بحران بی‌سابقه کم‌آبی در سرچشمه رودخانه‌های بزرگ ایران
به گزارش بخش استانها در وبانگاه به نقل از خبرگزاری تسنیم از شهرکرد، چهارمحال و بختیاری این روزها بیش از همیشه در آینه کم‌آبی خود را می‌بیند، استانی که زمانی به‌عنوان یکی از منابع حیاتی آب کشور شناخته می‌شد، حالا نگران هر قطره‌ای است که از دست می‌رود.
استانی که سرچشمه رودخانه‌های مهم زاینده‌رود، کارون و بخشی از رودخانه دز است، اکنون دچار تنش آبی و کم‌آبی بی‌سابقه‌ای شده است، بحرانی که اگر هر چه زودتر فکری برایش نشود، تبدیل به فاجعه‌ای چند وجهی خواهد شد.
سیاست‌گذاری‌های اشتباه گذشته، دخیل در بحران کنونی آب
وقتی در استان، چشمه‌ها و رودها آرام‌تر از گذشته می‌جوشند و تانکرهای سیار جای چشمه و قنات را گرفته‌اند، تصویر زندگی روزمره مردم دیگر قابل چشم‌پوشی نیست، تصویری که شامل کشاورزی که زمین‌هایش ترک برداشته‌اند و آبی برای زراعت ندارد، کودکانی که کنار ظرف‌های خالی آب منتظر پر شدن‌اند و صنایعی که بخاطر کم‌آبی، تولیداتشات را کاهش داده‌اند.
نشانه‌ها هشدار واضحی می‌دهند: بحران آب دیگر یک تهدید دوردست نیست، بلکه پیشِ روی خانواده‌ها، معیشت و آینده زیست‌بوم استان است. کاهش بارش‌ها و افت منابع زیرزمینی، تاب‌آوری جوامع روستایی و شهری را زیر سؤال برده و هزینه‌های اجتماعی و اقتصادی آن روزبه‌روز سنگین‌تر می‌شود.
سیاست‌گذاری‌های اشتباه گذشته، اعم از بهره‌برداری‌های بی‌ضابطه یا انتقال آب بین‌حوضه‌ای، بخشی از تاریخِ شکل‌گیری این وضعیت هستند، اما حالا دیگر بحث درباره مقصر اصلی کافی نیست. نیاز به راه‌حل‌های عملی، شفاف و مشارکتی است.
اگر تصمیمات عاجل و هماهنگ اتخاذ نشود، چهارمحال و بختیاری تنها در انتظار تغییرات تدریجی نخواهد نشست، پیامدها می‌توانند ناگهانی و تعیین‌کننده باشند، کاهش تولیدات کشاورزی و کاهش امنیت غذایی، گسترش مهاجرت روستا‌به‌شهر، تخریب محیط زیست و تشدید مشکلات اجتماعی، از جمله این پیامدها هستند.
10 دشت از 11 دشت استان دچار بحران است
در سال‌های اخیر، چهارمحال و بختیاری که زمانی یکی از مهمترین منابع آب شیرین کشور بود و مسئولان بسیاری می‌گفتند 11 درصد آب کشور از این استان است، با کم‌آبی بی‌سابقه‌ای مواجه شده است.
مسئله‌ای که به دلیل تغییر اقلیم، کاهش قابل ملاحظه بارش‌ها و برداشت بی‌رویه، 10 دشت از 11 دشت استان را دچار بحران کرده است و منابع آب سطحی و زیرزمینی استان به شدت در حال کاهش است.
محمد کریمی، مدیرعامل آبفا استان در این خصوص گفته است: به دلیل خشکسالی‌های دو دهه اخیر با 831 میلیون مترمکعب کسری مخزن در استان چهارمحال و بختیاری مواجه هستیم.
وی ادامه داد: آب شرب حدود 85 درصد جمعیت استان در بخش شهری و روستایی از منابع آبی زیر زمینی تامین می‌شود، منابعی که اکنون دچار کاهش محسوسی شده است، در حال حاضر 89 منبع از منابع آبی استان خشک شده و از مدار بهره‌برداری خارج شده است.
تغییر الگوی بارش و کاهش بارش‌ها، چهارمحال و بختیاری را دچار بحران کرده است
کاهش بارش‌ها و تغییر الگوی بارش در سالیان اخیر از جمله دلایل مهم دیگری است که استان با آن دچار چالش است. تغییر الگوی بارش از برف به باران در زمستان سالیان اخیر، منابع آبی خصوصاً دبی آب چشمه‌های اصلی مانند چشمه کوهرنگ را کاهش داده است.
از طرفی دیگر یخچال‌های طبیعی استان به علت تغییر الگوی بارش، خشکسالی و افزایش دما در حال از بین رفتن هستند، در کوهرنگ و غار یخی که روزگاری چند ده متر برف و یخ وجود داشت و یکی از مهمترین دلایل منابع آبی استان بود، اکنون خشکی و خشکسالی موج می‌زند.
معصومه نوروزی، مدیرکل هواشناسی استان چهارمحال و بختیاری در این خصوص بیان کرد: سال زراعی اخیر در استان در حالی به پایان رسید که استان چهارمحال و بختیاری 40 درصد کاهش بارش را تجربه کرد.
وی با بیان اینکه استان به عنوان دومین استان خشک کشور بود، ادامه داد: در سال زراعی اخیر سهم استان از بارش‌های کشور فقط 392 میلیمتر بود، این بارش نسبت به میانگین بلندمدت، 265 میلیمتر کسری داشته است.
خسارت 114 هزار میلیارد ریالی خشکسالی به استان / خشکی 840 چاه و 250 قنات
کشاورزی استان نیز وضعیت نامطلوبی دارد، به گونه‌ای که در سال زراعی اخیر، خشکسالی باعث شد، 114 هزار و 900 میلیارد ریال خسارت به بخش کشاورزی استان وارد شود.
