مردم مازندران در محاصره سگ‌های ولگرد/ آرامشی که دیگر نیست/ بحرانی که به مرز هشدار رسید!!
به گزارش بخش استانها در وبانگاه به نقل از خبرگزاری تسنیم از ساری، در حالی‌که استان مازندران سالانه میلیون‌ها گردشگر را از سراسر کشور می‌پذیرد و به‌عنوان یکی از مهم‌ترین قطب‌های زیست‌محیطی و گردشگری ایران شناخته می‌شود، بحران «سگ‌های ولگرد» به معضلی نگران‌کننده و چندوجهی در شهرها و روستاهای این خطه سرسبز بدل شده است؛ بحرانی که دیگر صرفاً یک چالش بهداشتی نیست، بلکه به مسئله‌ای اجتماعی، روانی، زیست‌محیطی و حتی اقتصادی تبدیل شده است. از ساحل بابلسر و جاده‌های بابل و آمل گرفته تا مناطق کوهپایه‌ای چمستان، بهشهر و رامسر، هر روز تصاویر و گزارش‌هایی از حملات سگ‌های ولگرد به کودکان، کشاورزان و گردشگران منتشر می‌شود که افکار عمومی را به شدت تحت‌تأثیر قرار داده است.
در سال‌های اخیر، پدیده افزایش جمعیت سگ‌های ولگرد در شهرها و روستاهای شمال ایران، به‌ویژه در استان مازندران، به یکی از جدی‌ترین دغدغه‌های بهداشتی، اجتماعی و زیست‌محیطی تبدیل شده است. خیابان‌های شهرهای ساحلی همچون بابلسر، محمودآباد، نوشهر و چالوس تا مناطق کوهستانی بابل، آمل و سوادکوه، در بسیاری از شب‌ها و حتی روزها شاهد گله‌های سگ‌های بی‌صاحب هستند که آزادانه در کوچه‌ها، پارک‌ها، حاشیه مدارس و حتی مراکز درمانی پرسه می‌زنند. این حضور گسترده، نه‌تنها چهره شهر را از آرامش و امنیت تهی کرده، بلکه زنگ خطری جدی برای سلامت عمومی به صدا درآورده است.
بر اساس آمارهای غیررسمی، در برخی شهرستان‌های مازندران تعداد سگ‌های رهاشده از جمعیت سگ‌های خانگی بیشتر شده و در شهرهایی چون ساری، بابل و قائم‌شهر، شهرداری‌ها روزانه با ده‌ها تماس مردمی درباره خطر حمله یا حضور سگ‌های ولگرد مواجه‌اند. در همین حال، مراکز بهداشت از افزایش چشمگیر موارد گزش و تزریق واکسن هاری خبر می‌دهند؛ به‌گونه‌ای که تنها در سال گذشته، بیش از 70 هزار مورد گزش حیوانات در کشور ثبت شده که بخش قابل‌توجهی از آنها مربوط به شمال کشور و استان مازندران بوده است.
کارشناسان حوزه محیط‌زیست و دامپزشکی، گسترش این پدیده را حاصل مجموعه‌ای از عوامل می‌دانند؛ از نبود مدیریت واحد برای جمع‌آوری و ساماندهی سگها گرفته تا ریزش زباله‌های شهری و گردشگری، ضعف در فرهنگ نگهداری حیوانات، و رهاسازی سگ‌های خانگی توسط صاحبان‌شان. در بسیاری از مناطق گردشگری شمال، تجمع سگها در حاشیه سفره‌خانه‌ها، تفرجگاه‌ها و محل دفن زباله‌ها، به یک تصویر عادی اما خطرناک بدل شده است.
از سوی دیگر، این بحران بار مالی سنگینی بر دوش نظام سلامت و شهرداری‌ها گذاشته است. هزینه تأمین واکسن هاری، داروهای ضدعفونی، پناهگاه‌های موقت و عملیات عقیم‌سازی و نگهداری سگها سالانه میلیاردها تومان برآورد می‌شود؛ در حالی‌که نتیجه ملموسی در کاهش جمعیت سگ‌های ولگرد مشاهده نمی‌شود. در مقابل، برخی نهادهای مردمی و دوست‌داران حیوانات، رویکردهای خشن و معدوم‌سازی گسترده را غیراخلاقی و غیرکارآمد می‌دانند و بر ساماندهی علمی، واکسیناسیون و عقیم‌سازی هدفمند تأکید دارند.
