اعتماد متقابل؛ حلقه مفقوده میان حکمرانی و نخبگان

به گزارش بخش استان‌ها در وبانگاه به نقل از خبرگزاری تسنیم از قم، یادآوری نقش و رسالت نخبگان در جامعه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در شرایط کنونی که پدیده‌ها به سرعت در حال تغییر و تکثر هستند و شکافی محسوس بین نظام حکمرانی و نقش نخبگان به وجود آمده، مسئولیت نخبگان سنگین‌تر از همیشه است.

نخبگان، مغزهای متفکر و سرمایه‌های معنوی یک ملت هستند. آنان نه تنها در تولید علم و دانش، که در ترسیم نقشه راه جامعه و ارائه راهکار برای خروج از بحران‌ها پیشگامند. اما هنگامی که این نقش کمرنگ می‌شود و فاصله بین نخبگان و مراکز تصمیم‌گیری افزایش می‌یابد، شاهد بروز مشکلات عمیق‌تری خواهیم بود.

در چنین شرایطی، نخبگان چه کنند؟

1. بازتعریف نقش خود: نخبگان باید نقش خود را فراتر از نقد صرف بازتعریف کنند. آنان می‌توانند با ارائه طرح‌های عملیاتی و کارشناسی شده، گزینه‌هایی را در برابر تصمیم‌گیران قرار دهند.

2. شبکه‌سازی و اتحاد: ایجاد شبکه‌ها و نهادهای مستقل علمی، فرهنگی و اجتماعی می‌تواند قدرت چانه‌زنی و تاثیرگذاری نخبگان را افزایش دهد. اتحاد آنان می‌تواند پلی بین بدنه جامعه و مراکز حکمرانی ایجاد کند.

3. تمرکز بر آموزش و آگاهی‌بخشی: نخبگان می‌توانند با تمرکز بر آموزش نسل جوان و افزایش آگاهی عمومی، سرمایه اجتماعی لازم برای تغییر را فراهم آورند. یک جامعه آگاه بهتر می‌تواند نخبگان خود را پشتیبانی کند.

4. پرهیز از انزوا و گفت‌وگوی مستمر: حفظ ارتباط با بدنه جامعه و همچنین تلاش مستمر برای گفت‌وگو با سطوح مختلف حکمرانی، حتی در صورت دشوار بودن، ضروری است. نباید اجازه داد پل های ارتباطی کاملاً قطع شود.

5. تکثر را فرصت ببینند، نه تهدید: تکثر پدیده‌ها می‌تواند به عنوان بستری برای ارائه ایده‌های نو و راهکارهای بدیع مورد استفاده قرار گیرد.

چرا نخبگان بعضاً دچار بی‌تحرکی و یأس شده‌اند؟

_ احساس بی‌تأثیری: هنگامی که نخبگان احساس کنند صدایشان به جایی نمی‌رسد و پیشنهاداتشان نادیده گرفته می‌شود، به تدریج دچار یأس و انفعال می‌شوند.

_محدودیت‌های ساختاری: وجود ساختارهای سلسله مراتبی سخت، بوروکراسی پیچیده و نبود کانال‌های نهادینه شده برای مشارکت، مانع بزرگی بر سر راه نخبگان است.

_ترس از پیامدها: در برخی موارد، ابراز نظر کارشناسی و انتقادی ممکن است با پیامدهای ناخوشایندی برای نخبگان همراه باشد.

_شکاف بین ارزش‌ها و واقعیت‌ها: وقتی شکاف عمیقی بین ارزش‌های مورد تاکید نخبگان و رویه‌های جاری در حکمرانی وجود دارد، نوعی سرخوردگی و بی‌میلی به مشارکت ایجاد می‌شود.

_تنگناهای معیشتی و اجتماعی: گاهی فشارهای اقتصادی و دغدغه‌های معیشتی، انرژی نخبگان را برای نقش آفرینی موثر تحلیل می‌برد.

نهایتا باید گفت جامعه‌ای می‌تواند در مسیر پیشرفت گام بردارد که بتواند نخبگان خود را جذب، پرورش و از آنان بهره‌برداری کند. حلقه مفقوده، ایجاد “اعتماد متقابل” بین حکمرانی و نخبگان است.

یادداشت از: حجت‌الاسلام احمد اولیائی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

انتهای پیام/