تعامل اخلاقی و عاطفی با مردم راهبرد اصلی تبلیغ دین است

به گزارش بخش استان‌ها در وبانگاه به نقل از خبرگزاری تسنیم از زاهدان، آیت‌الله محامی در جمع دانش‌پژوهان اهل سنت مؤسسه علوم اسلامی خاتم‌النبیین و شرکت‌کنندگان وبیناری از شهرستان‌های سراوان، ایرانشهر و چابهار با تبریک آغاز سال تحصیلی جدید و آرزوی توفیق برای دانش‌پژوهان با اشاره به مباحث پیشین که در جلسات گذشته این مؤسسه مطرح شده است، گفت: هدف ما در مجموعه، تربیت عالمان عاقل، مؤمن، دارای اخلاق اسلامی و اهل تعامل با آحاد جامعه اسلامی است و هر یک از این واژه‌ها نیاز به شرح و توضیح دارد و در جلسات قبل درباره هرکدام سخن گفته‌ایم در بحث عقل، تدبر، تفکر، تعقل و خردورزی و واژه‌های مختلفی که در قرآن کریم و احادیث شریف درباره آن‌ها آمده است، صحبت کرده‌ایم و یادآور شده‌ایم که وجه امتیاز انسان از سایر حیوانات عقل اوست.

امام جمعه زاهدان ادامه داد: در یکی از جلسات که در مدارس آموزش‌وپرورش حضور داشتیم، پرسیده شد که چرا مشروبات الکلی حرام است پاسخ دادم که چون وجه امتیاز انسان از گاو و گوسفند و سایر حیوانات، عقل اوست و انسان عاقل نباید وجه امتیاز خود را از بین ببرد؛ چه به‌صورت موقت و چه دائم و نتیجه خردورزی، رسیدن به حکمت است؛ همان‌گونه که در آیات و روایات نیز به آن اشاره شده است و در فارسی گاهی گفته می‌شود بینش غیر از دانش است؛ یعنی انسان باید به مرحله‌ای برسد که در دو راهی‌ها و چند راهی‌های زندگی بتواند راه صحیح را انتخاب کند و اقدام مناسب انجام دهد.

وی تصریح کرد: ارتقای قوه عقلانی و تقویت عقلانیت در فرد و جامعه نیازمند کار و تلاش است و خروجی این مجموعه باید عالمی باشد که در کنار علم، عقل و خرد نیز در او پرورش یافته باشد ما درباره علم و دانش و سیره سلف صالح نیز سخن گفته‌ایم و تأکید کرده‌ایم که آنان برای کسب علم، ثبت و انتقال آن به نسل‌های بعدی چه زحماتی کشیده‌اند که علم بدون رنج به دست نمی‌آید؛ باید تلاش کنیم، چراکه وقتی سرگذشت علمای پیشین را می‌خوانیم، درمی‌یابیم که آنان با وجود سختی معیشت، کمبود امکانات و محدودیت‌های فراوان، همت بلند، انگیزه بالا و اخلاص داشتند و در مسیر علم، تحصیل و تدریس ثابت‌قدم بودند و انسان وقتی زندگی آنان را مرور می‌کند، احساس شرمندگی می‌نماید.

محامی خاطرنشان کرد: نکته سوم که در جلسات گذشته مطرح شد، این است که خروجی این مؤسسه باید انسان‌هایی با اخلاق، معنویت و خلوص نیت باشند در چند جلسه درباره این موضوع و روایات مرتبط با آن سخن گفتیم و تأکید کردیم که همه مردم نیازمند اخلاق و طهارت روح هستند، اما من و شما به عنوان طلبه و مبلغ دینی مسئولیت بیشتری داریم.

