ایستگاه اصلاح‌نژاد قوچ سنگسری در مهدی‌شهر راه‌اندازی می‌شود
به گزارش بخش استانها در وبانگاه به نقل از خبرگزاری تسنیم از سمنان، در منطقه مهدی‌شهر از توابع استان سمنان، نژاد اصیل و بومی گوسفند «سنگسری» که ریشه در ایل تاریخی سنگسر دارد، به‌عنوان یکی از ارزشمندترین ذخایر ژنتیکی دام سبک کشور شناخته می‌شود. این نژاد با جثه‌ای متوسط، پشم مرغوب، مقاومت بالا در برابر شرایط سخت کوهستانی و بیابانی و توانایی چشمگیر در سازگاری با اقلیم خشک، جایگاه ویژه‌ای در میان دام‌های بومی ایران دارد. رنگ متنوع بدن این گوسفند از نخودی تا قهوه‌ای تیره متغیر است و ویژگی‌های فیزیولوژیکی آن، آن را به یکی از بهترین نژادهای سازگار با محیط‌های کم‌آب و مرتعی کشور تبدیل کرده است.
با وجود این ظرفیت‌ها، در سال‌های اخیر آمیختگی نژادی و کاهش تعداد گوسفندان خالص سنگسری موجب نگرانی کارشناسان و دامداران شده است. بر اساس آمار منتشرشده از منابع رسمی، جمعیت کل این نژاد حدود 25 هزار رأس برآورد می‌شود که تنها نزدیک به 1٬500 رأس آن به‌صورت خالص نگهداری می‌شود؛ آماری که نشان‌دهنده وضعیت حساس در حفظ این نژاد بومی است. از سوی دیگر، استان سمنان با دارا بودن بیش از 1.6 میلیون رأس دام سبک، یکی از قطب‌های اصلی تولید دام در کشور به‌شمار می‌رود و بخش عمده‌ای از این جمعیت در اختیار عشایر و دامداران سنتی منطقه قرار دارد.
در راستای صیانت از این سرمایه ژنتیکی، نهادهای مرتبط از جمله سازمان جهاد کشاورزی و جهاد دانشگاهی استان، اقدام به اجرای طرح‌های اصلاح نژاد و توزیع سالانه بیش از 100 رأس قوچ اصلاح‌شده سنگسری میان دامداران کرده‌اند تا از این طریق گله‌های بومی خالص تقویت شود و روند نابودی تدریجی نژاد متوقف گردد. همچنین طبق داده‌های آماری، میانگین اندازه گله‌های عشایری در استان سمنان بین 295 تا 300 رأس است که تقریباً سه برابر میانگین کشوری محسوب می‌شود و این امر ظرفیت ویژه‌ای برای توسعه برنامه‌های علمی و اقتصادی در حوزه دام سبک ایجاد کرده است.
در این میان، راه‌اندازی «ایستگاه اصلاح نژاد قوچ سنگسری» در مهدی‌شهر، گامی مهم در جهت حفظ، توسعه و ارتقای نژاد اصیل سنگسری تلقی می‌شود. این طرح فناورانه که با رویکرد علمی و بهره‌گیری از روش «هسته بسته» اجرا خواهد شد، هدف دارد ضمن تولید قوچ‌ها و میش‌های خالص، زمینه شکل‌گیری یک بانک ژن پایدار را فراهم آورد. این اقدام نه‌تنها موجب حفظ اصالت و تنوع ژنتیکی دام‌های بومی استان می‌شود، بلکه می‌تواند الگوی موفقی برای سایر مناطق کشور در توسعه پایدار دامپروری بومی باشد.
با توجه به موقعیت جغرافیایی، ظرفیت‌های دامپروری و دانش بومی موجود در ایل سنگسر، مهدی‌شهر در حال تبدیل شدن به مرکز علمی و فناورانه دام سبک کشور است. اجرای پروژه اصلاح نژاد قوچ سنگسری می‌تواند علاوه بر ارتقای کیفیت تولید و بهره‌وری در صنعت دام، موجب رونق اقتصادی منطقه، افزایش اشتغال پایدار و تثبیت جایگاه سمنان به‌عنوان قطب نوآوری در حوزه دامپروری ایران شود.
