مسجد افین؛ میراثی در آستانه فراموشی و چشم‌انتظار حمایت
به گزارش بخش استانها در وبانگاه به نقل از خبرگزاری تسنیم از بیرجند، در دل کویر خراسان جنوبی، جایی که تاریخ در سکوت خاک تنیده شده و خاطره‌ها در معماری جاودانه‌اند، مسجد جامع افین همچون نگینی فراموش‌شده، در سکوتی سنگین به انتظار مرمت نشسته است. این بنای باشکوه که از دوره تیموریان به یادگار مانده، نه‌تنها نماد هنر اسلامی، بلکه سندی زنده از هویت فرهنگی و معنوی منطقه است. با وجود ثبت در فهرست آثار ملی، امروز در سایه بی‌توجهی و کمبود منابع، در آستانه فروپاشی قرار گرفته و هر روز بخشی از شکوه آن در غبار فرسایش گم می‌شود.
میراثی از تیموریان؛ شکوهی که خاک می‌خورد
مسجد جامع افین، با ایوانی بلند و شبستان‌هایی مزین به نقوش هندسی و آیات قرآنی، جلوه‌ای بی‌بدیل از معماری تیموری را به نمایش می‌گذارد. منبر سنگی و گچی آن، که با گچ‌بری‌های نفیس و آیات قرآنی تزئین شده، تنها نمونه شناخته‌شده در خراسان بزرگ است و از نظر هنری، جایگاهی ممتاز در تاریخ معماری اسلامی دارد. گلدسته‌های 15 متری مسجد، که اکنون تنها 12 مترشان باقی مانده، روزگاری صدای اذان را تا دوردست‌های کویر می‌بردند و راهروهای پله‌ای آن، ارتباطی میان طبقات مختلف بنا برقرار می‌کردند. این مسجد، با شبستان تابستانی خاص خود که از ایوان آغاز می‌شود و با سوره‌ها و آیات قرآنی احاطه شده، فضایی معنوی و هنری را در دل بنا خلق کرده است؛ فضایی که امروز در معرض نابودی قرار دارد.
مرمت قطره‌چکانی؛ تثبیت تزئینات، فراموشی ساختار
در سال 1376، گروهی از استادکاران برجسته مرمت از مشهد به افین اعزام شدند تا عملیات تثبیت تزئینات گچ‌بری و نقوش تاریخی مسجد را انجام دهند. این متخصصان با استفاده از تکنیک تزریق چسب در زیر لایه‌های گچ، موفق شدند بخش‌هایی از تزئینات را که در معرض ریزش و تخریب بودند، حفظ و تثبیت کنند. این اقدامات هرچند ارزشمند بودند، اما تنها به تزئینات محدود شدند و ساختار اصلی بنا همچنان در معرض خطر باقی مانده است. بخش‌هایی از سقف مسجد فرو ریخته، دیوارها ترک برداشته‌اند و ساختار کلی بنا به‌دلیل زلزله‌های متعدد و عوامل طبیعی، دچار آسیب‌های جدی شده است.
مطالبه‌ای بی‌پاسخ
علیرضا معنوی، رئیس شورای اسلامی افین با نگرانی از وضعیت مسجد به خبرنگار تسنیم گفت: این بنا نه‌تنها یک مسجد، بلکه بخشی از هویت روستاست. بارها مکاتبه کرده‌ایم، کارشناسان آمده‌اند و تأیید کرده‌اند اما هیچ اقدام عملی صورت نگرفته است.
وی از نبود بودجه کافی به‌عنوان مانع اصلی یاد کرد و هشدار داد: هر روز تأخیر، به معنای نابودی بخشی از تاریخ است.
رئیس شورای اسلامی افین اظهار کرد: مسجد افین بارها مورد توجه متخصصان حوزه میراث قرار گرفته و ارزش‌های معماری و مذهبی آن تأیید شده است، اما در عمل، هیچ حمایت مؤثری از سوی نهادهای مسئول صورت نگرفته است. این بی‌توجهی، نه‌تنها تهدیدی برای یک بنای تاریخی، بلکه تهدیدی برای حافظه فرهنگی و معنوی منطقه است.
علی شریعتی‌منش معاونت میراث فرهنگی خراسان جنوبی در گفتگو با تسنیم با اشاره به نیاز حداقل 4 میلیارد تومانی برای مرمت سقف، تأکید کرد: بدون این بودجه، امکان احیای کامل بنا وجود ندارد و هرگونه تأخیر، به معنای نابودی تدریجی این میراث گران‌بهاست.
وی گفت: مسجد با حضور مردم زنده می‌ماند. اگر مردم در آن نماز نخوانند، ذکر نگویند، بنا می‌میرد.
معاونت میراث فرهنگی خراسان جنوبی خواستار مرمتی اصولی است تا مسجد دوباره میزبان مراسم مذهبی و گردشگران شود. حصارکشی اطراف مسجد، آجرفرش حیاط و بازسازی محدود سقف‌ها، گام‌هایی کوچک بوده‌اند؛ اما کافی نیستند.
شریعتی‌منش به آسیب‌های ناشی از رفت‌وآمد بی‌رویه در برخی بناهای تاریخی اشاره کرد و گفت: رفت‌وآمد باید با رعایت اصول فنی باشد تا آسیبی به میراث نرسد. اما حضور طبیعی مردم در مسجد، نه‌تنها آسیب‌زا نیست، بلکه باعث زنده‌ماندن بنا می‌شود.
مسجدافین، چشم‌انتظار حمایت ملی
مسجد جامع افین، با ثبت در فهرست آثار ملی، شایسته توجهی در سطح ملی است. این بنا می‌تواند به قطب گردشگری مذهبی و فرهنگی تبدیل شود، اما بدون حمایت نمایندگان مجلس، تخصیص بودجه و ورود جدی میراث فرهنگی، این رؤیا محقق نخواهد شد.
معاونت میراث فرهنگی خراسان جنوبی ابراز امیدواری کرد با تأمین اعتبار از منابع مختلف، عملیات مرمت مسجد افین در سال مالی 1404–1405 آغاز شود.
انتهای پیام/257