نماینده ولی فقیه در استان سیستان و بلوچستان افزود: یکی از نکات مهم که در یکی از جلسات مفصل مطرح شد، این بود که اگر طهارت روح نباشد، انسان از آیات و روایات درست نمی‌فهمد «لا یَمَسُّهُ إِلَّا الْمُطَهَّرُونَ» ارتباط جان و روح انسان با باطن قرآن و معارف الهی، زمانی برقرار می‌شود که روح انسان پاک و نفس او مهذب باشد و اگر چنین نباشد، انسان حتی از قرآن نیز ممکن است برداشت نادرست داشته باشد نمونه آن گروه‌های افراطی مانند داعش هستند که با استناد به همین آیات، راه انحراف را پیمودند.

وی افزود: فهم قرآن و معارف دینی با فهم فرمول‌های ریاضی و فیزیک و شیمی تفاوت دارد در علوم تجربی، اگر کسی مؤمن یا فاسق باشد، در نتیجه‌گیری علمی تفاوتی ایجاد نمی‌شود، اما در فهم قرآن چنین نیست و در اینجا طهارت روح شرط اساسی فهم صحیح است و اگر جنبه‌های معنوی در انسان تقویت شود، خداوند نیز او را در فهم عمیق‌تر یاری می‌کند.

محامی ادامه داد: از سوی دیگر، اگر طلبه‌ای بخواهد مبلغ دین باشد، باید خود دارای معنویت و طهارت باطنی باشد و فردی که نورانیت ندارد، نمی‌تواند نور و معنویت را به دیگران منتقل کند و انسانی که خود فاقد نور الهی است، نمی‌تواند آن را به جامعه اشاعه دهد.

نماینده ولی‌فقیه در سیستان و بلوچستان تصریح کرد: علاوه بر این، فضا و شیوه تعامل با مردم نیز باید اخلاقی و عاطفی باشد و مبلغ دین باید با اخلاق و رفتار نیکو سخن بگوید تا کلامش در دل‌ها اثر بگذارد و پیامبر اکرم(ص) توانست در مدت کوتاهی جامعه‌ای را متحول کند و بخش عمده این موفقیت به سبب اخلاق نیکوی ایشان بود و آن حضرت فرمودند «إنی بعثت لأتمم مکارم الأخلاق» و خداوند نیز درباره ایشان فرمود «وَإِنَّکَ لَعَلی خُلُقٍ عَظِیمٍ».

وی گفت: ما نیز اگر می‌خواهیم در مسیر پیامبر اکرم(ص) گام برداریم، باید در حد توان خود، دعوت‌کننده به اخلاق پیامبری باشیم و اخلاق نیکو را در وجود خود نهادینه کنیم.

محامی با اشاره به یکی دیگر از محورهای مهم مباحث گذشته، اظهار داشت: باید انسان‌هایی تربیت شوند که اهل تعامل، همکاری و ارتباط با همه آحاد امت اسلامی باشند و برخورد و نگاه آنان باید فرا مذهبی باشد تا بتوانند در مسیر احیای تمدن اسلامی و اتحاد جوامع اسلامی نقش‌آفرین شوند.

وی افزود: وظیفه ما تربیت نیروهایی است که بتوانند در مسیر احیای تمدن اسلامی گام بردارند و برای این هدف بزرگ، کادرسازی کنند و لازمه این امر آن است که افراد اهل تعامل، گفت‌وگو، همکاری و هماهنگی با سایر مذاهب اسلامی باشند.

نماینده ولی‌فقیه در استان سیستان و بلوچستان تأکید کرد: فردی که تندخو، خشن و بداخلاق است و تنها خود را انسان کامل می‌پندارد و دیگران را تحقیر یا تکفیر می‌کند، نمی‌تواند در مسیر تعامل و وحدت اسلامی گامی بردارد و در احیای تمدن اسلامی نقشی داشته باشد.

وی خاطرنشان کرد: تمام این مباحث در جلسات مختلف مطرح شده و همه آن‌ها به‌صورت زنجیروار با یکدیگر ارتباط دارند و هدف نهایی این است که خروجی مؤسسه علوم اسلامی خاتم‌النبیین(ص)، عالمانی باشند که در کنار علم و دانش، از عقلانیت، ایمان، اخلاق، معنویت و روحیه تعامل برخوردار باشند و در مسیر اعتلای جامعه اسلامی و تحقق تمدن نوین اسلامی گام بردارند.

