تعیین حریم قانونی روستاهای اورین و همدانک مقدم بر هر تصمیم برای شهر شدن است
به گزارش بخش استانها در وبانگاه به نقل از خبرگزاری تسنیم از بهارستان، به مناسبت روز ملی روستا و عشایر، خبرنگار تسنیم در گفت‌وگویی تفصیلی با فاضل نجفی، بخشدار بوستان شهرستان بهارستان، به بررسی وضعیت روستاهای پرجمعیت این بخش از جمله همدانک و اورین پرداخت، مناطقی که در سال‌های اخیر با رشد شتابان جمعیت، مهاجرت گسترده و ساخت‌وسازهای فشرده، چهره‌ای کاملاً شهری پیدا کرده‌اند.
بخش بوستان با جمعیتی بیش از 400 هزار نفر، یکی از مهم‌ترین و پرتحول‌ترین بخش‌های استان تهران به‌شمار می‌رود، بخشی که در مجاورت پایتخت، هم از فرصت‌های بزرگ توسعه برخوردار است و هم از فشارهای زیرساختی، زیست‌محیطی و اجتماعی رنج میبرد. نجفی در این گفت‌وگو با نگاهی جامع به مسائل جمعیتی، خدماتی و فرهنگی، از واقعیت‌های میدانی و مسیرهای آینده توسعه سخن گفت.
به گفته وی امروز دهیاری‌های این روستاها نقش شهرداری را ایفا می‌کنند و در عین حال با کمبود منابع و الزامات قانونی مواجه‌اند، با این حال تلاش می‌شود خدمات عمومی، عمرانی و اجتماعی در حد انتظار مردم ارائه شود.
مشروح گفت‌وگو به شرح زیر است.
تسنیم: 2 روستای همدانک و اورین بخش بوستان با جمعیتی بیش از 60 هزار نفر عملاً ویژگی‌های شهری دارند، چرا با وجود این تراکم هنوز ساختار رسمی شهر به آن‌ها داده نشده است؟
موضوع تبدیل این دو روستا به شهر، از سال‌های گذشته مطرح بوده و حتی در مطالعات طرح جامع نصیب‌شهر به عنوان نقاط منفصل شهری بررسی شده است. با این حال، تبدیل یک روستا به شهر یا الحاق آن به محدوده شهری، منوط به طی مراحل قانونی مشخصی است. ابتدا باید مطالبه‌ای از سوی مردم محلی و شوراهای روستا مطرح شود، سپس فرمانداری و استانداری بررسی‌های کارشناسی را انجام دهند و در نهایت موضوع برای تصویب به هیئت دولت ارسال می‌شود. تا زمانی که این فرآیند طی نشود، هیچ منطقه‌ای به‌صورت خودکار شهر نمی‌شود.
در حال حاضر، اگر چه چهره کالبدی و فیزیکی همدانک و اورین بسیار شبیه به شهر است، اما از نظر حقوقی همچنان در قالب روستا اداره می‌شوند. ما نیز سعی کرده‌ایم در مدیریت بخشداری، با رویکردی شهری و خدمات‌محور عمل کنیم تا مردم احساس کمبود نکنند. خوشبختانه خدمات عمومی در حوزه عمرانی، خدماتی و اجتماعی تا حد زیادی برقرار است و رضایت نسبی وجود دارد، اما بدون شک در آینده، اگر شرایط قانونی و اجتماعی فراهم شود، می‌توانیم مسیر شهر شدن را دنبال کنیم.
تسنیم: افزایش بی‌رویه جمعیت در روستاهای بوستان چه تأثیری بر زیرساخت‌های حیاتی مانند آب، فاضلاب، معابر و خدمات درمانی و آموزشی گذاشته است؟ آیا امکانات موجود پاسخگوی جمعیت فعلی است؟
شهرستان بهارستان یکی از مهاجرپذیرترین شهرستان‌های استان تهران است و بخش بوستان هم از این قاعده مستثنا نیست. رشد جمعیت در سال‌های اخیر فشار زیادی بر زیرساخت‌ها وارد کرده است، اما با برنامه‌ریزی‌های انجام شده، خوشبختانه توانسته‌ایم از بروز بحران جلوگیری کنیم. در حوزه آب و فاضلاب، شبکه‌های جدید توسعه یافته و نواقص در حال اصلاح است.
در بخش خدمات عمومی، دهیاری‌ها و بخشداری با همکاری دستگاه‌های اجرایی توانسته‌اند زیرساخت‌هایی متناسب با رشد جمعیت فراهم کنند، البته نیازها روزبه‌روز بیشتر می‌شود و ما باید برای آینده نزدیک، برنامه‌ای دقیق‌تر داشته باشیم تا در سال‌های بعد دچار کمبود نشویم. اگر چه در برخی حوزه‌ها مثل آموزش و بهداشت هنوز فاصله داریم، اما روند توسعه خدمات رو به جلو است.
