وقتی سوگواری به هزینه بدل میشود/ روایت کوهدشت در روزهای مراسم و تابلوهای سنگین
به گزارش بخش استانها در وبانگاه به نقل از خبرگزاری تسنیم از کوهدشت، سوگ و عزاداری در لرستان آیینی پیوسته با زندگی مردم است. در اینجا مرگ هر فرد، نقطه تلاقی حافظه جمعی، هویت فرهنگی و ارزشهای دینی است.
در این سرزمین، مراسم خاکسپاری و ترحیم فراتر از یک فعالیت خانوادگی یا فردی هستند. آنها تجربهای جمعی میآفرینند که در آن نسلها، روحانیون، و بزرگان محلی نقشآفرینی میکنند و ساختار اجتماعی، هنجارها و ارزشها بازتولید میشوند.
اما همزمان، تغییرات اجتماعی و اقتصادی، فشارهای مدرن، و هزینههای سنگین مراسم، بخشی از این آیینها را در لرستان دستخوش تحریف کردهاست.
در کوهدشت بحث بر سر نحوهِ آیینهای سوگواری از یک اعتراض محلی فراتر رفته و به موضوعی اجتماعی-فرهنگی تبدیل شده که پیوندهای خانوادگی، هزینههای اقتصادی و سلامت روان جمعی را هدف گرفته است.
دومین همایش بزرگان و معتمدین محلی کوهدشت، که با موضوع حذف و اصلاح برخی رسوم مربوط به مراسمات ترحیم در سالن اجتماعات سینما امید برگزار شد، پاسخی بود به انباشت معضلاتی که بهشکل عاداتِ اعتراضناپذیر در مراسم مردگان رسوخ کردهاند.
این همایش، تولید یک واکنش محلی است در برابر دو پدیده همزمان تغییرات سریع اجتماعی ـ اقتصادی که الگوهای سنتی عزاداری را تحتفشار گذاشته و نارضایتی عمومی از تبدیل عرصههای شهری به فضاهایی برای نمایشِ مصرف عزاداری.
مراد ناصری، فرماندار کوهدشت، در این نشست اشاره کرد که خیابانها و محلات بهطور ذهنی و عملی شبیه قبرستان شدهاند و گاهی رفتارها و رسوم، بهجای تسکین، موجب تشدید غم و هزینههای معیشتی میشوند.
او خواستار کار فرهنگی، بازنگری در سنتها و کاهش جلوههای نمایشی عزاداری شد تا هم کرامت مردگان حفظ شود و هم زندگی روزمره شهروندان دچار اختلال نشود.
آیینهای ترحیم و خاکسپاری در جوامع سنتی چند کارکرد دارد: تنظیم سوگواری، بازنمایی هویت خانوادگی، کنترل هیجان و ایجاد همبستگی اجتماعی.
اما وقتی یک رسم به هزینهگذاری نمادین بدل میشود، آنگاه دو پیامد مهم رخ میدهد؛ افزایشی در نابرابریِ نمادینِ بین خانوادهها و باری اقتصادی بر فقرا. در کوهدشت سنگ قبرهای گرانقیمت، رسم تیراندازی و دیگر نمایشها به معیارهایی برای سنجش عزت خانوادگی تبدیل شدهاند.
فرماندار کوهدشت بر این نکته تأکید کرد که برخی رفتارها بهصورت ناخودآگاه به امری عمومی بدل شدهاند و افراد بهدلیل ترس از قضاوتِ اجتماع، خود را ملزم به اجرای رسوم پرهزینه میبینند.
مراسم ترحیم در کوهدشت دیگر صرفِ آیین نیست؛ بازارِ خدمات مرتبط با مرگ شکل گرفته است، از تهیه سنگ قبر، چاپ بنرهای تبلیغاتی، سفارش هیئتها، تا طبخ و توزیع غذا برای جمعیتهای بزرگ.
وقتی فضای شهری بهطور نمادین پیوسته با مرگ و یاد مردگان مواجه باشد، تأثیر روانی آن فراتر از سوگِ فردی است. فرماندار کوهدشت هشدار داد که برخی محلات بهدلیل تمرکز مراسم و تابلوها و سنگقبرها، به فضای افسردهکننده تبدیل شدهاند.
یکی از محورهای پیشنهادی فرماندار کوهدشت، استفاده از ظرفیت روحانیت و امامان جمعه بود. بهگفته او این نقش معرفتی و هنجاری روحانیت، اگر با زبانی قابلفهم باشد میتواند کلید پذیرش عمومی تغییر باشد.
دومین همایش بزرگان و معتمدین محلی اکنون با پیشنهادهای جزئینگرانهای مواجه است که از پایان مراسم تا ساعت مشخص، و اختصاص حضور محدودِ بزرگان به نمایندگی از خانواده را شامل میشود.
آیینهای مرگ و عزاداری در جامعههای نزدیکبههمگرایی مانند کوهدشت، همواره نقش نظمدهنده داشتهاند؛ اما وقتی آیینها به نمایش و سنجش اجتماعی تبدیل میشوند، شرم اقتصادی پدید میآید.
این رویکرد در جوامعی که چهره اجتماعی اهمیت دارد، فشار به شکل مضاعف بر فقرا وارد میآید. از سوی دیگر رقابت بر سر نمایشِ عزتِ مردگان یک بازار نمادین پدید آورده که منفعت اقتصادیاش به سودِ شبکهای از ارائهکنندگان خدمات سوگواری است.
در همایش معتمدین محلی کوهدشت فراخوان به بازگشت به آموزههای دینیِ دور از تجمل تأکید و سوگواری یک تجربه جمعی و فرهنگی معرفی شد که هویت اجتماعی و پیوندهای خانوادگی را بازتولید میکند.
انتهای پیام/ 644/.