صلح آبی در خارتوران؛ پیوند دانش بومی و همکاری بین‌المللی برای نجات منابع آب
به گزارش بخش استانها در وبانگاه به نقل از خبرگزاری تسنیم از سمنان، در شرایطی که کشور با یکی از پیچیده‌ترین بحران‌های کم‌آبی در دهه‌های اخیر دست به گریبان است، طرح «صلح آبی» در خارتوران بیارجمند به عنوان پروژه‌ای راهبردی با هدف کاهش تنش‌های آبی و ارتقای تاب‌آوری جوامع محلی کلید خورده است. منابع رسمی گزارش داده‌اند که مناطق خشک و حاشیه‌ای استان سمنان، بخصوص بخش بیارجمند در محدوده دهستان خارتوران، پیش از اجرای این طرح با تنش شدید تأمین آب مواجه بوده‌اند و برخی روستاها تنها 20 دقیقه در روز آب شُرب دریافت می‌کردند.
در گذشته، برای تأمین آب آشامیدنی مناطق دورافتاده این بخش، روزانه چهار دستگاه تانکر فعال بوده‌اند که آب را به 12 روستا منتقل می‌کردند. این وضعیت نشان‌دهنده نیاز فوری به تأمین شبکه و زیرساخت پایدار در تأمین آب است تا از وابستگی به روش‌های موقتی بکاهد.
در بخش کشاورزی نیز شاهد تحولاتی هستیم: در بیارجمند تاکنون 517 هکتار از اراضی به سامانه‌های آبیاری کم‌فشار و نوین مجهز شده‌اند، در حالی که سطح زیرکشت کل در این بخش حدود 5200 هکتار برآورد می‌شود. این آمار نشان می‌دهد که تقریباً 10 درصد از اراضی با تکنولوژی نوین فعالیت دارند و فضای قابل توجهی برای توسعه و بهبود وجود دارد.
پروژه صلح آبی با تأمین مالی و پشتیبانی آژانس همکاری بین‌المللی کره جنوبی (KOICA) به همراه فدراسیون بین‌المللی جمعیت‌های صلیب سرخ و هلال احمر (IFRC) شکل گرفته است. در شبکه‌های اجتماعی نیز این پروژه به‌عنوان گامی در راستای کاهش تنش‌های آبی و تقویت سازگاری اجتماعی با تغییرات اقلیمی معرفی شده است.
در این پروژه، تمرکز اصلی بر تکمیل آبرسانی به 9 روستای کم‌آب منطقه خارتوران است تا ساکنان آن بتوانند از منابع آب پایدار بهره‌مند شوند. تلاش شده است فناوری‌های نوین آبیاری، مدیریت منابع آب و مشارکت مردمی به‌صورت تلفیقی در این طرح به کار گرفته شود.
با این وجود، برای تبیین موفقیت این طرح، نیاز به آمار دقیق‌تری درباره میزان آب تأمین‌شده، کاهش کسری منابع، شاخص‌های تأثیر زیست‌محیطی و اقتصادی و بازخورد مردم محلی وجود دارد. این اعداد می‌تواند نشان دهد که «صلح آبی» تا چه اندازه در بازسازی منابع آبی منطقه مؤثر بوده است و آیا می‌تواند الگویی برای دیگر مناطق خشک کشور باشد.
محمد سعیدی، معاون جمعیت هلال احمر استان سمنان، در گفت و گو با خبرنگار تسنیم در سمنان، اظهار داشت: در قالب این طرح، پروژه آبرسانی به 9 روستای کم‌آب و محروم بخش بیارجمند که در حاشیه منطقه حفاظت‌شده خارتوران قرار دارند، تکمیل خواهد شد تا ساکنان این مناطق از منابع پایدار و ایمن آب بهره‌مند شوند.
وی افزود: اجرای طرح صلح آبی نه‌تنها به تأمین آب در مناطق خشک و نیمه‌خشک کمک می‌کند، بلکه با ایجاد زیرساخت‌های پایدار، موجب تقویت توان جوامع محلی در برابر پیامدهای تغییر اقلیم و خشکسالی می‌شود.
به گفته سعیدی، مشارکت نهادهای بین‌المللی در این طرح، فرصتی ارزشمند برای انتقال تجربه، دانش فنی و استفاده از فناوری‌های جدید در حوزه مدیریت منابع آب است که می‌تواند الگویی برای دیگر مناطق خشک کشور نیز باشد.
او خاطرنشان کرد: جمعیت هلال احمر استان سمنان در کنار نهادهای اجرایی و مردم محلی، اجرای موفق این پروژه را دنبال می‌کند و تلاش دارد تا از ظرفیت‌های مردمی برای حفظ منابع آبی و پایداری محیط زیست بهره گیرد.