تسنیم: با توجه به فشار جمعیتی چه برنامه‌ای برای تبدیل یا ارتقای وضعیت این روستاها به شهر و ایجاد شهرداری مستقل در دستور کار دارید؟
در حال حاضر، هیچ درخواست رسمی از سوی مردم یا شوراها برای تبدیل این روستاها به شهر به دست ما نرسیده است. این تصمیم باید از پایین به بالا گرفته شود، یعنی مطالبه مردمی، شوراهای اسلامی و نهادهای محلی آن را مطرح کنند. در گذشته هم طرح‌هایی در سطح شهرستان مطرح بود، اما به دلایل مختلف به مرحله تصویب نرسید.
البته نظام جمهوری اسلامی در سال‌های اخیر توجه ویژه‌ای به توسعه روستاها داشته و بسیاری از خدمات شهری اکنون در روستاها نیز ارائه می‌شود. به همین دلیل مردم احساس نمی‌کنند که از نظر خدمات تفاوت زیادی با شهر دارند. در واقع روستاهای ما با ساختار اداری سبک‌تر از شهرداری‌ها، خدمات مطلوبی به مردم ارائه می‌دهند و این خود نوعی مزیت است، اما اگر روزی شرایط به‌گونه‌ای پیش برود که مردم خواهان شهر شدن باشند، ما نیز با جدیت پیگیر خواهیم بود.
تسنیم: بخش بوستان از نظر بافت اجتماعی و مهاجرپذیری یکی از متنوع‌ترین مناطق بهارستان است؛ این تنوع چه چالش‌هایی در حوزه مدیریت، مشارکت اجتماعی و امنیت ایجاد کرده است؟
درست است، تنوع قومی و فرهنگی در بخش بوستان بسیار بالاست. از استان‌های مختلف کشور و حتی از شهرستان‌های اطراف تهران، مهاجران بسیاری به این منطقه آمده‌اند، اما خوشبختانه این تنوع به جای آن که چالش‌زا باشد، به فرصتی برای همزیستی و همدلی تبدیل شده است. مردم با تفاوت‌های فرهنگی خود کنار آمده‌اند و در قالب محله‌های همدل و متحد زندگی می‌کنند.
البته در مدیریت اجتماعی، نیازمند برنامه‌ریزی فرهنگی هدفمند هستیم تا هویت جمعی حفظ شود. در سال‌های اخیر، بخشداری پروژه‌های فرهنگی و ورزشی متعددی را اجرا کرده که به تقویت سرمایه اجتماعی کمک کرده است. همین رویکرد باعث شده مشکلات امنیتی یا اجتماعی به حداقل برسد و فضای عمومی روستاها آرام و قابل کنترل باشد.
تسنیم: دهیاری‌ها در این روستاهای پرجمعیت عملاً بار سنگینی از مسئولیت‌های شهری را بر دوش دارند؛ آیا منابع مالی و اختیارات آن‌ها با این حجم وظیفه متناسب است؟
واقعیت این است که دهیاری‌ها در بخش بوستان، عملاً نقش شهرداری‌ها را ایفا می‌کنند. آن‌ها وظایف گسترده‌ای در زمینه خدمات، عمران، پسماند و اجتماعی دارند، اما بودجه و اختیاراتشان هنوز در سطح دهیاری‌های معمولی تعریف شده است. با این حال، ما تلاش کرده‌ایم با جذب منابع محلی و مشارکت مردمی، کمبودها را جبران کنیم.
در برخی موارد، دهیاری‌ها با مدیریت خلاقانه توانسته‌اند پروژه‌هایی را اجرا کنند که حتی شهرداری‌ها نیز به سختی انجام می‌دهند. ما در بخشداری از این رویکرد حمایت می‌کنیم و معتقدیم اگر اختیار و بودجه متناسب داده شود، دهیاری‌های ما می‌توانند الگوی موفق مدیریت محلی باشند.
تسنیم: در حوزه اشتغال و اقتصاد روستایی، چه اقداماتی برای جلوگیری از بیکاری و ارتقای معیشت پایدار روستاییان انجام شده است؟ آیا صنایع کوچک یا مشاغل خانگی در این منطقه حمایت می‌شوند؟
بله، در حوزه اشتغال خوشبختانه وضعیت بخش بوستان امیدوارکننده است. ما در کنار فعالیت‌های سنتی کشاورزی، شاهد رشد چشمگیر کارگاه‌های تولیدی، پوشاک، کفش و صنایع کوچک هستیم. بخش قابل‌توجهی از ساکنان در همین واحدهای تولیدی مشغول به کارند و تقاضا برای نیروی کار حتی از عرضه بیشتر است.
بخشداری با همکاری اداره کار و جهاد کشاورزی، طرح‌هایی برای حمایت از مشاغل خانگی و کارآفرینی محلی در دست دارد. در آینده نزدیک نیز برنامه‌ای برای توسعه خوشه‌های صنعتی در سطح روستاها پیش‌بینی شده است تا معیشت مردم پایدار و پویا باقی بماند.
