ضرورت ورود حوزه‌های علمیه و دانشگاه‌ها به عرصه حفاظت از محیط‌زیست
به گزارش بخش استانها در وبانگاه به نقل از خبرگزاری تسنیم از قم، آیت‌الله احمد مبلغی امروز در نخستین همایش ملی رؤسای ادارات شهرستان‌ها و فرماندهان یگان حفاظت محیط‌زیست کشور که در مجتمع آموزشی امام باقر(ع) قم برگزار شد، با اشاره به اهمیت جایگاه این رویداد، آن را نقطه عطفی در مسیر سیاست‌گذاری‌های کلان محیط زیستی دانست و از تلاش‌های مسئولان ملی و استانی تقدیر کرد.
وی به بررسی قاعده فقهی «لاضرر» پرداخت و تأکید کرد: باید بررسی شود که آیا این قاعده می‌تواند به‌عنوان چتری گسترده بر سر محیط‌زیست قرار گیرد تا با استناد به آن، احکام فقهی روشن و قاطع در این حوزه ارائه شود.
عضو مجلس خبرگان رهبری با بیان اینکه مقصود از این بحث، موارد عادی و آشکار آسیب‌های زیست‌محیطی همچون آلودگی مستقیم رودخانه‌ها یا ایجاد کارخانه‌های آلاینده نیست، اظهار داشت: آنچه محل بحث است، ضررهای تراکمی یا شبکه‌ای است که به‌صورت فرایندی و در طول زمان رخ می‌دهد و در نهایت آسیب‌های جدی به محیط‌زیست وارد می‌سازد.
مبلغی توضیح داد: اگر فردی پلاستیکی بر زمین بیندازد، این عمل به‌تنهایی ضرری ندارد؛ اما هنگامی که چنین رفتاری به یک عادت عمومی و فرهنگی تبدیل شود، با تراکم در طول زمان به تخریب اکوسیستم، آلودگی خاک و آب، و اختلال در حیات‌وحش منجر خواهد شد؛ در اینجا باید دید آیا قاعده «لاضرر» قابلیت انطباق بر چنین ضررهای فرایندی را دارد یا خیر.
وی افزود: در ضررهای تراکمی سه عنصر اساسی وجود دارد؛ نخست افعال فردی که توسط اشخاص متعدد تکرار می‌شود، دوم عامل زمان که موجب انباشته‌شدن آسیب‌ها می‌گردد، و سوم قوانین طبیعی مانند کاهش ذخایر آب، فرونشست زمین یا افزایش آلودگی هوا؛ مجموع این سه، پدیده‌ای مخرب برای محیط‌زیست ایجاد می‌کند.
مبلغی تأکید کرد: اگر قاعده «لاضرر» شامل ضررهای تراکمی شود، هر عمل فردی از جمله ریختن زباله در خیابان یا استفاده از خودروی آلاینده به‌عنوان فعل حرام شناخته خواهد شد و تکلیف شرعی و فقهی افراد در قبال محیط‌زیست روشن می‌شود.
وی با ذکر نمونه‌هایی از ضررهای تراکمی نظیر فرونشست زمین ناشی از حفر بی‌رویه چاه‌های عمیق، آلودگی هوا در کلان‌شهرها، انباشت زباله‌های پلاستیکی، آلودگی صوتی و صید بی‌رویه آبزیان، اظهار داشت: این موارد نشان می‌دهد که قاعده «لاضرر» به‌عنوان قاعده‌ای بالادستی می‌تواند پوشش‌دهنده بسیاری از معضلات زیست‌محیطی امروز باشد.
عضو مجلس خبرگان رهبری در ادامه خاطرنشان کرد: اسلام نسبت به ضررهای بزرگ بی‌تفاوت نیست و انسان را مسئول آسیب‌های ناشی از دخل و تصرف‌های نادرست خود در طبیعت می‌داند؛ قرآن کریم نیز در آیات متعدد فساد در زمین و دریا را ناشی از عملکرد انسان معرفی کرده است.
وی افزود: در ضررهای تراکمی نمی‌توان فرد خاصی را مسئول دانست، چرا که همه در ایجاد آن نقش دارند؛ بنابراین مسئولیت مشترک همگان در قبال این نوع آسیب‌ها باید به‌عنوان مسئولیتی حرمت آور تلقی شود، نه صرفاً امری مکروه.
مبلغی با اشاره به اینکه درگذشته فقیهان کمتر به این مسئله پرداخته‌اند، توضیح داد: در آن زمان چنین ضررهای شبکه‌ای و گسترده‌ای در محیط‌زیست وجود نداشت، اما امروز با توسعه فناوری و افزایش جمعیت، این پدیده‌ها به یکی از مهم‌ترین تهدیدات برای بقای بشر تبدیل شده است.
نماینده مجمع جهانی فقه اسلامی تصریح کرد: اگر اسلام حتی در برابر ضررهای کوچک میان افراد ورود می‌کند، چگونه می‌تواند نسبت به ضررهای عظیم و تراکمی زیست‌محیطی بی‌تفاوت باشد؛ ضررهایی که جامعه‌ای را به کام نابودی و نسل‌هایی را به فقر و بی‌آبی می‌کشاند.
عضو مجلس خبرگان رهبری آثار عملی این نگاه را چنین بیان کرد: قانون‌گذاران، فرهنگ‌سازان، سیاست‌گذاران و دستگاه‌های اجرایی باید به طور جدی وارد عمل شوند و با الهام از قاعده «لاضرر»، اقدامات راهبردی برای حفاظت از محیط‌زیست را طراحی و اجرا کنند.
وی در پایان با قدردانی از تلاش‌های ریاست سازمان محیط‌زیست کشور، مسئولان استان قم و تمامی دست‌اندرکاران این همایش، بر ضرورت ورود حوزه‌های علمیه و دانشگاه‌ها به این عرصه تأکید کرد و گفت: باید همه ظرفیت‌های علمی و دینی در خط حفظ محیط‌زیست قرار گیرند تا جامعه از آسیب‌های ویرانگر ضررهای تراکمی در امان بماند.
انتهای پیام/