نخبه مکانیک و 4 اختراع در خودروسازی بدون کوچک‌ترین حمایت
به گزارش بخش استانها در وبانگاه به نقل از خبرگزاری تسنیم از بهارستان، نخبگان و مخترعان سرمایه‌های اصلی کشور در مسیر توسعه علمی و صنعتی محسوب می‌شوند. تجربه جهانی نشان داده است هر کشوری که توانسته با حمایت واقعی و هدفمند از نخبگان خود اقدام کند، نه تنها از مهاجرت آنان جلوگیری کرده بلکه مسیر رشد و خودکفایی ملی را نیز هموار ساخته است.
ایران با برخورداری از جوانانی خلاق و توانمند، ظرفیت بزرگی برای پیشرفت دارد. اما بی‌توجهی به این ظرفیت‌ها، بی‌عملی در حمایت و فقدان زیرساخت‌های حمایتی می‌تواند منجر به خروج نخبگان از کشور و بهره‌مندی دیگر کشورها از ثمرات علمی آنان شود. در مقابل، اگر حمایت‌ها جدی و درشت باشد، اتکای به درون و بی‌نیازی از خارج دست‌یافتنی خواهد بود.
یکی از نمونه‌های بارز این سرمایه‌های انسانی، محمد جوادی، نخبه مکانیک و خودروسازی و مخترع جوان بهارستانی است که با وجود دریافت دعوت‌نامه از 27 کشور خارجی، تصمیم گرفته است در ایران بماند و اختراعات خود را در خدمت پیشرفت ملی قرار دهد. او در گفت‌وگو با خبرگزاری تسنیم، از چالش‌های مسیر اختراع، بی‌مهری‌های نهادی، انگیزه ماندن در کشور و ضرورت ایجاد سازوکارهای واقعی برای حمایت از نخبگان سخن گفت.
مشروح گفت‌وگو به شرح زیر است:
تسنیم: لطفاً از خودتان بگویید، از دوران کودکی، تحصیلات، خانواده و نخستین جرقه‌های علاقه به اختراع و چه اختراعی داشتید؟
بنده محمد جوادی هستم، متولد 1372 در شهرستان خلخال، اما دوران کودکی‌ام را در شهرک قلعه‌میر شهرستان بهارستان گذراندم. در همان‌جا تحصیلات دبستان، راهنمایی و دبیرستان را پشت سر گذاشتم و از همان دوران، علاقه شدید به رشته مکانیک در من شکل گرفت. در هنرستان بود که این علاقه به اوج رسید و من را به سمت کارهای نو سوق داد، همیشه دغدغه‌ام این بود که مفید باشم، مشکلی را از مردم حل کنم و برای جامعه‌ام کاری انجام دهم.
در همین مسیر، در رشته مکانیک خودرو لیسانس گرفتم و تاکنون چهار اختراع ثبت کرده‌ام؛ “پمپ باد سرخود ماشین”، “دینام بدون تسمه”، “جک الکتریکی ضدلغزش” و “موتور با سوپاپ برقی بدون تسمه تایم”. همه اینها حاصل دغدغه‌ای بود که از نوجوانی در من شکل گرفت. نخستین بار در جشنواره خوارزمی قزوین مقام آوردم و از همان‌جا مسیر ثبت اختراعاتم آغاز شد. هدفم همیشه این بوده که نوآوری‌هایم به درد مردم بخورد و مشکلی را از دوش جامعه بردارد.
تسنیم: چه اتفاق یا انگیزه‌ای باعث شد به سمت طراحی “دینام بدون تسمه” و “ماشین بدون تسمه تایم” بروید؟
هر اختراعی با یک “نیاز” آغاز می‌شود. شما وقتی کمبود یا معضلی را حس کنید، آن‌وقت علم، تجربه و طرز تفکرتان را به کار می‌گیرید تا آن مشکل را با کمترین هزینه حل کنید. خودم بارها شاهد مشکلات رانندگان در زمان پاره‌شدن تسمه خودرو بودم و این موضوع، انگیزه اصلی طراحی دینام بدون تسمه و موتور بدون تسمه تایم شد.
این طرح‌ها را با تلاش شخصی و در سن 18 سالگی به مرکز تحقیقات ایران‌خودرو و مراکز مرتبط ارائه کردم و تاییدیه گرفتم، اما متاسفانه هیچ حمایت جدی‌ای صورت نگرفت. حتی با اینکه پدرم 25 درصد جانبازی اعصاب و روان دارد، هیچ امتیاز خاصی استفاده نکردیم و با وجود توصیه‌ها و وعده‌ها، حمایتی ندیدم. متاسفانه در برخی سیستم‌ها، نخبه‌ها را کنار می‌زنند چون می‌ترسند روزی جای آنها را بگیرند؛ در حالی که در کشورهای دیگر، حتی اگر فعالیت شما کوچک باشد، به ذهن پویا و خلاق‌تان ارزش می‌دهند. این بی‌توجهی‌ها واقعاً دلسردکننده است.