نماینده مقام معظم رهبری در سیستان و بلوچستان با بیان اینکه موضوع جدید این جلسه در راستای مباحث پیشین و با هدف رشد عقلانیت و تقویت قوه عاقله مطرح می‌شود، اظهار داشت: همان‌طور که گفته‌ایم هدف ما تربیت انسان‌های عاقل، مؤمن و اهل تعامل است تا بتوانند در راستای احیای تمدن نوین اسلامی گام بردارند یکی از راه‌های تحقق این هدف، «تعارف» است؛ نه به معنای رایج در زبان فارسی، بلکه به معنای «آشنایی با یکدیگر» و باید تلاش کنیم تا همدیگر را بشناسیم، معتقدات و معارف یکدیگر را درک کنیم و با شناخت متقابل زمینه همکاری را فراهم آوریم.

وی افزود: در معارف اسلامیِ موجود در مذاهب مختلف، بخش عمده‌ای از مباحث، مشترکات هستند و تنها بخش کوچکی به موارد اختلافی اختصاص دارد البته اختلاف اقوال در فروعات و جزئیات طبیعی است، حتی در درون فقه جعفری نیز اقوال متفاوتی وجود دارد، همچنان‌ که در مذاهب دیگر نیز چنین است اما شناخت مشترکات و آشنایی با دیدگاه‌های یکدیگر زمینه تعامل، همکاری و هم‌افزایی را فراهم می‌سازد.

نماینده ولی‌فقیه در سیستان و بلوچستان تصریح کرد: اگر پیروان مذاهب مختلف اسلامی از یکدیگر آگاهی نداشته باشند، زمینه برای میدان‌داری دشمنان فراهم می‌شود و در چنین حالتی، دشمنان با تبلیغات سوء این‌گونه القا می‌کنند که مذاهب اسلامی اختلافات عمیق و غیرقابل جمع دارند و نمی‌توانند در کنار هم قرار گیرند و وقتی ارتباط و شناخت وجود نداشته باشد، این تبلیغات به‌مرور اثرگذار می‌شود و بذر نفاق، کینه، عداوت و دشمنی در دل‌ها کاشته می‌شود.

وی با اشاره به تجربه برخی کشورهای اسلامی در زمینه ایجاد اختلاف میان اقوام، گفت: در کشورهای مختلف، مرزبندی‌های سیاسی و جغرافیایی به‌گونه‌ای طراحی شده که زمینه اختلاف میان اقوام و مذاهب را فراهم کند به‌عنوان نمونه، در منطقه ما ترکمن‌ها بخشی در ایران و بخشی در ترکمنستان هستند، آذربایجانی‌ها در ایران و جمهوری آذربایجان، کردها در چند کشور پراکنده‌اند و عرب‌ها نیز در خوزستان و کشورهای همسایه حضور دارند به همین سبب، هرگاه دشمن بخواهد، می‌تواند با ایجاد تحریکات قومی و مذهبی، بذر اختلاف و درگیری را در منطقه بیفشاند.

محامی افزود: حتی در کشورهایی مانند مالزی یا افغانستان نیز همین وضعیت وجود دارد؛ در افغانستان اقوام مختلفی همچون پشتون، ازبک، ترکمن و هزاره زندگی می‌کنند و دشمنان از همین تنوع برای ایجاد جنگ و اختلاف استفاده می‌کنند و در فضای فرهنگی و فکری هم همین‌گونه است؛ دشمنان تلاش می‌کنند ما یکدیگر را نشناسیم تا بتوانند ذهن‌ها را مسموم و تصویر غلطی از دیگران ارائه دهند بنابراین، یکی از وظایف مهم ما این است که برای شناخت متقابل بکوشیم تا از بروز فتنه و تفرقه پیشگیری کنیم.

