گفت‌وگوی خواندنی تسنیم با نخبه ریاضی و فیزیک/ نخبگان بی‌پناه مانده‌اند/ برای ایران می‌جنگم
به گزارش بخش استانها در وبانگاه به نقل از خبرگزاری تسنیم از بهارستان، علم ریاضی و فیزیک همواره ستون‌های اصلی درک جهان هستی و کشف اسرار ناشناخته‌های کیهان بوده‌اند. از قوانین ساده‌ای که حرکت سیارات را توضیح می‌دهند تا پیچیدگی‌های نظریه نسبیت و مکانیک کوانتوم، این دو علم نه تنها زبان مشترک علوم پایه‌اند بلکه زیربنای پیشرفت‌های علمی و فناوری در عصر حاضر محسوب می‌شوند.
در کنار ریاضی و فیزیک، نجوم به‌عنوان یکی از کهن‌ترین علوم بشری، پلی است میان رؤیای انسان برای شناخت آسمان و واقعیت علمی. درک سیاه‌چاله‌ها، کهکشان‌ها و منشأ جهان، بدون تکیه بر ریاضیات و فیزیک ممکن نیست. همین ارتباط عمیق است که نخبگانی همچون مینا اسماعیل‌نسب، نخبه ریاضی و فیزیک شهرستان بهارستان و دارنده مدال نقره جهانی ریاضی در اندونزی را بر آن داشته تا مسیر علمی خود را با علاقه به کیهان‌شناسی و اخترفیزیک پیوند بزنند.
اما دنیای علم امروز تنها به ستارگان ختم نمی‌شود، سلول‌های بنیادی نیز به‌عنوان افق تازه‌ای در پزشکی مدرن، نوید درمان بسیاری از بیماری‌های صعب‌العلاج را می‌دهند. مینا اسماعیل‌نسب نخبه ریاضی و فیزیک، دارنده مدال نقره جهانی ریاضی در اندونزی و برترین رتبه‌های علمی کشور و دانشجوی دانشگاه صنعتی شریف در گفت‌وگوی تفصیلی با خبرگزاری تسنیم، با نگاهی میان‌رشته‌ای توضیح می‌دهد چگونه توانسته است میان ریاضیات، نجوم و سلول‌های بنیادی ارتباط برقرار کند و در هر سه حوزه نقش‌آفرینی کند؛ مسیری دشوار که نشان از توانایی و پشتکار او دارد.
مشروح گفت‌وگو به شرح زیر است:
تسنیم: ابتدا برای شروع گفت‌وگو، لطفاً کمی از زندگی‌نامه خودتان، مسیر تحصیلی و اینکه چگونه به حوزه‌های ریاضی، فیزیک، نجوم و سلول‌های بنیادی علاقه‌مند شدید، برای مخاطبان ما بگویید.
من در یک خانواده فرهنگی در شهرستان بهارستان به دنیا آمدم و از همان دوران دبستان علاقه عمیقی به حل مسائل ریاضی داشتم. ریاضیات برایم تنها یک درس درسی نبود، بلکه مثل یک بازی فکری لذت‌بخش بود که ذهنم را به چالش می‌کشید. در دوران راهنمایی با شرکت در المپیادها و مسابقات علمی، مسیر جدی‌تری برای خودم پیدا کردم و متوجه شدم که استعداد ویژه‌ای در این حوزه دارم.
ورود من به دنیای فیزیک همزمان با آشنایی با قوانین نیوتن و مباحث ساده مکانیک بود. وقتی متوجه شدم که همین فرمول‌های به ظاهر ساده می‌توانند رفتار کل جهان هستی را توضیح دهند، شیفته این رشته شدم. بعدها با نجوم و مباحث کیهانی آشنا شدم و دیدم که ریاضی و فیزیک در نجوم نقش کلیدی دارند. همین علاقه سبب شد مطالعاتم را به سمت اخترفیزیک گسترش دهم. در دانشگاه هم به علوم زیستی و سلول‌های بنیادی علاقه‌مند شدم، چون باور دارم علم باید در خدمت بهبود زندگی انسان‌ها باشد.
تسنیم: شما مدال نقره جهانی ریاضی در کشور اندونزی را کسب کرده‌اید. این موفقیت چگونه رقم خورد و چه تجربه‌هایی از حضور در عرصه بین‌المللی به دست آوردید؟
این موفقیت حاصل سال‌ها تلاش، پشتکار و تمرین مداوم بود. برای المپیاد جهانی ریاضی ماه‌ها شبانه‌روز درس می‌خواندم و بارها با شکست‌های کوچک روبه‌رو شدم، اما هیچ‌وقت ناامید نشدم. در مسابقات جهانی اندونزی سطح رقابت بسیار بالا بود و دانش‌آموزانی از کشورهای پیشرفته شرکت کرده بودند. کسب مدال نقره برایم یک افتخار بزرگ بود، چرا که توانستم پرچم ایران را در میان برترین‌های جهان بالا ببرم. این تجربه به من آموخت که استعداد بدون تلاش به نتیجه نمی‌رسد. همچنین فهمیدم که ما ایرانی‌ها چیزی از نخبگان کشورهای دیگر کم نداریم، فقط باید حمایت شویم. حضور در فضای بین‌المللی چشمم را به روی روش‌های آموزشی و پژوهشی جدید باز کرد و باعث شد اعتمادبه‌نفسم چندین برابر شود.