سعیدی یادآور شد: با تکمیل زیرساخت‌های آبرسانی و بهره‌برداری از این طرح، علاوه بر تأمین آب آشامیدنی و کشاورزی، زمینه اشتغال و بهبود شرایط اقتصادی روستاییان نیز فراهم خواهد شد.
وی خاطر نشا کرد:پروژه صلح آبی در خارتوران گامی مؤثر در جهت هم‌افزایی منطقه‌ای و بین‌المللی برای صیانت از منابع طبیعی و توسعه پایدار در بیارجمند به شمار می‌رود.
از همین رو، طرح «صلح آبی» در خارتوران بیارجمند در حالی اجرا می‌شود که ایران با یکی از شدیدترین بحران‌های آبی تاریخ خود روبه‌روست. بر اساس گزارش سازمان ملل، در سال 2022 حدود 94 درصد جمعیت کشور به منابع آب سالم دسترسی داشتند، اما این آمار در مناطق کم‌برخوردار مانند شرق استان سمنان وضعیت بسیار پایین‌تری دارد. کاهش مداوم بارش‌ها، برداشت بی‌رویه از چاه‌های غیرمجاز و فرسایش منابع زیرزمینی، سبب شده تأمین آب آشامیدنی و کشاورزی در مناطقی مانند بیارجمند به چالشی جدی تبدیل شود. از این‌رو اجرای طرح صلح آبی در این منطقه نه‌تنها اقدامی زیربنایی بلکه ضرورتی حیاتی برای پایداری زندگی روستایی محسوب می‌شود.
این پروژه با هدف کاهش تنش‌های آبی، افزایش تاب‌آوری جوامع محلی و جلوگیری از مهاجرت روستاییان، با حمایت مالی آژانس همکاری بین‌المللی کره جنوبی (KOICA) و فدراسیون بین‌المللی جمعیت‌های صلیب سرخ و هلال احمر (IFRC) آغاز شده است. محور اصلی طرح، تکمیل پروژه آبرسانی به 9 روستای کم‌آب منطقه خارتوران و استفاده از فناوری‌های نوین در کنار دانش بومی مردم است. این الگو هم‌اکنون در چند کشور خاورمیانه از جمله اردن و یمن نیز در حال اجراست و بر همکاری‌های اجتماعی، آموزش محلی و مدیریت پایدار منابع آب تمرکز دارد.
نکته برجسته در طرح صلح آبی، نگاه تلفیقی آن است؛ یعنی ترکیب دانش فنی مدرن با مشارکت مردمی. تجربه‌های جهانی در حوزه «Water and Peace» نشان داده‌اند که تنها با احداث زیرساخت نمی‌توان پایداری آبی ایجاد کرد؛ بلکه جوامع محلی باید در نگهداری، مصرف بهینه و تصمیم‌گیری درباره آب نقش داشته باشند. در همین چارچوب، جمعیت هلال احمر استان سمنان اعلام کرده است که در کنار ساخت شبکه‌های آبرسانی، برنامه‌های آموزشی برای تقویت مدیریت محلی منابع آب نیز اجرا خواهد شد تا پایداری طرح تضمین شود.
با این حال، کارشناسان تأکید دارند که موفقیت این پروژه منوط به هماهنگی میان دستگاه‌های مختلف است. بدون همکاری سازمان محیط زیست، شرکت آب و فاضلاب، جهاد کشاورزی و شوراهای روستایی، نگهداری از زیرساخت‌ها و تأمین منابع مالی پایدار ممکن نخواهد بود. پیشنهاد می‌شود برای پایداری طرح، سامانه‌ای برای پایش میزان آبرسانی، کاهش هدررفت و بازخورد مردم ایجاد شود و آموزش‌های دوره‌ای برای اهالی در زمینه مدیریت آب و تغییر الگوی مصرف برگزار گردد.
تجربه‌های مشابه در داخل کشور نیز مؤید این مسیر است؛ در استان‌هایی مانند هرمزگان و سیستان و بلوچستان، پروژه‌های مشارکتی آبرسانی که با تکیه بر ظرفیت جوامع محلی و نهادهای بین‌المللی اجرا شده‌اند، نتایج موفقی در کاهش تنش‌های آبی داشته‌اند. از همین‌رو، طرح صلح آبی در خارتوران می‌تواند به الگویی ملی برای مقابله با خشکسالی و بهبود تاب‌آوری مناطق خشک ایران تبدیل شود. استمرار حمایت‌های بین‌المللی، نظارت علمی و همراهی مردم، سه ستون اصلی برای تحقق اهداف این پروژه در آینده خواهند بود.
انتهای پیام/363/.