تسنیم: بزرگ‌ترین مانع فنی یا علمی که در مسیر اختراعاتتان با آن روبه‌رو شدید چه بود و چگونه بر آن غلبه کردید؟
از نظر فنی و علمی، مشکل غیرقابل حل وجود ندارد، هر مشکلی راهکاری دارد. بزرگ‌ترین مانع واقعی در این مسیر “انگیزه” است، یعنی وقتی امید و انگیزه را از نخبه می‌گیرند، کار سخت می‌شود. ما همیشه تلاش کرده‌ایم با هزینه کم و امکانات محدود، طرح‌های بزرگ را اجرا کنیم. متأسفانه گاهی سرزنش‌ها و بی‌عملی مسئولان انگیزه را از جوانان می‌گیرد. خودم همیشه سعی کرده‌ام کارهایم را بدون چشم‌داشت مالی انجام دهم چون بحث معنوی آن برایم مهم‌تر است. اما نبود حمایت، بی‌عملی و نگاه سطحی به نخبگان، بزرگ‌ترین معضل پیش روی ماست.
تسنیم: شما از 27 کشور دعوت‌نامه همکاری داشتید. چه دلایلی باعث شد ماندن در ایران را انتخاب کنید و این تصمیم چه چالش‌هایی برایتان ایجاد کرده است؟
کشورهای خارجی همیشه به دنبال جذب کسانی هستند که یک قدم جلوترند. اما من از ابتدا با خودم عهد کرده بودم که جایگاه خالی شهدا را خالی نگذارم. حتی اگر یک مداحی ساده از امام حسین علیه‌السلام بخوانند، اشک به چشمانم می‌آید و وصیت‌نامه‌های شهدا برایم ارزش ویژه دارد. به همین خاطر، ماندن در ایران را انتخاب کردم.
بله، نامهربانی زیاد دیدم، اذیت‌ها زیاد بود، به جایگاه اجتماعی و درآمدی که باید نرسیدم؛ اما برایم مهم بود که روزی فرزندم نگوید “پدرم در کشور خودش بی‌فایده بود”. می‌خواهم در کشورم بسازم و تلاش کنم. البته دوستانی دارم که به ژاپن، آلمان، آمریکا و اروپا رفتند و کار می‌کنند؛ اما تجربه نشان داده که آنجا هم شرایط همیشه آن چیزی نیست که در ذهن ما ترسیم می‌شود. نخبه‌ای که در کشور خودش بماند و شرکت دانش‌بنیان بزند، می‌تواند درآمدی حتی بیشتر از پزشکان داشته باشد؛ همه چیز به طرز فکر، ایده و پشتکار بستگی دارد.
تسنیم: وضعیت حمایت‌های دولتی و بخش خصوصی از نخبگان مخترع در ایران را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ آیا تجربه‌های شخصی مثبت یا منفی دارید؟
متأسفانه تجربه‌های من بیشتر منفی بوده است. بارها رزومه فرستادم، بارها با شرکت‌های بزرگ صحبت کردم، اما پاسخ شنیدم “خجالت می‌کشیم از شما بخواهیم پیمانی کار کنید”، یعنی به جای اینکه از نخبه استفاده کنند، او را کنار می‌زنند. در 18 سالگی طرحی را به مرکز تحقیقات ایران‌خودرو بردم و حتی مدیرعامل آن را امضا کرد، اما بعداً فهمیدم برخی نمی‌خواستند من بمانم و فعال باشم چون می‌ترسیدند جای آنها را بگیرم. اگر همان موقع استخدام شده بودم، امروز با رضایت به مسیرم ادامه می‌دادم. اما وقتی به کار آزاد می‌روید، دیگر به راحتی راضی نمی‌شوید. این داستان‌ها نخبه‌ها را دلسرد می‌کند.
تسنیم: به نظر شما چرا برخی مخترعان ایرانی مهاجرت را برمی‌گزینند و چه راهکاری برای جلوگیری از خروج نخبگان وجود دارد؟
برخی تاب‌آوری‌شان کمتر است یا اصلاً با فرهنگ و مسیر شهدا آشنا نیستند، به همین دلیل راحت‌ترین راه را انتخاب می‌کنند. شاید از نظر عقلانی هم حق داشته باشند، چون شرایط سخت است. اما من ماندم تا در حد توان بسازم.کشورهای اروپایی و آمریکایی هم گل و بلبل نیستند، کار نکنی پول نمی‌دهند. امروز شرایط فرق کرده و آگاهی بیشتر شده. خودم اکنون تعمیرگاه دارم و کار تخصصی برق خودرو انجام می‌دهم، درآمدم بد نیست و با چند ساعت کار راحت زندگی می‌کنم. اما طرح‌ها و ایده‌های بزرگم را دیگر ثبت نمی‌کنم، چون وقتی دیده نشوی و حمایت نشوی، دلسرد می‌شوی.