وی در ادامه با اشاره به تجربه شخصی خود در شهرستان سراوان گفت: زمانی که در ابتدای دهه هفتاد برای تبلیغ به سراوان رفتم و شعبه دفتر نمایندگی مقام معظم رهبری در امور اهل سنت را در آن شهر تأسیس کردیم، متوجه شدم شیعه و اهل سنت در آنجا زندگی می‌کنند اما شناختی از یکدیگر ندارند و در دانشکده تربیت‌معلم آن شهر، درسی درباره امامت تدریس می‌شد و مسئول کلاس گفته بود شیعیان در بحث امامت و اهل سنت در بحث خلافت به‌صورت جداگانه آموزش ببینند و من به دانشجویان پیشنهاد دادم هر دو گروه در هر دو کلاس شرکت کنند تا دیدگاه‌های هم را بشناسند.

امام جمعه زاهدان افزود: سپس پیشنهاد دادم جلسه‌ای مشترک در روز 27 رجب برگزار شود؛ روزی که ما آن را سالروز بعثت پیامبر اکرم(ص) می‌دانیم و برادران اهل سنت آن را روز معراج می‌خوانند و این جلسه به‌صورت مشترک با امضای اطلاعیه‌ای از سوی من و علمای اهل سنت برگزار شد و از بعد از نماز مغرب تا ساعت 11 شب ادامه داشت و در این مراسم، علمای برجسته اهل سنت از جمله مرحوم مولوی محمد یوسف حسین‌پور و مولوی محمد کریم سپاهیان سخنرانی کردند و من نیز درباره آیه آغازین سوره جمعه و مقامات پیامبر اکرم(ص) سخن گفتم.

نماینده ولی‌فقیه در استان ادامه داد: بعد از جلسه برخی از مردم اهل سنت تعجب کرده بودند، چراکه تبلیغات نادرستی درباره شیعه شنیده بودند و تصور می‌کردند شیعیان معتقدند جبرئیل در امانت خود خیانت کرده و وحی را به جای حضرت علی(ع) به پیامبر اکرم(ص) رسانده ، یا شیعه قرآن را قبول ندارند، یا حضرت علی علیه‌السلام را بر پیامبر ترجیح می‌دهند اما وقتی در آن جلسه دیدند که من به عنوان یک روحانی شیعه با احترام از پیامبر و اصحاب سخن می‌گویم و آیات قرآن را تلاوت و تفسیر می‌کنم، نگاهشان تغییر کرد همین شناخت متقابل بود که فضای تفاهم را ایجاد کرد.

وی در ادامه گفت: بعدها نیز جلسات مشترکی در اعیاد مختلف مانند نیمه‌ شعبان برگزار کردیم و یادم هست مولوی ارباب، امام‌ جمعه اهل سنت سراوان، در یکی از جلسات، درباره حضرت مهدی(عج) کتابی خواند و گفت که «من عمداً از کتاب خودمان می‌خوانم تا کسی تصور نکند به خاطر حضور شما چنین حرفی می‌زنم.» این نمونه‌ها نشان می‌دهد که دشمن از عدم شناخت میان ما سوءاستفاده می‌کند، اما اگر خودمان معارف یکدیگر را بشناسیم، زمینه اختلاف از بین می‌رود.

محامی تأکید کرد: اگر این نوع تعارف و آشنایی میان پیروان مذاهب اسلامی گسترش یابد، بخش بزرگی از مشکلات و سوء‌تفاهم‌ها برطرف می‌شود و حتی در موضوعات اختلافی مانند امامت و خلافت، اگر نگاه ما به جای تعصب، نگاه علمی و منصفانه باشد، اختلاف به دشمنی و تکفیر نمی‌انجامد باید بپذیریم که هر مذهب برداشت و استدلال خاص خود را دارد.