اما در میانه این دو دیدگاه، آنچه نادیده گرفته می‌شود حق مردم برای زیست ایمن و عاری از تهدید در کوچه‌ها، مدارس و پارک‌های شهری است. خانواده‌هایی که کودکان خود را با ترس از حمله سگها به مدرسه می‌فرستند، یا گردشگرانی که در شب‌هنگام از حضور در جاده‌های ساحلی پرهیز می‌کنند، به‌خوبی نشان می‌دهند که این بحران از حد یک مسئله زیست‌محیطی گذشته و به تهدیدی برای امنیت روانی و اجتماعی شهروندان بدل شده است.
اکنون پرسش اصلی این است که چرا پس از سال‌ها هزینه، برنامه و تبلیغ، هنوز خیابان‌های مازندران پر از سگ‌های ولگرد است؟ چرا مدیریت واحدی برای این موضوع وجود ندارد و کدام نهاد باید پاسخگوی امنیت بهداشتی و روانی مردم باشد؟ بحران سگ‌های ولگرد، آزمونی جدی برای مدیریت شهری، سلامت عمومی و هماهنگی میان دستگاه‌های مسئول است؛ آزمونی که نتیجه آن نه‌فقط در سلامت جامعه، بلکه در تصویر عمومی مازندران به‌عنوان یک مقصد گردشگری امن و زیبا نیز اثرگذار خواهد بود.
گلایه مردم از جولان سگ‌های ولگرد؛ آرامش از کوچه‌ها رفته است
در خیابان‌های فرعی بابل، کنار بوستان‌های آمل و حتی در کوچه‌های آرام ساری، دیگر صدای زوزه سگ‌های ولگرد صحنه‌ای نادر نیست؛ بلکه بخشی از واقعیت روزمره مردم شمال شده است. مردمی که از یک‌سو باید نگران فرزندانشان در مسیر مدرسه باشند و از سوی دیگر نگران حمله سگ‌هایی که شب‌ها به‌صورت گله‌ای در معابر پرسه می‌زنند.
اهالی بسیاری از شهرها، از بابل تا نور و تنکابن، می‌گویند حضور این سگها به‌قدری زیاد شده که دیگر جرأت تردد در ساعات شب یا سپیده‌دم را ندارند. برخی از شهروندان در گفت‌وگو با خبرنگاران گفته‌اند: کوچه‌ها تبدیل به پناهگاه سگ‌های ولگرد شده، بچه‌ها نمی‌توانند بیرون بازی کنند و هر روز باید با ترس از کنارشان رد شویم.
در بسیاری از محلات، مردم از بی‌تفاوتی نهادهای مسئول گلایه دارند. خانم میرزایی، ساکن یکی از محلات قائم‌شهر می‌گوید: چند بار به شهرداری زنگ زدیم که چند سگ جلوی مدرسه دخترم لانه کرده‌اند، اما فقط قول دادند و هیچ اقدامی نکردند. هفته گذشته یکی از بچه‌ها را تعقیب کردند و اگر اهالی کمک نمی‌کردند، معلوم نبود چه می‌شد.
در برخی مناطق حاشیه‌ای، کشاورزان و دامداران نیز از حمله سگها به دام‌ها و مرغداری‌ها شکایت دارند. آقای نادری، کشاورز منطقه بهنمیر، می‌گوید: شب‌ها جرأت نمی‌کنم از خانه بیرون بروم. چند بار سگها به گوسفندهایم حمله کردند. ما حتی برای رسیدن به مزرعه مجبوریم دسته‌جمعی برویم تا در امان باشیم.
