظر شورای فرهنگی عمومی استان، و جلساتش هم قرار است هفته بعد به میزبانی دانشگاه تبریز برگزار شود. اما هیچ‌وقت این موضوعات به‌طور جدی در آن جلسات بررسی نشده و برای استقبال و پذیرش دانشجویان خارجی برنامه‌ریزی درستی وجود ندارد.

این در حالی است که ما باید بر اساس منافعی که برای خودمان تعریف کرده‌ایم، چنین اقداماتی را انجام بدهیم. یکی از همین منافع هم این است که این افراد بعد از بازگشت به کشورشان، فرهنگ ما را به هم‌وطنانشان منتقل کنند. ولی واقعیت این است که تا امروز این کارها انجام نشده است.

تسنیم: ما سال قبل شاهد درگیری‌هایی در خوابگاه فجر به‌خاطر ظرفیت کم خوابگاه و دادن اتاق به عراقی‌ها بودیم، آیا دانشگاه برنامه‌ای برای اصلاح این رویه دارد؟

ببینید، ظرفیت خوابگاهی ما کلاً محدود است. اجازه بدهید اینجا توضیح بدهم که جزئیات بیشتر را باید معاونت محترم دانشجویی ارائه کنند، چون این حوزه مستقیماً در اختیار من نیست. در همین‌جا متوقف می‌شوم و فقط کلیات را عرض می‌کنم.

ظرفیت خوابگاه‌های ما محدود است، حتی برای دانشجویان ایرانی. چون ساختمان جدیدی ساخته نشده و همان ظرفیت خوابگاه‌های قدیمی وجود دارد. در بعضی موارد هم از ظرفیت خوابگاه‌های خودگردان داخل شهر استفاده می‌کنیم تا این کمبود تا حدی جبران شود.

اما با افزایش تعداد دانشجویان خارجی، دانشگاه از امسال برنامه‌ای را اجرا کرده است. به این صورت که سه نوع خوابگاه با کیفیت‌های مختلف (به اصطلاح الف، ب و ج) تدارک دیده شده تا دانشجو بر اساس علاقمندی و سطح خدماتی که می‌خواهد دریافت کند، یکی از آن‌ها را انتخاب کند. طبیعتاً هزینه هرکدام متفاوت خواهد بود.

یک بخش از این‌ها خوابگاه‌های خودگردان هستند که تحت نظارت دانشگاه فعالیت می‌کنند. بخش دیگر هتل‌هایی هستند که دانشگاه تبریز با همکاری اتحادیه هتل‌داران استان با آن‌ها قرارداد بسته است. در این حالت، اگر دانشجو تمایل داشته باشد می‌تواند با پرداخت شهریه بیشتر، در این هتل‌ها با امکانات خاص اقامت داشته باشد، البته تحت نظارت دانشگاه.

بنابراین، دانشگاه با عقد قرارداد با تعدادی هتل و خوابگاه خودگردان، این مشکل را تا حد زیادی حل کرده است. از امسال دیگر دانشجویان خارجی در خوابگاه‌های قدیمی داخل دانشگاه اسکان داده نخواهند شد.

البته باید اشاره کنم که در زمینه اسکان دانشجویان پسر با مشکل بیشتری مواجه هستیم، چون تعدادشان زیاد است. اما در خصوص دانشجویان دختر فعلاً مشکل جدی وجود ندارد و آن‌ها همچنان می‌توانند در خوابگاه شهدا یا سایر خوابگاه‌های خودگردان اسکان پیدا کنند.

تسنیم: آماده شنیدن صحبت پایانی شما هستیم.

بسیاری از دانشگاه‌های بزرگ دنیا روی پذیرش دانشجویان بین‌المللی حساب می‌کنند. دلیل اول این است که بتوانند ظرفیت‌های آموزشی و پژوهشی خود را از طریق این دانشجویان معرفی کنند. دلیل دوم، تربیت نمایندگان خود در کشورهای دیگر است. دلیل سوم، استفاده حداکثری از این ظرفیت در رتبه‌بندی‌های بین‌المللی دانشگاه‌هاست. و نهایتاً برای بهره‌مندی از منافع مادی این موضوع.

بسیاری از دانشگاه‌های بزرگ حتی با کارگزاری‌های معتبر اعزام دانشجو قرارداد می‌بندند تا هر سال تعدادی از دانشجویان متقاضی را به دانشگاه خود هدایت کنند. کشور ما نیز نباید از این قافله عقب بماند و باید بخشی از ظرفیت پذیرش دانشگاه‌ها را به دانشجویان بین‌المللی اختصاص دهد. این فرصت، در کنار سایر فرصت‌های بی‌نظیر، باعث تسریع برنامه‌های بین‌المللی‌سازی دانشگاه نیز می‌شود، زیرا دانشگاه‌ها به‌طور ذاتی نهادهایی بین‌المللی هستند و دانشجوی خارجی می‌تواند این بعد را تقویت کند.

البته حضور دانشجوی خارجی نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و تقویت زیرساخت‌ها نیز هست. زیرساخت‌ها باید به‌صورت هدفمند تقویت شوند و چالش‌های موجود به تدریج برطرف شوند. سازمان امور دانشجویان اخیراً کارگروه ملی جذب و پذیرش دانشجویان خارجی را ایجاد کرده است و بنده نیز عضو این کارگروه هستم. این کارگروه تصمیم‌گیری‌های کلان را در سطح وزارت علوم برای تقویت زیرساخت‌های پذیرش و تحصیل دانشجویان خارجی انجام می‌دهد.

به نظر من، این ریل‌گذاری به‌تدریج در حال انجام است و نباید عجله کنیم یا زود قضاوت کنیم. باید فرصت بدهیم تا این مسیر به شکل کامل پیاده شود و از ظرفیت پذیرش دانشجویان خارجی به‌خوبی بهره‌برداری کنیم.

انتهای پیام/