تشنگی زمین‌های خراسان شمالی در عصر آبیاری قطره‌ای/ مدرنیزاسیون نیمه‌تمام!
به گزارش بخش استانها در وبانگاه به نقل از خبرگزاری تسنیم از بجنورد، وقتی به خیابان‌های اصلی سطح شهر نگاهی می‌کنیم، آبیاری قطره‌ای درختان که گه‌گاهی بر سر عابران نیز می‌چکد در حاشیه‌ی پیاده‌رو خودنمایی می‌کند و ظاهر شهر را مدرن، تکنولوژیک و پیشرفته نشان می‌دهد اما اگر به لایه‌های بعدی شهر و روستاهای اطراف آن سری بزنیم خواهیم دید که جای خالی این مدرنیزاسیون در امر مهم کشاورزی استان حس میشود.
شاید یک دهه است که زمزمه‌ی کناره گیری از آبیاری سنتی و روی آورن به آبیاری نوین به لطف رسانه‌ها به گوش می‌رسد و به مطالبه‌ی اجتماعی مبدل شده است؛ هرازگاهی نیز تیتر اول خبری رسانه‌ها شده و پس از مدتی کوتاه، دوباره در ذهن پرمشغله‌ی مسولان امر، ته‌نشین میشود.
زمان هست ولی کم است!
خراسان‌شمالی یکی از استان‌های خشک و نیمه‌خشک ایران است که بخش عمده‌ای از درآمد و معیشت مردم بر کشاورزی متکی است.
با کاهش بارندگی، افزایش تقاضا برای محصولات کشاورزی، کمبود منابع آب و فشار به شبکه‌های انتقال، آبیاری سنتی، چالشی جدی محسوب میشود که شاید اگر تا 5 سال آینده مدیریت نشود باعث ایجاد بحران خواهد کرد.
در شرایطی که استان مستلزم بهره‌وری بالاتر در مصرف آب است، تجهیز گسترده اراضی به سامانه‌های آبیاری نوین از جمله تحت فشار، کم فشار، قطره‌ای و بارانی به اولویت تبدیل شده است.
خبرگزاری تسنیم چندی پیش در گزارشی تفصیلی، بحران‌های آبی در زمینه کشاورزی استان را مورد بررسی و مداقه قرار داد و حال بنا دارد در این گزارش در مورد تجهیز کشاورزی خراسان شمالی به آبیاری تحت فشار سخن بگوید.
آبیاری نوین، بودجه می‌خواهد
برنامه‌های ملی و استانی در سال‌های اخیر به سمت توسعه آبیاری تحت فشار سوق یافته‌اند؛ اما مسئله اصلی، هزینه بالای تجهیز برای کشاورزان است.
به طور میانگین، آنطور که محرز است تجهیز هر هکتار زمین به سامانه آبیاری تحت فشار بین 70 تا 120 میلیون تومان هزینه دارد.به ظاهر با توجه به قیمت دلار، این مقدار هزینه، ناچیز به نظر می‌رسد اما با اینکه دولت نیز در قالب یارانه‌ها و تسهیلات بلاعوض، تا 85 درصد هزینه‌ها را پوشش می‌دهد سهم 15 درصدی کشاورزان همچنان برای بسیاری سنگین است.
رجبعلی، کشاورز گندم‌کار از اسفراین می‌گوید: هر سال آب قنات و چاه روستای ما کمتر می‌شه. قبلاً زمین یک هکتاری‌ام رو با همین روش غرق‌آبی به راحتی سیراب می‌کردم، ولی الان مجبورم نصف محصول بکارم تا نصفه دیگه زمین خشک نشه. جهاد کشاورزی گفت بیا سیستم قطره‌ای بزن، ولی گفتن سهم من هم باید حدود 15 میلیون بشه. برای من روستایی این پول زیادیه.
برآوردها نشان می‌دهد که برای تجهیز کامل اراضی آبی استان که حدودا 110 هزار هکتار است به روش‌های نوین آبیاری، بیش از 9 هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری نیاز است. اما به نظر می‌رسد که تنها عامل این موضوع، هزینه نیست و می تواند علل دیگری نیز داشته باشد.
غلام‌رضا، کشاورز بجنوردی در همین مورد بیان کرد: ما سال‌هاست همین روش سنتی رو کار می‌کنیم. درست هست که هدررفت زیاده، اما این تنها راهی بوده که بلد بودیم. الان مسئولان می‌گن باید سیستم جدید بیاریم، اما کسی به ما آموزش نداده. من سواد زیادی ندارم، باید کارشناس بیاد کنار ما یاد بده که این دستگاه‌ها رو چطور کار کنیم. اگر نه، ممکنه نصب کنن ولی ما نتونیم استفاده درست بکنیم.
موانع پیش روی آبیاری نوین چه هستند؟
اگر بخواهیم به آبیاری نوین در خراسان شمالی سرعت ببخشیم لازم است که موانع این موضوع را بررسی کنیم.
از جمله مسائل و مانع آبیاری قطره‌ای در استان شامل مواردی نظیر هزینه و بودجه مالی اولیه٬ نصب سیستم‌های تحت فشار نیاز به سرمایه‌گذاری نسبتا زیاد دارد که از عهده کشاورزان خارج است. سود و زیان اقتصادی٬ عادت و تجربه قبلی٬ کشاورزان سال‌هاست با آبیاری سنتی کار کرده اند و به این روش اعتماد دارند؛ لذا ترک عادت برایشان آسان نخواهد بود است.
از سوی دیگر عدم آشنایی کافی با فناوری و آموزش و ترویج کشاورزی در روستاها کمه، و خیلی‌ها مزیت‌های سیستم جدید رو نمی‌دانند٬ نگرش و بینش سنتی٬ بعضی کشاورزان تصور می‌کنند آبیاری زیاد مساوی با محصول بیشتر است باور ندارند که آبیاری کم و کنترل‌شده می‌تواند بهتر عمل کند٬ کیفیت پایین آب٬ شوری یا وجود املاح زیاد باعث میشود قطره‌چکان‌ها زود مسدود شوند و نگرانی کشاورزان را برمی انگیزد از جمله مشکلات این مسیر است.
قطع برق یا کمبود انرژی٬ فرسودگی تجهیزات٬ نبود خدمات پس از اجرا موانع دیگر پیش روی آبیاری نوین هستند.
در استان‌های یزد و کرمان، اجرای هم‌زمان آموزش‌های میدانی، یارانه‌های هدفمند و نظارت فنی، توانسته نرخ تجهیز به آبیاری نوین را تا 75 درصد افزایش دهد. کارشناسان معتقدند الگوبرداری از این تجربه‌ها در خراسان شمالی می‌تواند تحولی اساسی در این استان ایجاد کند.
بحران آب در خراسان شمالی بیش از آنکه صرفاً زیست‌محیطی باشد، ریشه در مدیریت و فرهنگ بهره‌برداری از منابع دارد.
اگرچه تجهیزات و یارانه‌ها نقش مهمی در توسعه‌ی آبیاری نوین دارند، اما تجربه‌ی موفق استان‌های دیگر نشان داده که بدون آموزش مستمر، ترویج محلی و پشتیبانی فنی پس از اجرا، طرح‌ها به نتیجه‌ی پایدار نمی‌رسند.
در نهایت، اگر سیاست‌گذاران، رسانه‌ها و نهادهای محلی هم‌زمان بر این سه محور تمرکز کنند، آبیاری نوین می‌تواند از ویترین شهرها به دل زمین‌های کشاورزی راه یابد و چهره‌ی واقعی توسعه در خراسان شمالی را دگرگون سازد.
انتهای پیام/311/.