از سوی دیگر، گردشگران هم از چهره ناخوشایند حضور سگ‌های ولگرد در تفرجگاه‌ها گلایه‌مندند. یکی از مسافران تهرانی در ساحل بابلسر می‌گوید: ما به شمال برای آرامش می‌آییم، اما شب‌ها در ساحل نمی‌توان قدم زد. سگها دور زباله‌ها جمع می‌شوند و گاهی به سمت مردم می‌دوند. کسی پاسخگو نیست!
در کنار همه این نگرانی‌ها، ترس از بیماری هاری و گزش حیوانات، سایه‌ای از اضطراب بر زندگی روزمره مردم انداخته است. بسیاری از شهروندان از مشاهده سگ‌های زخمی، لاغر و بیمار در کوچه‌ها احساس ناامنی می‌کنند و می‌گویند «هر لحظه ممکن است حادثه‌ای رخ دهد.»
آنچه امروز مردم مازندران از آن رنج می‌برند، فقط صدای زوزه یا حضور سگها نیست، بلکه احساس رهاشدگی در برابر یک بحران شهری بی‌پایان است. در حالی‌که هزینه‌های سنگینی برای واکسن، دارو و ساماندهی اعلام می‌شود، مردم هنوز پاسخ روشنی از دستگاه‌های مسئول نمی‌گیرند.
به‌گفته یکی از اهالی آمل “ما دوستدار حیواناتیم، اما نه به بهای از دست رفتن امنیت. هیچ‌کس نمی‌گوید سگها را بکشید، فقط می‌خواهیم مدیریت شود. چرا باید آرامش کوچه‌ها را از مردم بگیرند و کسی پاسخگو نباشد؟”
سرنوشت مبهم طرح کنترل سگ‌های ولگرد در مازندران
سال‌هاست در ستاد مرکزی کنترل جمعیت حیوانات ناقل بیماری به انسان، دستورالعمل‌ها و آیین‌نامه‌هایی برای کنترل جمعیت سگ‌های ولگرد تدوین و تصویب شده است. در ظاهر، همه‌چیز دقیق و منظم است؛ از ابلاغ رسمی این دستور به استانداری‌ها گرفته تا تعیین وظایف شهرداری‌ها و دهیاری‌ها به‌عنوان متولیان اصلی اجرا. اما آنچه در میدان عمل دیده می‌شود، فاصله‌ای عمیق میان کاغذ و واقعیت کوچه‌ها است.
این طرح ملی که در سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور به تصویب رسیده، با هدف جلوگیری از گسترش حیوانات ناقل بیماری و ایجاد محیطی ایمن برای شهروندان طراحی شده است. طبق ابلاغیه، شهرداری‌ها موظف‌اند با همکاری دستگاه‌های بهداشتی و دامپزشکی، نسبت به جمع‌آوری، عقیم‌سازی، واکسیناسیون یا انتقال سگ‌های ولگرد اقدام کنند. اما در استان‌هایی مانند مازندران که اقلیم مرطوب و فضای سبز گسترده، شرایط زیستی مناسبی برای تکثیر این حیوانات فراهم کرده، اجرای این طرح نه‌تنها کند پیش می‌رود بلکه در برخی شهرها عملاً متوقف شده است.
با وجود آن‌که شهرداری‌ها به‌عنوان متولی اصلی اجرای این مصوبه ملی معرفی شده‌اند، بسیاری از کارشناسان شهری می‌گویند فعالیت‌های انجام‌شده بیشتر در حد مقطعی و محدود بوده و نتوانسته مانع از رشد جمعیت سگ‌های ولگرد شود. در شهرهای مختلف استان از جمله بابل، آمل، ساری و نوشهر، گله‌های سگ در پارک‌ها، بلوارها و حتی اطراف مدارس مشاهده می‌شوند؛ نشانه‌ای از آن‌که ابلاغیه‌های ملی در عمل، به اجرا درنیامده‌اند.
