کشف معنا و مدلول آیه نور پس از 40 سال تامل

به گزارش بخش استان‌ها در وبانگاه به نقل از خبرگزاری تسنیم از قم، آیه نور به ویژه فراز نخست آن، دشوارترین، پرچالش ترین و دیرفهم ترین آیه شریفه قرآن است که گمان نمی‌رود تاکنون گره آن در هیچ یک از تفاسیر فریقین گشوده شده باشد: اللَّهُ نُورُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ.

تفاسیر گذشته و حال در اختیار است. در خاطر فاتر است که بنیان گذار فقید انقلاب می فرمود: تفاسیر ترجمه است و همین آیه را مثال می زد که مفسران نور را به معنای منور گرفته اند که البته تفسیر نیست!

در طی چهل سال گذشته به ویژه دو دهه اخیر یکی از دغدغه ها و گره های تفسیری فهم این آیه بود.

خدایا واقعا معنای این سخن که فرمودی: الله نور السموات و الارض چیست؟ پیش از آن به لطف الهی دو حقیقت با تمام وجود محقق شده بود:

یک؛ نور به معنای نمود است؛ زیرا بدون نور هیچ نمود، بروز و ظهوری در عالم معنا پیدا نمی کند.

دو؛ همه بودهای عالم نمود خداوند است.

آموزه ای که بسیاری به آن دست یافته اند:

به دریا بنگرم دریا ته بینم …

از جمله ادله مدعا آیه شریفه: «رَبَّنَا وَسِعْتَ كُلَّ شَیْءٍ رَحْمَةً وَعِلْمًا» است.

اما آیه نور سخن دیگری دارد! در آیه نور نمی فرماید: ان السموات و الارض نور الله بلکه فرمود: الله نور السموات و الارض. راز مستتر مکنون آیه نور همین لطافت در تعبیر است.

یعنی نفرمود که هستی یعنی همه بودها نمود خداوند است، بلکه فرمود: خداوند نمود همه هستی و همه بودهای عالم است. پس باید از جمله «همه بودهای عالم نمود خداوند است» یک گام ژرف و بلکه بسیار ژرف تر را پیش گذاریم و بگوییم: «خداوند نمود همه بودهای عالم است»

تفاوت دو جمله از زمین تا آسمان و بلکه به پهنای هستی است. در جمله قبل نخست به عالم هویت و بود داده می شود؛ آن گاه از هستی و از بود عالم به دنبال خداوند می رویم و وجود و بروز او را اعلام می کنیم، اما در جمله دوم نخست بود خداوند اعلام می شود و تاکید می شود که اگر نمود، ظهور و بروزی برای عالم است، همه به یمن وجود خداوند است. آری خداوند نمود همه بودهای عالم است.

از جمله شواهد صحت این فهم بخش آخر آیه شریفه ذیل است: سَنُرِیهِمْ آیَاتِنَا فِی الْآفَاقِ وَفِی أَنْفُسِهِمْ حَتَّى یَتَبَیَّنَ لَهُمْ أَنَّهُ الْحَقُّ أَوَلَمْ یَكْفِ بِرَبِّكَ أَنَّهُ عَلَى كُلِّ شَیْءٍ شَهِیدٌ

نیز بخش آخر دعای عرفه: كَیْفَ یُسْتَدَلُّ عَلَیْكَ بِما هُوَ فى وُجُودِهِ مُفْتَقِرٌ اِلَیْكَ اَیَكُونُ لِغَیْرِكَ مِنَ الظُّهُورِ ما لَیْسَ لَكَ حَتّى یَكُونَ هُوَ الْمُظْهِرَ لَكَگفتم.

یادداشت از آیت الله علی نصیری، استاد حوزه و دانشگاه

انتهای پیام/