نماینده ولی‌فقیه در استان افزود: نگاه ما نباید این‌گونه باشد که طرف مقابل حق را می‌داند و از روی عناد خلاف آن عمل می‌کند و اگر بدانیم هرکدام براساس فهم و اجتهاد خود به نتیجه‌ای رسیده‌ایم، دیگر کسی دیگری را طرد یا تکفیر نمی‌کند و تفاوت میان این دو نگاه بسیار زیاد است و یکی نگاه افراطی و تکفیری است و دیگری نگاهی علمی و منصفانه.

وی خاطرنشان کرد: درست است که نباید مسائل اختلافی را در میان عموم مردم مطرح کرد، زیرا ممکن است موجب دو دستگی شود، اما در محیط‌های علمی باید این مباحث به‌صورت منطقی و دقیق مورد بررسی قرار گیرد تا شناخت متقابل و وحدت علمی میان مذاهب تقویت شود و به همین دلیل، ما تأکید کردیم که بخشی از دروس مؤسسه علوم اسلامی خاتم‌النبیین(ص) به صورت مقارن باشد، چراکه مقارنه فقهی و کلامی به شناخت بهتر و گسترش افق فکری کمک می‌کند.

محامی افزود: هنگامی که انسان با دیدگاه‌های مختلف آشنا می‌شود، توانایی انتخاب او بیشتر می‌شود و بهتر می‌تواند قول «احسن» را که در آیه شریفه «فَبَشِّرْ عِبَادِ الَّذِینَ یَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَیَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ» آمده، تشخیص دهد و هر مذهب اگر خود را در دایره‌ای بسته محدود کند، قدرت انتخاب و رشد علمی‌اش کمتر خواهد شد.

وی تأکید کرد: باید در زمینه مشترکات و حتی در موضوعات اختلافی با شرح صدر برخورد کنیم شناخت متقابل و گفت‌وگوی علمی موجب تحکیم وحدت، رفع سوءتفاهم‌ها و جلوگیری از سوءاستفاده دشمنان می‌شود.

نماینده ولی‌فقیه در سیستان و بلوچستان در ادامه افزود: در مباحث کلامی نیز چنین است؛ مثلاً در بحث توحید که اصل مشترک همه مسلمانان است، وقتی وارد جزئیات می‌شویم، تعاریف متفاوتی دیده می‌شود اما حداقلِ مشترک میان همه این است که هرکس شهادت به توحید و نبوت دهد، مسلمان است و اختلاف در مراتب و سطوح بالاتر توحید، بحثی علمی است و نباید موجب نفی ایمان دیگران شود.

وی با اشاره به انحراف گروه‌هایی همچون داعش گفت: برخی گروه‌ها تنها خود را مسلمان دانسته و دیگران را تکفیر می‌کنند و این تفکر خطرناک است و محدود به یک مذهب خاص نیست هرکس چنین بیندیشد که تنها خود حق است و دیگران را واجب‌القتل بداند، در واقع گرفتار همان اندیشه تکفیری و افراطی است.

محامی تصریح کرد: چنین تفکری در هر طرف که باشد، باطل و خطرناک است در محیط‌های علمی باید به‌جای این نوع نگاه، گفت‌وگوی علمی و بررسی منصفانه حاکم باشد حتی در مباحثی که ظاهراً اختلافی به نظر می‌رسند، اگر با دقت بررسی شوند، در بسیاری موارد اشتراکات فراوانی وجود دارد.

امام جمعه زاهدان، گفت: زمانی که در موضوعات کلامی و فقهی مقارن مطالعه می‌کردم، متوجه شدم دغدغه تمام مذاهب این است که خداوند تبارک و تعالی را در جایگاه رفیع و منزه خود بشناسند و هر مکتب از زاویه‌ای خاص به این هدف نگاه می‌کند یکی نگران است که نسبت دادن کارهای انسان به خدا موجب خدشه در عدالت الهی شود، دیگری بیم دارد که استقلال انسان از خدا موجب نقص در قدرت الهی گردد و امامیه راه میانه را برگزیده است و در همه این موارد، نیت اصلی حفظ حرمت و تنزیه ذات الهی است.

