تله فقر در مرزهای شرقی و غربی کشور/ لزوم تبیین نقشه راه مبارزه با محرومیت
به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، حبیب جباری، معاون امور آمایش سرزمین و توسعه منطقه‌ای، ضمن ارائه گزارشی از عملکرد سال 1403 و تشریح برنامه‌های محوری سال 1404، بر لزوم اتخاذ رویکردهای یکپارچه و نتیجه‌محور در مبارزه با فقر و محرومیت در کشور تأکید کرد.
وی همچنین از تغییر ساختاری در مجموعه خبر داد و اعلام کرد که معاونت توسعه روستایی محلی، در ترکیب جدید به «معاونت توسعه منطقه‌ای و محرومیت‌زدایی» تغییر نام یافته است.
جباری اشاره کرد که فعالیت‌های سال 1403 بیشتر بر روی پژوهش‌های سیاستی متمرکز بوده تا مبنای مناسبی برای پیشبرد و اجرای احکام مرتبط در قانون برنامه هفتم توسعه در سال 1404 فراهم شود.
تمرکز بر یکپارچگی نهادی و سازماندهی توسعه روستایی
معاون امور آمایش سرزمین یکی از سرفصل‌های کلیدی را مسئله یکپارچگی نهادی توسعه روستایی دانست. این موضوع به بند الف ماده 51 قانون برنامه هفتم برمی‌گردد که به تشکیل سازمان جدیدی پرداخته است.
جباری توضیح داد که چالش کلیدی این عرصه، نبود یک سازمان و نهاد ملی توسعه روستایی بوده که بتواند یکپارچگی را در عرصه‌های سیاستی و هماهنگی ایجاد کند.
وی افزود: «ما نوعی امکان‌سنجی تشکیل سازمان تعریف شده در این ماده را که به اسم سازمان پیشرفت و آبادانی روستاها و امور عشایری بود، بررسی و تحلیل سیاستی داشتیم».
این کارشناس سازمان برنامه، با اشاره به رویکرد قانون‌گذار در برنامه هفتم، عنوان کرد: «این توجه [قانون هفتم] بیشتر به جای اینکه نگاه فرابخشی به موضوع را تقویت بکند، باز هم در دل بخش وزارت مربوطه سعی کرده سازمان جدیدی را از ادغام دو سازمان امور عشایر و سازمان مرکزی تعاون روستایی ایجاد بکند».
جباری هشدار داد که ادغام صرف این دو سازمان عملاً شاید راهگشای موضوع با ترکیب فعلی نباشد و افزود که در حاشیه این بحث، تلاش‌هایی برای رسیدن به یک مدیریت یکپارچه روستایی از طریق بررسی الزامات نهادی، پارادایم‌های توسعه روستایی و تجربیات جهانی و کشوری صورت گرفته است.
بازتعریف شاخص‌های فقر و محرومیت در پهنه سرزمینی
حوزه دوم پژوهش‌های سیاستی بر موضوع فقر و محرومیت متمرکز بود.
جباری تأکید کرد که نگاه‌های سنتی به فقر دیگر پاسخگوی وضعیت فعلی جامعه نیست و ضرورت دارد به سمت پهنه بندی فضایی فقر در ایران سوق پیدا کنیم. این تله‌های فقر بیشتر در مرزهای شرقی و غربی و حتی بخش‌هایی از برنامه‌های مرکزی کشور مشاهده می‌شوند.
وی در این راستا گفت: «بحث جدی ما این بوده که ببینیم آیا فقر چندبعدی می‌تواند تبیین‌گر خوبی برای بحث پهنه‌بندی فضای فقر باشد؟ ما این را مرور کردیم و نهایت هم در نگاه جهانی و هم کشوری پیشنهادات اصلاحی برای شاخص فقر چند بعدی رسیدیم».
جباری خاطرنشان کرد که با توجه به پیشرفت نامتوازن و نابرابر توسعه در عرصه سرزمینی، فقر نیز به شدت نامتوازن شده است و از این رو، محرومیت چندبعدی نیازمند بازتعریف شاخص‌ها است.