علی منصفی‌راد،رییس جهاد دانشگاهی استان سمنان در جریان بازدید عباس گلرو، نماینده مردم سمنان، مهدی‌شهر و سرخه در مجلس شورای اسلامی از مرکز به‌نژادی دام سبک جهاد دانشگاهی استان در منطقه دربند مهدی‌شهر در گفت و گو با خبرنگار تسنیم،اظهار داشت: این مرکز توانسته برای نخستین‌بار در کشور، گواهی صلاحیت مرکز نوآوری دام سبک را کسب کند که گامی مهم در مسیر توسعه علمی و فناورانه دامپروری محسوب می‌شود.
وی با اشاره به جایگاه ویژه مهدی‌شهر در صنعت دامپروری بیان کرد: ایجاد قطب دامپروری در این شهرستان از مصوبات سفر رئیس‌جمهور شهید به استان سمنان بود و اکنون دو طرح فناورانه در این راستا در استان آغاز به کار کرده است.
منصفی‌راد افزود: ایستگاه اصلاح نژاد قوچ سنگسری در مرکز جهاد دانشگاهی مهدی‌شهر راه‌اندازی خواهد شد تا از طریق بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، نژاد خالص قوچ و میش سنگسری حفظ و تکثیر شود.
وی تصریح کرد: هدف اصلی این طرح، دستیابی به گوسفندان اصیل و اصلاح‌شده سنگسری است که در قالب برنامه‌های علمی و تحقیقاتی با روش «هسته بسته» دنبال می‌شود.
به گفته این مقام مسئول، حفظ ذخایر ژنتیکی دام‌های بومی از جمله گوسفند سنگسری، از اولویت‌های جهاد دانشگاهی استان است و اجرای این طرح می‌تواند نقش مؤثری در پایداری تولید دام سبک و بهبود عملکرد اقتصادی دامداران ایفا کند.
منصفی‌راد خاطرنشان کرد: در حوزه دامپروری و کشاورزی تاکنون هشت محصول فناورانه توسط جهاد دانشگاهی استان تولید شده که زمینه تجاری‌سازی آن‌ها نیز فراهم آمده است.
وی اضافه کرد: شهرستان مهدی‌شهر و ایل سنگسر از ظرفیت بالایی در توسعه طرح‌های فناورانه، ایده‌های نوآورانه و صنایع تبدیلی برخوردارند و این ویژگی فرصت مناسبی برای جذب محققان و سرمایه‌گذاران حوزه دامپروری فراهم کرده است.
او یادآور شد: جهاد دانشگاهی استان با تکیه بر توان بومی و علمی، مسیر شکل‌گیری یک قطب نوآوری دام سبک در استان را دنبال می‌کند و ایستگاه اصلاح نژاد قوچ سنگسری نقطه عطفی در تحقق این هدف است.
از همین رو، طرح راه‌اندازی ایستگاه اصلاح نژاد قوچ سنگسری در مهدی‌شهر را می‌توان از چند منظر تحلیلی بررسی کرد. گوسفند سنگسری که از قدیمی‌ترین و مقاوم‌ترین نژادهای بومی ایران به‌شمار می‌رود، امروز با خطر کاهش جمعیت و آمیختگی ژنتیکی روبه‌رو است. طبق گزارش‌ها، از جمعیت حدود 25 هزار رأسی این نژاد، تنها نزدیک به 1٬500 رأس به‌صورت خالص وجود دارد؛ رقمی که به‌روشنی وضعیت بحرانی این گونه را نشان می‌دهد. از سوی دیگر، مهدی‌شهر با تراکم حدود 259 رأس گوسفند در هر کیلومتر مربع (در مقایسه با میانگین 13.5 رأس در استان) یکی از مناطق با بیشترین حجم دام سبک کشور محسوب می‌شود. این تراکم بالا اگر بدون کنترل و اصلاح نژاد ادامه یابد، منجر به تضعیف ویژگی‌های ژنتیکی اصیل و افت کیفی در دام بومی خواهد شد.