وی در پایان خاطرنشان کرد: چنین اشتراکاتی نه تنها در میان مذاهب اسلامی، بلکه در میان ادیان الهی نیز وجود دارد همان‌گونه که در اصول دین مشترکات فراوانی دیده می‌شود، در اصول و فقه مقارن نیز می‌توان بر پایه گفت‌وگوی علمی، وحدت، تفاهم و تعامل را گسترش داد.

امام جمعه زاهدان عنوان کرد: از سال گذشته دوستان ما پیشنهاد کردند که بحث «تقیه» را داشته باشیم؛ ابتدا مطرح شد که تقیه عنوانی است که ظاهراً از اختصاصات شیعه شمرده می‌شود و اهل سنت در برابر آن موضع دارند و مخالف آنند؛ اما این موضوع قابل بررسی است و می‌تواند از مصادیق بخش دوم مباحثی باشد که به‌صورت مقارن و مشترک دنبال شود و ما سال گذشته در هفته دو جلسه داشتیم و بحثمان در رابطه با تعریف تقیه از منابع مختلف شیعه و اهل سنت بود و سپس به ادله پرداختیم و سال گذشته آیات را خواندیم و امسال که سال جدید است، بحث هنوز ادامه دارد و روایات نیز بسیار مفصل است و چیزی که برای ما جالب بود این بود که دیدیم اصل و تعریف تقیه در منابعی که در دست ماست، با وجود ذهنیتی که پیشتر وجود داشت مبنی بر اینکه تقیه از اختصاصات شیعه است و اهل سنت کلاً مخالف آن‌اند در منابع شیعه و در منابع اهل سنت نیز وجود دارد.

محامی ادامه داد: در تعریف تقیه اختلافاتی وجود دارد؛ مثلاً در فقه جعفری و امامیه و نیز در فقه اهل سنت در این سؤال اختلاف هست که آیا تقیه فقط باید به‌حساب تقیه خوفی باشد و به‌خاطر دفع ضرر وارد شود یا اینکه برای جلب منفعت هم می‌تواند باشد در این‌باره اختلاف وجود دارد همچنین در این اختلاف بحث شده که آیا در مصداق تقیه، «کتمان واقع» یا «اظهار خلاف واقع» شرط است، یا این‌که اگر فرد حقیقت را کتمان کند، حتی بدون اظهار خلاف واقع، همان مقدار هم مصداق تقیه است و در تعریف تقیه محل اختلاف است و این دو محور اختلاف هم در فقه امامیه و هم در فقه اهل سنت مطرح بوده است.

نماینده ولی‌فقیه گفت: سپس به ادله پرداختیم؛ آیات را خواندیم و تا سال گذشته عمدتاً منابع شیعه و اهل سنت آیات مرتبط با بحث تقیه را مطالعه کرده‌ایم، زیرا بحث جواز تقیه و معنای عملی آن از حیث وجوب، استحباب و اباحه در مراحل اولیه قرار داشت محل بحث این بود که در چه مواردی مصداق «واجب» یا «رُخصت» پیدا می‌شود و در واقع برای خودمان این بحث تازه و جالب بود که ما این موضوع را دنبال کردیم و اکنون آن را به‌صورت مقارن ادامه می‌دهیم این عنوانی است که ظاهراً اختلافی به‌نظر می‌آید، اما چقدر در آن مشترک هستیم.

وی افزود: تحقق این تجربیات نیاز به تدبیر و مدیریت دارد که ان‌شاءالله فراهم شود و غیر از مباحث کلی مقارن، مباحث می‌تواند به‌صورت تک‌جلسه‌ای، نشست‌ها یا کرسی‌های نظریه‌پردازی برگزار شود تا در فرصت‌ها مورد استفاده قرار گیرد و امیدوارم خداوند متعال به همه ما و شما توفیق دهد که در راستای اهداف مقدس و تبلیغ دین مبین اسلام و اتحاد امت اسلامی تلاش کنیم.

انتهای پیام/