تسنیم: علاقه شما به فیزیک و نجوم از چه زمانی شکل گرفت و چه عاملی باعث شد نگاهتان از ریاضی به اخترفیزیک کشیده شود؟
علاقه من به نجوم از کودکی و نگاه کردن به آسمان شب شروع شد. همیشه کنجکاو بودم که ستاره‌ها چه هستند و چرا این‌قدر زیبا می‌درخشند. وقتی وارد دبیرستان شدم و مفاهیم ریاضی پیچیده‌تر را یاد گرفتم، متوجه شدم که ریاضی زبان اصلی نجوم است. همین موضوع باعث شد که ریاضی و فیزیک را ابزاری برای فهم آسمان بدانم. عامل اصلی کشیده شدن من به اخترفیزیک، علاقه به کشف ناشناخته‌ها بود. نجوم علمی است که به ما کمک می‌کند درباره سیاه‌چاله‌ها، آغاز جهان و آینده کیهان تحقیق کنیم. وقتی دیدم می‌توانم از ریاضی برای حل مسائل کیهانی استفاده کنم، احساس کردم این مسیر همان چیزی است که باید ادامه بدهم.
تسنیم: بسیاری از نخبگان ایرانی پس از کسب موفقیت‌های علمی، به خارج از کشور مهاجرت می‌کنند. شما با وجود داشتن دعوت‌نامه از کشورهای مختلف، چرا تصمیم گرفتید در ایران بمانید؟
بله، دعوت‌نامه‌های متعددی از دانشگاه‌ها و مؤسسات معتبر داشتم، اما تصمیم گرفتم در ایران بمانم. دلیل اصلی این بود که می‌خواستم دانشم را در خدمت کشور خودم قرار دهم. به نظرم اگر همه نخبگان بروند، کشور خالی می‌شود و هیچ‌کس باقی نمی‌ماند تا نسل بعدی را تربیت کند. البته ماندن در ایران آسان نیست و با مشکلاتی مثل کمبود امکانات و بی‌توجهی مسئولان مواجه هستیم. اما من اعتقاد دارم تغییر از خود ما شروع می‌شود. اگر هر کدام از ما در جای خودمان تلاش کنیم، می‌توانیم شرایط را بهتر کنیم. همین حس مسئولیت اجتماعی باعث شد در ایران بمانم.
تسنیم: شما در حوزه سلول‌های بنیادی هم فعال هستید. ارتباط ریاضی و فیزیک با علوم زیستی در نگاه شما چیست و چگونه این میان‌رشته‌گرایی را تجربه می‌کنید؟
شاید در نگاه اول ریاضی و سلول‌های بنیادی هیچ ارتباطی نداشته باشند، اما واقعیت این است که زیست‌شناسی مدرن به‌شدت به ریاضیات وابسته است. مدل‌سازی رشد سلول‌ها، تحلیل داده‌های آزمایشگاهی و حتی شبیه‌سازی روند درمانی بدون ریاضی امکان‌پذیر نیست. من سعی کردم از توانایی ریاضی‌ام برای تحلیل مسائل زیستی استفاده کنم. در حوزه سلول‌های بنیادی، ریاضی به ما کمک می‌کند که روند تکثیر سلول‌ها را بهتر درک کنیم و پیش‌بینی کنیم که چه عواملی باعث موفقیت یا شکست درمان می‌شوند. تجربه میان‌رشته‌ای من به من نشان داد که علم مرز ندارد و ترکیب دانش‌ها می‌تواند نتایج شگفت‌انگیزی به همراه داشته باشد.
تسنیم: چالش‌ها و موانعی که تاکنون در مسیر علمی با آن روبه‌رو بوده‌اید چه بوده است و چه راهکارهایی برای عبور از آنها پیدا کردید؟
بزرگ‌ترین چالش من کمبود امکانات و نبود حمایت کافی در شهرستان بهارستان بود. خیلی از مواقع برای دسترسی به منابع علمی باید هزینه‌های سنگینی پرداخت می‌کردم یا ساعت‌ها در کتابخانه‌های تهران دنبال منابع می‌گشتم. نبود آزمایشگاه‌های پیشرفته و کارگاه‌های آموزشی یکی دیگر از مشکلات جدی است. برای عبور از این موانع، یاد گرفتم که به خودم متکی باشم. با استفاده از منابع آنلاین، ارتباط با اساتید دانشگاهی و شرکت در کارگاه‌های علمی توانستم بخشی از مشکلات را جبران کنم. همچنین همواره تلاش کرده‌ام شبکه‌ای از دوستان و همکاران علمی برای تبادل نظر داشته باشم.