ضرورت رویکرد یکپارچه و نتیجه محور به محرومیت زدایی
سرفصل چهارم پژوهش‌های سیاستی، بر ضرورت رویکرد یکپارچه و نتیجه‌محور به محرومیت‌زدایی تأکید دارد. جباری با اشاره به مرور اعتبارات و بودجه‌های هزینه شده در این عرصه، گفت: «آنچه که در گذشته اتفاق افتاده در برخی از زیرساخت‌ها موفقیت‌های خوبی را نشان می‌دهد، ولی در کلیت پیوند محرومیت‌زدایی با عرصه‌های اجتماعی و اقتصادی نیازمند بازتعریف است».
پیشگیری از حاشیه‌نشینی و نگاه هدفمند به کانون‌های مهاجرت
پژوهش سیاستی سوم به مسئله اسکان غیررسمی و حاشیه‌نشینی می‌پردازد. جباری به بند ج ماده 85 قانون برنامه هفتم اشاره کرد که پیشگیری از حاشیه‌نشینی را در ذیل سلامت اجتماعی و پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی مطرح می‌کند.
وی تبیین کرد که رویکردهای گذشته عمدتاً منفعلانه، شهر محور و متمرکز بر ساماندهی و توانمندسازی سکونتگاه‌های غیررسمی بوده‌اند. اما رویکرد جدید حکم می‌کند که باید به سمت پیشگیری از حاشیه‌نشینی حرکت کنیم. این امر مستلزم آن است که به جای نگاه‌های کلی، به صورت هدفمند به کانون‌های مهاجر فرست، که عمدتاً در برخی استان‌های غربی و با تغییراتی جدید در نیمه‌های شمالی و شرقی کشور قرار دارند، توجه شود.
جباری تأکید کرد که سیاست‌های پاسخ‌دهنده به حاشیه‌نشینی باید اقتصادی، اجتماعی و فضایی-سرزمینی باشند. او همچنین به پدیده فقر شهری و بازگشت مردم از مناطق شهری به حاشیه‌نشینی اشاره کرد که خود گسترش‌دهنده حاشیه‌نشینی است.
برنامه‌های 1404 و همکاری‌های بین‌المللی با اسکاپ
معاون امور آمایش سرزمین برنامه‌های محوری سال 1404 را در سه محور اصلی خلاصه کرد:
1. پیاده‌سازی بند ج ماده 85 قانون برنامه هفتم (پیشگیری از حاشیه‌نشینی): چارچوب اولیه‌ای برای این کار تهیه شده که شامل خدمات پیشگیرانه نیز می‌شود. این معاونت با همکاری مرکز پژوهش‌ها و آینده‌نگری در تلاش است که کانون‌های مهاجر فرست را نهایی کرده و یک برنامه راهبردی و عملیاتی تهیه کند تا پس از تصویب در شورای عالی برنامه، مبنای کار قرار گیرد.
2. تدوین برنامه راهبردی و عملیاتی محرومیت‌زدایی و کاهش فقر و نابرابری: این برنامه با همکاری مشترک درون سازمانی و بین‌بخشی و با استفاده از رویکردهای جدید و درس‌آموخته از تجربیات قبلی، تدوین خواهد شد.
3. همکاری‌های بین‌المللی با اسکاپ و انتقال دانش فنی: در ادامه همکاری‌های سال 1403 (شامل مشارکت در نشست‌های هند و بانکوک)، یک برنامه آموزشی و انتقال دانش فنی از اسکاپ تدارک دیده شده است. جباری توضیح داد که این دوره آموزشی بر شناسایی سازوکارهای عوامل محرومیت‌زا متمرکز است و در چارچوب شعار راهبردی اسکاپ پیگیری می‌شود: «هیچ انسانی از منابع، فرآیندها و نتایج توسعه پایدار کنار گذاشته نشود».
وی در پایان به پتانسیل ادامه همکاری‌ها در عرصه‌های دیگری چون توسعه دریا محور و توسعه منطقه‌ای (به ویژه سواحل جنوبی و منطقه مکران) با سازمان‌های توسعه منطقه‌ای مانند سازمان همکاری‌های فنی هند و تایلند اشاره کرد و ابراز امیدواری نمود که با حمایت مقامات عالی سازمان، از این ظرفیت‌ها که سالیان متمادی کمتر مورد استفاده قرار گرفته، بهره کافی برده شود.
انتهای پیام/