حسین بهرامی، رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان، در این خصوص بیان کرد: خسارت‌های ناشی از خشکسالی، تولیدات بخش‌های مختلف کشاورزی استان را اعم از زراعت دیم، آبی، باغات دیم و آبی، دام و طیور، زنبور عسل و زیرساخت‌های آب و خاک را تحت تاثیر قرار داد.
وی در خصوص وضعیت منابع آبی نیز اینگونه عنوان کرد: استان 3861 دهنه چشمه دارد که 48 درصد این چشمه‌ها برابر با 1860 چشمه خشک شده‌اند، همچنین از 841 رشته قنات استان، 250 رشته قنات برابر با 30 درصد کل قنات‌های استان خشک شده اند.
بهرامی ادامه داد: از چهار هزار و 48 حلقه چاه آب کشاورزی استان نیز 840 حلقه چاه برابر 21 درصد خشک شده است. در خصوص دبی رودخانه‌های استان نیز گفتنی است دبی خروجی رودخانه‌های استان امسال 30 تا 50 درصد نسبت به سال‌های گذشته کاهش دارد.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان چهارمحال و بختیاری بیان کرد: بیش از 65 درصد مساحت کل استان چهارمحال و بختیاری، دچار خشکسالی بسیار شدید است.
تنش آبی در 23 شهر و 336 روستا / آبرسانی سیار در 152 روستا
تنش آبی در شهرها و روستاهای استان بیش از گذشته اکنون خود را نمایان کرده است، بسیاری از شهرها و روستاها، کم آبی را در بخش‌های مختلف از جمله شرب، کشاورزی و صنعت دارند تجربه می‌کنند، اما تنش آب شرب وضعیت را بغرنج‌تر کرده است.
جعفر مردانی، استاندار چهارمحال و بختیاری در این خصوص با اشاره به اینکه این استان در صدر استان‌های دچار تنش آبی در کشور است، عنوان کرد: تنش آبی در این استان به گونه‌ای است که از 43 شهر استان، 23 شهر و از حدود 720 روستا، 336 روستا در وضعیت کم‌آبی هستند.
وی با بیان اینکه 152 روستا با تانکر سیار آبرسانی می‌شوند، ادامه داد: اکنون از 519 حلقه چاه فعال، 52 حلقه چاه در سال جاری خشک شده است، این در حالی است که تامین آب شرب 85 درصد از جمعیت استان به منابع آب زیرزمینی وابسته است.
مردانی با اشاره به تصمیمات نادرست گذشته، عنوان کرد: برنامه‌ریزی درستی برای پایداری آب شرب استان نبوده است و برخی از مسئولان بدون آینده نگری و با تصور تداوم بارش‌ها برنامه ریخته بودند، اکنون استان با کمبود شدید منابع آبی مواجه است.
استاندار چهارمحال و بختیاری همچنین به تصمیمات نادرست در حوزه انتقال‌های آب بین حوضه‌ای اشاره کرد و گفت: طرح‌های انتقال آب بین‌حوضه‌ای که بدون تکیه بر سند آمایش سرزمین و بی‌توجه به ظرفیت‌های اکولوژیکی اجرا شده‌اند، از مهمترین خطاهای راهبردی در مسیر توسعه فلات مرکزی به شمار می‌روند.
آثار بسیار مخرّب خشکسالی بر پوشش گیاهی و معیشت مردم محلی
خشکسالی همچنین آثار مخربی بر معیشت دامداران و پوشش گیاهی داشته است، به گونه‌ای که در سال زراعی گذشته 7 هزار و 640 میلیارد ریال افت تولید در حوزه دام سنگین و سبک استان برآورد شد.
همچنین 480 میلیارد ریال نیز افت تولید و خسارت به حوزه زنبور عسل، 684 میلیارد ریال خسارت حوزه آبزی پروری و 2 هزار و 511 میلیارد ریال خسارت مرغداری‌های گشوتی و تخم‌گذار استان چهارمحال و بختیاری بوده است.
مراتع و پوشش گیاهی استان نیز مورد تهدید جدی قرار گرفته است، مسئله‌ای که کارشناسان به وضوح به آن اشاره کردند همین است که مراتع چهارمحال و بختیاری به دلیل کمی بارش با مشکل روبرو هستند.کاهش محسوس تولید علوفه و کاهش شدید خوراک دام از جمله آسیب‌هایی است که خشکسالی شدید به این استان زده است.
علاوه بر این، خشکی خاک و از دست رفتن پوشش گیاهی موجب گسترش آفات، تشدید گردوغبار و فرونشست زمین شده است. نتیجه آن است که کارشناسان هشدار می‌دهند که کاهش کارآمدی آب باعث افت کیفیت زندگی در روستاها و مهاجرت اجباری می‌شود، چون معیشت غالب مردم به کشاورزی و دامداری وابسته است.
وضعیت آب استان بسیار شکننده است
آنچه مسلّم است، این است که وضعیت آب استان بسیار شکننده است و اگر روند کنونی ادامه یابد پیامدهای جدی در پی خواهد داشت. بدون مدیریت اصولی و صحیح ملّی، قطعاً این بحران تشدید و به فاجعه‌ای چند وجهی تبدیل خواهد شد.
بدون اصلاح جدی نظام حکمرانی آب و افزایش راندمان مصرف، تنش آبی عمیق‌تر خواهد شد.در حالی که پیش‌بینی‌ها از ادامه کاهش بارش تا اوایل زمستان حکایت دارد، بسیاری نگران کاهش بیشتر ذخایر آبی و بروز معضلات اجتماعی هستند.
انتهای پیام/7540