از سوی دیگر، طبق قانون و بخشنامه‌های موجود، تمامی دستگاه‌ها و نهادهای اجرایی موظف‌اند بخشی از بودجه سالانه خود را برای مقابله با حیوانات ناقل بیماری اختصاص دهند. این رقم، حدود پنج درصد از سرانه هر دستگاه است و هدف آن تأمین منابع مالی برای طرح‌های بهداشتی، واکسیناسیون، و کنترل حیوانات مزاحم عنوان شده است. با این حال، بررسی‌ها نشان می‌دهد در مازندران، این سهم قانونی یا تخصیص نمی‌یابد یا در مسیر دیگری هزینه می‌شود.
یک کارشناس محیط‌زیست در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم می‌گوید: ما در استان، دستورالعمل داریم، بودجه داریم، نهاد مسئول داریم، اما حلقه مفقوده در اجرای کار، نبود اراده و هماهنگی واقعی میان دستگاه‌هاست. هر نهادی مسئولیت را به دیگری پاس می‌دهد و در نهایت، مردم و شهرها قربانی این بی‌عملی می‌شوند.
مشکل آن‌جاست که در نبود اجرای مؤثر، تکثیر بی‌رویه سگ‌های ولگرد ادامه دارد و با افزایش زاد و ولد در مناطق جنگلی و حاشیه شهرها، جمعیت آنها روزبه‌روز بیشتر می‌شود. شهرداری‌ها از نبود بودجه و امکانات گلایه دارند، سازمان دامپزشکی بر ضرورت کنترل انسانی تأکید می‌کند، و سازمان محیط‌زیست هم نگران واکنش گروه‌های حمایت از حیوانات است. نتیجه این چندگانگی تصمیم‌گیری، چیزی جز تداوم بحران نیست.
در حالی که بخشنامه‌ها روی میز مدیران خاک می‌خورند، در کوچه‌ها و خیابان‌های مازندران، مردم هر روز با این واقعیت تلخ روبه‌رو می‌شوند: سگ‌هایی که در اطراف مدارس و پارک‌ها پرسه می‌زنند، زباله‌ها را پراکنده می‌کنند، و گاهی به رهگذران و کودکان حمله‌ور می‌شوند.
طرح ملی کنترل سگ‌های ولگرد اگرچه سال‌ها پیش تصویب شده، اما تا زمانی که دستگاه‌های مسئول از مدیریت روی کاغذ به اقدام میدانی واقعی نرسند، این مصوبه تنها یک سند اداری باقی خواهد ماند؛ سندی که در برابر چشمان نگران مردم شمال، هیچ تغییر محسوسی در واقعیت شهرها ایجاد نکرده است.
آیا کنترل جمعیت سگ‌های ولگرد اجرا می‌شود؟
احمدی دامپزشک در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم در ساری اظهار داشت گفت: براساس دستورالعمل کنترل جمعیت سگ‌های ولگرد پس از جمع‌آوری سگ‌های ولگرد توسط نیروهای شهرداری که شماره تماس آنها در فضای مجازی وجود دارد از سطح شهر و روستا جمع‌آوری و سپس انتقال آنها به قفس نگهداری موقت در مراکز نگهداری، که معمولا توسط شهرداری مشخص و کنترل آن در ید اختیار شهرداری‌هاست، معاینه، تشخیص و تفکیک سگ‌های اصیل و سگ‌های آلوده با حضور دامپزشک صورت گرفته و سگ‌های مفید و غیر مفید تشخیص داده شده و جدا می‌شوند.
این دامپزشک تصریح کرد: در این مراکز جداسازی بر اساس نوع و نژاد سگها و بیماری و غیر بیماری بودن آنها است. برخی از سگها از نوع نژاد سگ‌های خانگی هستند که صاحبان آنها بخاطر گرانی غذا و یا شرایط نگهداری آنها را نداشتند آنها را رها سازی می‌کنند. سگ‌های اصیل و مفید از سگ‌های غیر مفید و بیماری تفکیک و سگ‌های مفید توسط دامپزشک واکسینه و قرنطینه می شوند. این سگها به مدت مشخص در این مرکز قرنطینه تا مراحل سالم سازی وعدم بروز بیماری را در این مدت طی کنند و پس از طی دوره قرنطینه، به این سگها شناسنامه و یک قلاده با شماره تعلق می‌گیرد. برخی از افراد متقاضی سگ‌های نگهبان و یا برخی مرکز هم این درخواست را دارند .