تسنیم: وضعیت حمایت از نخبگان در شهرستان بهارستان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ آیا زیرساخت‌های لازم برای رشد علمی وجود دارد؟
متأسفانه باید بگویم که حمایت‌ها در سطح شهرستان بسیار محدود است. بیشتر توجه‌ها متمرکز بر پایتخت و مراکز بزرگ علمی است و شهرستان‌ها کمتر دیده می‌شوند. ما نخبگان بهارستانی بارها درخواست ایجاد مراکز علمی و پژوهشی کرده‌ایم، اما هنوز نتیجه ملموسی نگرفته‌ایم. البته در سال‌های اخیر برخی حرکت‌های مثبت آغاز شده، مثل برگزاری جشنواره‌های علمی در سطح شهرستان. اما کافی نیست. برای رشد علمی، ما به فضاهای آموزشی مجهز، آزمایشگاه‌ها و حمایت مالی نیاز داریم. امیدوارم مسئولان صدای ما را بیشتر بشنوند.
تسنیم: جایگاه بانوان نخبه در حوزه علوم پایه به‌ویژه ریاضی و فیزیک را چگونه می‌بینید؟ آیا هنوز با کلیشه‌ها و محدودیت‌هایی مواجه هستید؟
بله، بانوان نخبه همچنان با کلیشه‌ها روبه‌رو هستند. خیلی‌ها هنوز باور ندارند که یک دختر می‌تواند در رشته‌های سختی مثل ریاضی و فیزیک بدرخشد. بارها پیش آمده که نگاه‌های شکاک را تجربه کرده‌ام، اما این موضوع هرگز باعث دلسردی من نشد. من معتقدم بانوان می‌توانند حتی در حوزه‌هایی که مردانه شناخته می‌شوند، پیشتاز باشند. خوشبختانه در سال‌های اخیر دختران زیادی در المپیادها و کنکورهای علمی درخشیده‌اند و این نگاه‌ها را تغییر داده‌اند. من خودم تلاش می‌کنم الگویی برای دختران جوان باشم که بدانند هیچ مانعی نمی‌تواند جلوی موفقیتشان را بگیرد.
تسنیم: آینده پژوهشی و اهداف علمی شما چیست؟ آیا تمرکز بر اخترفیزیک و سلول‌های بنیادی را ادامه خواهید داد یا برنامه‌های دیگری در ذهن دارید؟
هدف اصلی من این است که بتوانم در مرزهای دانش حرکت کنم و سهمی در پیشرفت علم داشته باشم. اخترفیزیک همچنان حوزه‌ای است که برایم جذابیت زیادی دارد، به‌ویژه تحقیق روی سیاه‌چاله‌ها و منشأ جهان. در عین حال، سلول‌های بنیادی را هم ادامه خواهم داد، چون باور دارم آینده پزشکی مدرن وابسته به این حوزه است. برنامه‌ام این است که یک مرکز تحقیقاتی میان‌رشته‌ای در ایران راه‌اندازی کنم تا دانشجویان و پژوهشگران بتوانند همزمان در چند حوزه علمی کار کنند. ترکیب ریاضی، فیزیک، نجوم و زیست‌شناسی می‌تواند نتایج بزرگی برای کشور به همراه داشته باشد.
تسنیم: به نظر شما، چه اقداماتی از سوی دولت و دانشگاه‌ها باید انجام شود تا نخبگان کمتر دچار ناامیدی شوند و انگیزه بیشتری برای ماندن و فعالیت در کشور پیدا کنند؟
اولین اقدام، ایجاد زیرساخت‌های پژوهشی مناسب است. نخبگان برای فعالیت به آزمایشگاه‌ها، تجهیزات و حمایت مالی نیاز دارند. بدون این‌ها انگیزه‌ای برای ماندن باقی نمی‌ماند. دومین اقدام، اعتماد به جوانان و دادن مسئولیت‌های علمی به آنهاست. خیلی وقت‌ها می‌بینیم که تصمیم‌گیرندگان به نخبگان جوان اعتماد نمی‌کنند.همچنین حمایت معنوی اهمیت زیادی دارد. وقتی یک نخبه احساس کند دیده می‌شود و زحماتش ارزشمند است، انگیزه‌اش چند برابر می‌شود. من امیدوارم دولت و دانشگاه‌ها برنامه‌های بلندمدت برای نگه داشتن نخبگان داشته باشند، نه تصمیم‌های مقطعی.
تسنیم: اگر بخواهید پیامی برای جوانان علاقه‌مند به علوم پایه و تحقیق در ایران داشته باشید، چه می‌گویید؟
پیام من این است که هرگز تسلیم نشوید. مسیر علم مسیر آسانی نیست و پر از سختی و ناامیدی است، اما پشت هر سختی یک موفقیت بزرگ قرار دارد. اگر علاقه واقعی به علم دارید، با پشتکار ادامه دهید و به توانایی‌های خود ایمان داشته باشید. همچنین توصیه می‌کنم به فرصت‌ها نگاه کنید، نه به محدودیت‌ها. شاید امکانات کمی داشته باشیم، اما امروز اینترنت و منابع آنلاین در دسترس است و می‌توانیم از آنها بهره ببریم. مهم این است که باور کنیم می‌توانیم تغییر ایجاد کنیم و سهمی در آینده کشور داشته باشیم.
انتهای پیام/