زنگ خطر فاضلاب شهری و صنعتی در کرج/ چرا تصفیه فاضلاب حیاتی است؟
به گزارش بخش استانها در وبانگاه به نقل از خبرگزاری تسنیم از کرج، تصفیه فاضلاب از اساسی‌ترین اقدامات در راستای حفظ محیط زیست و مدیریت پایدار منابع آب است. امروزه افزایش جمعیت، گسترش صنایع و تغییر الگوی مصرف، حجم فاضلاب‌های تولیدی را به‌طور چشمگیری افزایش داده و چالش‌های زیست‌محیطی متعددی را به‌ویژه در زمینه آلودگی آب‌های سطحی و زیرزمینی ایجاد کرده است. از این‌رو، تصفیه اصولی فاضلاب نه یک انتخاب، بلکه ضرورتی انکارناپذیر در مسیر توسعه پایدار محسوب می‌شود.
فرآیند تصفیه فاضلاب مجموعه‌ای از عملیات فیزیکی، شیمیایی و زیستی است که به‌منظور کاهش غلظت آلاینده‌ها، مواد معلق، ترکیبات آلی، مواد مغذی مانند نیتروژن و فسفر، فلزات سنگین و میکروارگانیسم‌های بیماری‌زا انجام می‌شود. هدف نهایی این فرآیند، دستیابی به آبی است که تخلیه آن در محیط یا استفاده مجدد از آن، تهدیدی برای سلامت انسان و اکوسیستم‌های طبیعی نباشد.
فاضلاب‌ها بسته به منشأ تولید، ماهیت متفاوتی دارند؛ فاضلاب شهری ترکیبی از پساب‌های خانگی، بیمارستانی و خدماتی است که معمولاً بار آلی بالایی دارد. فاضلاب صنعتی حاوی ترکیبات پیچیده‌تری نظیر مواد شیمیایی و فلزات سنگین است و در مقابل، فاضلاب کشاورزی عمدتاً شامل زه‌آب مزارع و بقایای کود و سموم دفع آفات می‌شود. این تنوع در ترکیب، سبب می‌شود طراحی سیستم‌های تصفیه برای هر نوع فاضلاب نیازمند شناخت دقیق ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی آن باشد.
مراحل تصفیه فاضلاب معمولاً در چهار سطح انجام می‌شود. در مرحله پیش‌تصفیه، مواد درشت، شن و چربی حذف می‌شوند تا از آسیب به تجهیزات بعدی جلوگیری شود. در مرحله اولیه، مواد معلق قابل ته‌نشینی جدا شده و حدود 30 تا 40 درصد از بار آلودگی کاهش می‌یابد. مرحله ثانویه بر پایه فرآیندهای بیولوژیکی استوار است؛ جایی که میکروارگانیسم‌ها مواد آلی محلول را تجزیه کرده و پساب را به حد استاندارد نزدیک می‌کنند.
در نهایت، در مرحله پیشرفته یا سوم، حذف ترکیبات مغذی، فلزات سنگین و ضدعفونی نهایی انجام می‌شود تا آب خروجی قابلیت استفاده مجدد یا تخلیه ایمن را داشته باشد. از منظر زیست‌محیطی، تصفیه فاضلاب سه هدف اساسی را دنبال می‌کند؛ جلوگیری از آلودگی منابع آب و خاک، کاهش خطرات بهداشتی ناشی از میکروارگانیسم‌های بیماری‌زا و فراهم‌سازی زمینه برای بازچرخانی آب در بخش‌هایی نظیر کشاورزی، صنعت و فضای سبز شهری.
در بسیاری از کشورها، پساب تصفیه‌شده با رعایت استانداردهای کیفی، به‌عنوان منبع جایگزین آب در مصارف غیرشرب مورد استفاده قرار می‌گیرد که این رویکرد می‌تواند در شرایط کم‌آبی ایران نیز راهگشا باشد. یکی از مفاهیم کلیدی در مهندسی محیط زیست، منبع پذیرنده پساب یا Recipient body است. این اصطلاح به محیطی اطلاق می‌شود که پساب تصفیه‌شده یا خام در آن تخلیه می‌شود؛ از جمله رودخانه‌ها، تالاب‌ها، آب‌های زیرزمینی، خاک و حتی تصفیه‌خانه‌های مجاور برای استفاده مجدد یا تصفیه تکمیلی.
انتخاب منبع پذیرنده مستلزم بررسی دقیق شاخص‌هایی همچون کیفیت پساب، ظرفیت خودپالایی محیط، حساسیت اکولوژیکی منطقه و فاصله از مراکز جمعیتی و کشاورزی است. هرگونه بی‌توجهی به این معیارها می‌تواند سبب تخریب زیست‌بوم‌ها و تغییرات برگشت‌ناپذیر در اکوسیستم‌های آبی شود. سازمان حفاظت محیط زیست ایران برای هر نوع منبع پذیرنده، استانداردهای مشخصی را تدوین کرده است تا از تخلیه غیرمجاز یا بارگذاری بیش از حد جلوگیری شود.
این استانداردها بر اساس نوع کاربری مقصد به سه دسته کلی تقسیم می‌شوند؛ تخلیه به آب‌های سطحی، چاه‌های جاذب و مصارف کشاورزی و فضای سبز. رعایت دقیق این حدود مجاز، نه‌تنها الزامی قانونی بلکه عاملی تعیین‌کننده در پایداری منابع آبی کشور به شمار می‌رود.
در نهایت، باید اذعان کرد که تصفیه فاضلاب دیگر صرفاً یک فرآیند فنی نیست، بلکه ابزاری مؤثر در سیاست‌های کلان زیست‌محیطی، مدیریت بحران آب و تحقق عدالت زیست‌محیطی است. هر واحد تصفیه‌خانه‌ای که به‌درستی عمل می‌کند، گامی است در جهت حفظ سلامت جامعه و تضمین آینده‌ای پاک‌تر برای نسل‌های بعد.
یادداشت: جهانشیری‌مقدم، کارشناس محیط زیست شهرستان ساوجبلاغ
انتهای پیام/.