احمدی افزود: واگذاری این سگها که هزینه زیادی بر شهرداری‌ها وارد می کند با دریافت تعهد از متقاضیان صورت می‌گیرد در این تعهد ذکر شده که دریافت کننده نسبت به عدم رهاسازی، ونگهداری نسبت به این سگها متعهد شود و برخی از سگها به عنوان سگ چوپان یا گله در اختیار متقاضی قرار می‌گیرد و قبل از واگذاری توسط دامپزشک عقیم‌سازی می شوند. هر چند عقیم سازی یکی از راه های اصلی کنترل سگ‌های ولگرد می باشد.
این دامپزشک در توضیحاتی با معرفی هاری و راه های انتقال آن از حیوان به انسان پرداخت و بیان کرد: راه انتقال هاری از راه بزاق حیوان هار و محل گازگرفتگی وارد بدن انسان می شود و اگر بیمار واکسینه نباشد موجب مرگ می‌شود لذا مردم باید گزش و گاز گرفتگی حیوانات سگ یا غیر آن را اعم از اهلی و وحشی جدی بگیرند چراکه هرگونه سهل انگاری اعم از مراجعه دیرهنگام یا مراجعه نکردن به مراکز بهداشتی در این زمینه ممکن است منجر به بروز بیماری هاری و مرگ شود. خطرات وجود سگ‌های بلاصاحب یا ولگرد در مازندران در حالی است که براساس اعلام پزشکی قانونی تعداد مراجعه به این مراکز به دلیل سگ گزیدگی در امسال چند برابر سال گذشته است.
سگ‌های بلاصاحب به جای مدیریت از شهری به شهر دیگر هدایت می‌شوند
حمزه آقاپورکاظمی مدیرکل دامپزشکی مازندران با اشاره به لزوم ساماندهی سگ‌های ولگرد اظهار داشت: کمیته‌ای در معاونت شهری برای ساماندهی سگ‌های بلاصاحب به استانها ابلاغ شده است.در مازندران فراتر از سیاست‌های ابلاغی سازمان دامپزشکی عمل کردیم و واکسیناسیون این سگها را در مراکز نگهداری انجام می‌دهیم.مدیریت سگ‌های بلاصاحب برای قطع چرخه انتقال ویروس هاری ضروری است.
وی عنوان کرد: عدم مدیریت مناسب سگها می‌تواند زمینه‌ساز انتقال بیماری به دام‌ها شود. بسیاری از دام‌ها در استان به صورت جنگلی نگهداری می‌شوند و حضور سگ‌های بلاصاحب یک معضل جدی است.
مدیرکل دامپزشکی مازندران نسبت به رهاسازی آزادانه دام‌ها هشدار داد و افزود: عدم توجه به این موضوع می‌تواند موجب گسترش بیماری شود. نمونه‌برداری از دام‌ها در برخی مناطق انجام شده و برای بررسی دقیق به آزمایشگاه‌های مرجع ارسال شده است.در جلسه با استاندار بر انجام اقدامات ضربتی برای ساماندهی سگ‌های بلاصاحب تاکید شد.
وی افزود: نحوه مدیریت این سگها در برخی شهرستان‌ها جای انتقاد دارد. سگ‌های بلاصاحب به جای مدیریت در محل، از شهری به شهر دیگر هدایت می‌شوند که این اقدام چرخه‌ای معیوب و زمینه‌ساز انتقال بیماری است. جابجایی سگ‌های بلاصاحب خطر انتقال بیماری را افزایش می‌دهد و در زمینه تأمین علوفه دام‌های مناطق آلوده، انتظار داریم دستگاه‌های مسئول پاسخگو باشند و از رهاسازی دام‌ها در جنگل‌ها خودداری کنند.
وی خاطرنشان کرد: دامپزشکی آمادگی دارد نسبت به عقیم‌سازی سگ‌های بلاصاحب اقدام کند. واکسیناسیون هاری در مناطق پرخطر توسط دانشگاه علوم پزشکی هم انجام شده است.
انتهای پیام/.