تسنیم: با توجه به تراکم جمعیت، آسیب‌های اجتماعی در این روستاها رو به افزایش است؛ بخشداری چه برنامه‌ای برای کنترل معضلاتی مانند اعتیاد، بزهکاری و فقر دارد؟
هر جا جمعیت زیاد باشد، طبیعتاً احتمال بروز آسیب‌های اجتماعی نیز بیشتر است. اما ما این مسئله را با جدیت دنبال می‌کنیم. در سال‌های اخیر، طرح‌های محله‌محور و فعالیت‌های ورزشی و فرهنگی متعددی را اجرا کرده‌ایم تا فضاهای سالم اجتماعی برای جوانان ایجاد شود.
با همکاری نیروی انتظامی، بهزیستی و نهادهای فرهنگی، در حال تدوین برنامه‌ای جامع برای کنترل آسیب‌ها هستیم. ایجاد زمین‌های ورزشی، راه‌اندازی کلاس‌های مهارت‌آموزی و حمایت از خانواده‌های آسیب‌پذیر از جمله این اقدامات است. خوشبختانه روند کاهشی آسیب‌ها در برخی مناطق مشهود است و تلاش داریم این مسیر را تقویت کنیم.
تسنیم: یکی از مطالبات مردم، ضعف در خدمات آموزشی، درمانی و فرهنگی است. چه طرح‌هایی برای ساخت مدارس جدید، توسعه فضاهای فرهنگی و مراکز درمانی در دست اجراست؟
در حوزه آموزش، امسال دو پروژه جدید نوسازی مدارس در دستور کار قرار گرفت که زمین آن‌ها تأمین شده و عملیات اجرایی به‌زودی آغاز می‌شود. همچنین چند پروژه آموزشی دیگر نیز با مشارکت دهیاری‌ها و خیرین در حال پیگیری است. ما از تربیت‌بدنی آموزش‌وپرورش نیز تعهد گرفته‌ایم که 30 درصد مشارکت در ساخت مدارس داشته باشند.
در بخش بهداشت و درمان، سه پایگاه بهداشتی فعال و دو درمانگاه در روستاهای ما در حال خدمات‌رسانی هستند. البته خدمات تخصصی‌تر در سطح شهرستان و استان ارائه می‌شود. در حوزه فرهنگی نیز توسعه خانه‌های فرهنگ و کتابخانه‌های محلی در دستور کار است تا بتوانیم همزمان با رشد جمعیت، رشد فرهنگی را نیز شاهد باشیم.
تسنیم: با وجود نزدیکی بخش بوستان به پایتخت، آیا هماهنگی میان بخشداری، فرمانداری و نهادهای ملی برای توسعه پایدار این منطقه وجود دارد یا تصمیم‌ها به‌صورت جزیره‌ای گرفته می‌شود؟
خوشبختانه در سال‌های اخیر، هماهنگی میان فرمانداری، بخشداری و نهادهای استانی بسیار بهتر شده است. شهرستان بهارستان به‌عنوان منطقه‌ای با شرایط خاص جمعیتی در برنامه‌های توسعه استان تهران جایگاه ویژه‌ای دارد. بسیاری از پروژه‌های خدماتی و زیربنایی بخش بوستان با هماهنگی سازمان مدیریت، بنیاد مسکن و سایر دستگاه‌ها تعریف شده است. ما طرح‌های اولویت‌دار توسعه روستاها را تهیه کرده‌ایم و در حال تأمین اعتبارات برای آن‌ها هستیم. به نظر من، با این سطح از همکاری میان نهادها، آینده بخش بوستان روشن و قابل اتکا است.
تسنیم: اگر بخواهید یک مطالبه کلیدی از مسئولان استانی و ملی در روز روستا و عشایر مطرح کنید، آن مطالبه چیست؟ آیا وقت آن نرسیده که روستاهای پرجمعیت بوستان به‌عنوان “شهرهای بالقوه” شناخته شوند؟
مطالبه اصلی ما این است که برای روستاهای بزرگ بخش بوستان، “حریم روستایی” مشخص و به رسمیت شناخته شود. در حال حاضر بسیاری از زمین‌های اطراف این روستاها در محدوده شهرها قرار گرفته و این موضوع مانع توسعه طبیعی آن‌ها شده است. اگر این حریم اصلاح شود، می‌توانیم اراضی زراعی و فضاهای پیرامونی را برای توسعه فیزیکی و خدماتی آینده حفظ و استفاده کنیم.
البته ما مخالف شهر شدن نیستیم، اما معتقدیم ابتدا باید حریم و ساختار روستایی تثبیت شود تا بتوان بر مبنای واقعیت میدانی تصمیم گرفت. اگر در آینده مردم و نهادهای محلی خواستار شهر شدن باشند، ما از این مطالبه حمایت خواهیم کرد، اما فعلاً اولویت، توسعه زیرساخت‌ها و حفظ هویت اجتماعی این مناطق است.
انتهای پیام/