تسنیم: آیا در مسیر ثبت اختراعات، با مشکلات حقوقی یا بوروکراتیک (اداری) مواجه شدید؟ اگر بله، مهم‌ترین آنها چه بوده است؟
بله، مشکلات زیاد است. باید تمام جزئیات طرح را ارائه بدهید، اما بعد می‌بینید شخصی در اصفهان یا شیراز همان دستگاه را بدون اجازه تولید کرده است. قوه قضائیه باید اقدام کند، اما متأسفانه نتیجه‌ای نمی‌گیرید.گاهی افراد با لابی و نفوذ، طرح شما را به نام خودشان می‌زنند یا پسر وزیر پشت درهای بسته ایده شما را میبرد. حتی گاهی تهدید می‌شوید که “نباید وارد این موضوع شوی” چون مافیا پشت آن است. این مسائل واقعاً آدم را دلسردتر می‌کند.
تسنیم: اختراعات شما چه کاربردهای صنعتی یا تجاری دارند و تا چه حد امکان تولید انبوه آنها در داخل کشور فراهم است؟
اختراعات من بیشتر در سطح کلان است و باید شرکت‌های بزرگ آنها را اجرا کنند تا هزینه برای مشتری زیاد نباشد. اما متاسفانه این اتفاق نیفتاده است. برای نمونه دوستم را مثال بزنم که طرح بزرگی در حوزه برق داشت، آنقدر هزینه کرد که در نهایت مجبور شد کارخانه‌اش را تعطیل کند چون کسی حاضر نشد اسپانسر شود. طرح‌های من هم همین است، بدون سرمایه‌گذار و حمایت جدی، طرح‌های کلان روی زمین می‌ماند و نهایتاً به دفترچه یادداشت تبدیل می‌شود.
تسنیم: آیا شرکت‌ها یا سرمایه‌گذاران داخلی به صورت جدی برای تولید یا توسعه اختراعات شما وارد عمل شده‌اند؟
خیر، سرمایه‌گذار در شرایط فعلی جرأت ورود به طرح‌های بزرگ را ندارد. به همین خاطر تصمیم گرفتم از طرح‌های کوچک‌تر شروع کنم و خودم اسپانسر خودم شوم. این بهترین راه است تا مستقل بمانم و کم‌کم به هدف‌های بزرگ برسم.
تسنیم: با توجه به تجربیات شما، سطح علمی و زیرساخت‌های فناورانه ایران را نسبت به کشورهای دعوت‌کننده چگونه مقایسه می‌کنید؟
امکانات و آزمایشگاه‌ها مهم است، اما مهم‌تر از آن انگیزه است. اختراع یعنی شما چیزی را از نو خلق می‌کنید و این نیاز به امید و انگیزش دارد. اگر انگیزه را از بین نبرند و حداقل بستر پژوهشی و نوآوری را فراهم کنند، مطمئن باشید طرح‌های بزرگ در همین کشور اجرا می‌شود. من خودم ارشد قبول شده بودم، اما وقتی دیدم ادامه تحصیل فایده‌ای ندارد، به جای آن به طرح‌هایم پرداختم. هدف از تحصیل باید نوآوری و خدمت باشد، نه صرفاً مدرک گرفتن.
تسنیم: اگر به گذشته برگردید، آیا باز هم ماندن در ایران را انتخاب می‌کنید یا تصمیم دیگری می‌گرفتید؟
بله، باز هم ماندن را انتخاب می‌کنم اما این بار امیدم را به مسئولان نمی‌بندم. اگر درسم را عمیق‌تر می‌خواندم و خودم قوی‌تر می‌شدم، بهتر بود. هدف من همیشه خدمت بوده و هست؛ ایران کشور من است و اگر من آباد نکنم، چه کسی می‌خواهد آباد کند؟ متاسفانه لابی و آشنا بازی هنوز در کشور ما زیاد است، اما معتقدم با کار درست، پشتکار و خوداتکایی می‌توان مسیر را تغییر داد.
تسنیم: چه توصیه‌ای برای جوانان خلاق و مخترعی که امروز با کمبود امکانات یا ناامیدی مواجه‌اند دارید تا در کشور بمانند و پیشرفت کنند؟
بهترین توصیه من این است که دنبال وعده‌های مسئولان نباشید، خودتان از کارهای کوچک شروع کنید و کم‌کم خودتان را قوی کنید. کار کوچک پول می‌آورد و پول زمینه اجرای طرح‌های بزرگ را فراهم می‌کند. مطمئن باشید ماندن در کشور بهتر است؛ حتی اگر سختی داشته باشد. چون کاری که خدا بخواهد برای شما انجام دهد، هیچ‌کس نمی‌تواند جلویش را بگیرد. ناامید نشوید و متکی به خودتان باشید.
تسنیم: سخن پایانی شما؟
درد و دل و حرف زیاد است، من با پول کارگری پدرم بزرگ شدم و با سختی به اینجا رسیدم. اما هیچ‌وقت ناامید نشدم و تلاش کردم مفید باشم. امیدوارم مسئولان در هر جایگاهی که هستند، از رفتگر تا رئیس‌جمهور، با دل و جان و انصاف کار کنند و امید را از بین نبرند. پول دنیا اگر قرار باشد بیاید، خودش می‌آید، اگر قرار نباشد، به هر تلاشی هم که کنید نمی‌آید. مهم این است که شب با وجدان راحت بخوابید و بدانید برای مردم‌تان کار کرده‌اید.
انتهای پیام/