کودکی‌های ناتمام؛ نسل جدید در میان کنترل افراطی و آزادی بی‌مرز والدین گم می‌شود
علیرضا روحی، روانشناس و مدرس دانشگاه در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم در همدان، عنوان کرد: وضعیت روانی و هیجانی کودکان ایرانی را می‌توان در چند دسته از رفتارهای والدین بررسی کرد. گروه نخست والدینی هستند که با نیت مراقبت بیش از اندازه، اجازه آزمون و خطا و تجربه ناکامی را به کودک نمی‌دهند. این گروه تصور می‌کنند در حال محافظت از فرزند خود هستند، اما در واقع زمینه آسیب‌پذیری او را در برابر کوچک‌ترین ناکامی فراهم می‌کنند.
وی تصریح کرد: در نقطه مقابل، گروهی از والدین نیز وجود دارند که کودک را به حال خود رها می‌کنند و هیچ چارچوبی برای رفتار او تعیین نمی‌کنند. چنین آزادیِ بی‌ضابطه‌ای باعث می‌شود کودک بدون مرز رشد کند و آثار این آسیب تا بزرگسالی ادامه یابد. گروه سوم نیز والدینی هستند که گاهی در دسترس‌اند و گاهی نه؛ این بی‌ثباتی در رابطه باعث شکل‌گیری بی‌اعتمادی، اضطراب و ناایمنی هیجانی در فرزند می‌شود.
دغدغه‌های کودکان امروز؛ از یادگیری هدفمند تا خودمختاری
این روانشناس مهم‌ترین دغدغه کودکان امروز را یادگیری مؤثر و هدفمند دانست و اظهار کرد: برخلاف دهه‌های گذشته، بسیاری از کودکان در فضای مجازی به دنبال یادگیری در حوزه علایق خود هستند و این امر اگر با شناخت والدین از استعدادهای فرزند همراه شود، می‌تواند زمینه‌ساز رشد واقعی باشد.
روحی گفت: دغدغه دوم کودکان “خودمختاری” است. آن‌ها تمایل دارند در برخی زمینه‌ها استقلال داشته باشند، اما این استقلال زمانی ارزشمند است که بر پایه یادگیری و توانمندی واقعی بنا شده باشد. نقش والدین و خواهر و برادرهای بزرگ‌تر نیز در حمایت از این استقلال بسیار تعیین‌کننده است.
وی با اشاره به نقش پررنگ فضای مجازی در رشد عاطفی و اجتماعی کودکان گفت: فضای مجازی امروز الگوساز چند نسل شده است، نه فقط کودکان بلکه نوجوانان و حتی والدین از آن تأثیر می‌گیرند. این فضا اگر بدون نظارت رها شود، مرز میان دنیای کودک و بزرگسال را از بین میبرد و باعث می‌شود کودکان فرصت کودکی کردن را از دست بدهند.
این روانشناس عنوان کرد: بسیاری از والدین امروز الگوهای تربیتی خود را از صفحات مجازی می‌گیرند، بدون اینکه صحت علمی آن مطالب را بررسی کنند. او هشدار داد که بخش زیادی از این محتواها فاقد پشتوانه تخصصی روان‌شناختی است و می‌تواند مسیر تربیتی خانواده‌ها را منحرف کند.
روحی در پاسخ به این سؤال که آیا مشکلات اقتصادی مانع ارتباط مؤثر والدین با فرزند می‌شود، گفت: نبود زمان کافی نباید باعث غیبت روانی والدین در زندگی فرزند شود. والدین حتی اگر در طول روز تنها 10 دقیقه وقت بگذارند، می‌توانند با گفت‌وگو و همراهی عاطفی، حس امنیت و صمیمیت را در کودک زنده نگه دارند.
نشانه‌های هشداردهنده در رفتار کودک
وی درباره علائم هشداردهنده‌ای که والدین باید جدی بگیرند، تصریح کرد: تغییر ناگهانی در الگوهای خواب و غذا، پرخاشگری، گوشه‌گیری، اضطراب، شب‌ادراری یا کندن ناخن و لب از نشانه‌هایی است که باید جدی گرفته شود و مراجعه به روانشناس کودک را ضروری می‌کند.
این روانشناس تأکید کرد: خوشبختانه در سال‌های اخیر، تابوی مراجعه به روانشناس در خانواده‌های ایرانی شکسته شده و والدین آگاهانه‌تر برای حل مشکلات فرزندان خود اقدام می‌کنند.
بازی، تخیل و احساس امنیت ذهنی
روحی با اشاره به اهمیت بازی‌های تخیلی گفت: از دو سالگی به بعد، بازی با همسالان به رشد مهارت‌های اجتماعی و سازگاری کودک با دیگران کمک می‌کند. در این بازی‌ها، کودک یاد می‌گیرد قواعد را رعایت کند، خواسته‌هایش را مدیریت کند و تصمیم‌گیری را تمرین کند.
وی افزود: بازی با همسالان و بزرگ‌ترها، هر دو برای رشد ذهنی ضروری‌اند. این تعامل‌ها به کودک کمک می‌کند مفهوم “امنیت ذهنی” را درک کند؛ یعنی احساس کند جهان اطرافش قابل اعتماد و قابل فهم است.
مدرسه، تفاوت‌های فردی و امنیت روانی
این مدرس دانشگاه تأکید کرد: سیستم آموزشی باید تفاوت‌های فردی دانش‌آموزان را در نظر بگیرد. معلمان نقش کلیدی دارند تا استعدادهای مختلف را شناسایی کنند و با ایجاد فضایی صمیمانه و محترمانه، از تحقیر یا مقایسه میان دانش‌آموزان جلوگیری کنند.
روحی در پایان گفت: والدین باید از مسیر مقایسه، تحقیر و سرزنش فاصله بگیرند، آرزوهای برآورده‌نشده خود را به کودکان تحمیل نکنند و اجازه دهند آن‌ها در آرامش کودکی کنند.
وی افزود: پر کردن بی‌وقفه زمان کودک با کلاس‌های متعدد آموزشی، او را از لذت دوران کودکی محروم می‌کند. کودک نیاز دارد بخشی از زمان خود را آزادانه و با بازی‌های ساده اما معنادار بگذراند تا نشاط، خلاقیت و امنیت روانی‌اش تقویت شود.
انتهای پیام/