در عین حال، موقعیت مهدی‌شهر فرصتی بی‌نظیر برای اجرای موفق این طرح فراهم کرده است. وجود عشایر با تجربه در دامداری سنتی، مراتع غنی در ارتفاعات البرز، سابقه تاریخی در پرورش دام اصیل و مصوبه ایجاد قطب دامپروری در این شهرستان، از مهم‌ترین مزیت‌های منطقه محسوب می‌شوند. همچنین، تأمین حدود 70 میلیارد تومان اعتبار برای توسعه زیرساخت‌های دامپروری در استان، نشانه‌ای از حمایت جدی دولت از احیای نژادهای بومی است. این مجموعه عوامل جغرافیایی، فرهنگی و حمایتی می‌تواند زیرساخت لازم برای شکل‌گیری یک مرکز علمی و اقتصادی نوین در حوزه دام سبک را فراهم کند.
با وجود این فرصت‌ها، چالش‌هایی نیز بر سر راه پروژه وجود دارد. نبود آمار دقیق از دام‌های خالص، کمبود زیرساخت‌های فنی مانند بانک ژن و مراکز آزمایش ژنتیک، و ضعف در آموزش دامداران سنتی از موانع جدی اجرای طرح به‌شمار می‌رود. افزون بر این، بخشی از دامداران به‌دلیل هزینه‌های اولیه و بی‌اعتمادی به فرآیند اصلاح نژاد، تمایل کمی برای مشارکت در برنامه‌های علمی دارند. از سوی دیگر، نبود یک برند مشخص و بازار هدف برای گوشت و محصولات مرتبط با گوسفند سنگسری نیز انگیزه اقتصادی لازم را برای پرورش‌دهندگان کاهش داده است.
برای غلبه بر این چالش‌ها، مجموعه‌ای از راهکارهای علمی و اجرایی پیشنهاد می‌شود. نخست، ایجاد بانک جامع ژنتیکی و سامانه ثبت اطلاعات گوسفندان سنگسری می‌تواند کنترل دقیق بر روند اصلاح نژاد ایجاد کند. دوم، راه‌اندازی آزمایشگاه تخصصی ژنتیک و فریز اسپرم و تخمک برای حفظ ذخایر ژنی ضروری است. سوم، آموزش هدفمند دامداران و ارائه تسهیلات حمایتی، عامل کلیدی در جلب مشارکت آنان خواهد بود. چهارم، ایجاد برند منطقه‌ای برای «گوشت سنگسری» همراه با بسته‌بندی و بازاریابی حرفه‌ای می‌تواند ارزش افزوده بالایی به تولیدات محلی بدهد. در نهایت، همکاری دانشگاه‌ها، جهاد کشاورزی و بخش خصوصی در مدیریت علمی پروژه، نقش تعیین‌کننده‌ای در پایداری طرح دارد.
راه‌اندازی ایستگاه اصلاح نژاد قوچ سنگسری در مهدی‌شهر را می‌توان گامی راهبردی برای حفظ تنوع زیستی، ارتقای بهره‌وری دام سبک و رونق اقتصادی منطقه دانست. این طرح در صورت اجرای دقیق و مبتنی بر داده‌های علمی، می‌تواند الگویی ملی برای احیای نژادهای بومی باشد و جایگاه سمنان را به‌عنوان قطب نوآوری در صنعت دامپروری کشور تثبیت کند. استمرار حمایت مالی، تقویت زیرساخت‌های فناورانه و پیوند میان دانش بومی عشایر و فناوری روز، سه رکن اساسی موفقیت این پروژه خواهند بود؛ ارکانی که تحقق آن‌ها می‌تواند مهدی‌شهر را به مرکز الگوی دامپروری نوین ایران تبدیل کند.
انتهای پیام/363/