ارتباط علوم انسانی و فقه در نگاه آیت‌الله مصباح
به گزارش بخش استانها در وبانگاه به نقل از خبرگزاری تسنیم از قم، آیت‌الله محمود رجبی در پیش همایش بین‌المللی علوم انسانی اسلامی که در سالن همایش‌های موسسه امام خمینی(ره) قم برگزار شد، بر اهمیت کتاب «معارف قرآن» آیت‌الله مصباح یزدی (ره) و جایگاه آن در ترویج علوم انسانی اسلامی تأکید کرد.
عضو هیئت رئیسه مجلس خبرگان رهبری با اشاره به محتوای کتاب، گفت: این کتاب معارف قرآن را از ابعاد مختلف مورد بررسی قرار داده و از امتیازات و ویژگی‌های کم‌نظیری برخوردار است. اصل کشف گنجینه‌های قرآنی یک ضرورت است که باید با جدیت دنبال شود. هر قدر بشر به علم قرآن دست یابد، در کنار دریای بی‌کران علوم قرآن خواهد بود.
عضو شورای عالی حوزه‌های علمیه خاطرنشان کرد: امام راحل در طول عمرشان به تعصب علمی اهمیت نمی‌دادند و همواره توصیه می‌کردند که با دقت و انصاف به معارف قرآن پرداخته شود. مطالعه این کتاب نیازمند توجه و دقت فراوان است تا بتوان از همه ظرفیت‌های آن بهره برد.
وی با اشاره به ویژگی‌های محتوایی کتاب افزود: این اثر از ابتدا تا پایان قرآن را مورد بررسی فقهی و اجتهادی قرار داده و با دقت و تفکر عالمانه مبانی و اصول اساسی معارف قرآن را تبیین کرده است. بررسی‌های جامعه‌شناسی و علوم انسانی نیز در آن به شیوه‌ای جامع و تحلیلی انجام شده است.
رئیس موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) تأکید کرد: آیت الله مصباح(ره) نه تنها بر مسائل فقهی تسلط داشت، بلکه با برداشت‌های علوم انسانی نیز آشنایی کامل داشتند و از این طریق توانستند تحلیل‌های دقیق و موشکافانه‌ای ارائه دهند. این اثر نشان می‌دهد که آشنایی فقیه با علوم انسانی، امری ضروری است و کتاب «معارف قرآن» اولین گام‌های جدی در این مسیر را برداشته است.
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در ادامه اظهار داشت: کتاب «معارف قرآن» یک اثر جامع و بی‌نظیر است که می‌تواند برای پژوهشگران و علاقه‌مندان به علوم انسانی اسلامی، منبعی ارزشمند و راهگشا باشد.
کتاب «معارف قرآن» الگویی در نظریه‌پردازی و پاسخ به شبهات روز
رجبی تاکید کرد: آیت الله مصباح(ره) معارف قرآنی را متناظر با نظریات علوم انسانی می‌دانستند و حتی در مواردی که به‌طور مستقیم به آن‌ها پرداخته نشده، اشراف کامل داشته و مباحث مربوطه را مطرح کرده است.
رئیس موسسه امام خمینی(ره) افزود: کتابی مشابه این اثر از نظر جامعیت و دقت علمی وجود ندارد و هدف اصلی آن پاسخ به شبهات فراوانی است که هر روز مطرح می‌شود.
رجبی توضیح داد: این کتاب نه تنها فهم نقلی قرآن را ارائه می‌دهد، بلکه در مواردی تحلیل عقلانی نیز ارائه کرده است. علامه مصباح(ره) با توجه به عقلانیت متحول امروز، به مباحث عقلی و اجتماعی روز نیز استدلال‌هایی ارائه کرده است، گاهی یک جمله اشاره‌ای در متن، پاسخ یک شبهه جدی است و تحلیل‌های عقلانی بسیاری در کتاب مشاهده می‌شود.
نظریه‌پردازی و نظام‌سازی در کتاب معارف قرآن
عضو مجلس خبرگان رهبری با اشاره به ابعاد نظریه‌پردازی در کتاب افزود: کتاب «معارف قرآن» صرفاً جمع بین مفاد روایات و آیات نیست، بلکه در بخش‌های مختلف به نظریه‌پردازی و تحلیل کلان پرداخته است.
وی نمونه‌ای از این نظریه‌پردازی را بحث عوامل سقوط انسان برشمرد و گفت: شیطان و هوای نفس به عنوان عناصر محوری در تحلیل سقوط انسان مطرح شده و نقش سایر عناصر نیز بررسی شده است.
رجبی تاکید کرد: این نوع تحلیل و نظریه‌پردازی در سایر متون ما بسیار محدود است و کتاب مذکور الگویی بی‌نظیر برای نظام‌سازی اسلامی و پاسخگویی به مسائل سیاسی و اجتماعی روز به شمار می‌رود.
وی در ادامه افزود: علاوه بر ارزش معرفتی، این کتاب در بصیرت‌بخشی نسبت به مسائل اجتماعی و سیاسی نیز بسیار برجسته است. استقبال دانشگاهیان و محققان از مباحث نوین کتاب حتی در سطح دکتری و همایش‌ها نمونه‌ای از عمق و اهمیت آن است.
بحث‌های عقلی و خداشناسی؛ تلفیق معرفت و تربیت
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با اشاره به اهمیت مباحث عقلی در حوزه خداشناسی و توحید، تأکید کرد: این مباحث صرفاً نظری نیستند و جنبه‌های تربیتی و اثرگذاری معنوی نیز دارند. بحث‌های عقلی و خداشناسی تنها یک نظریه محض نیست بلکه در عین حال که جنبه معرفتی دارد، نقش تربیتی و اثرگذاری معنوی آن نیز برجسته است.
وی در ادامه به روش‌شناسی کتاب «معارف قرآن» پرداخت و گفت: این کتاب به صورت حساب‌شده به بررسی احتمالات و اولویت‌های مختلف می‌پردازد. وقتی می‌خواهیم ماهیت خداوند را بررسی کنیم، لازم است تمام دقت‌ها را رعایت کنیم تا برداشت دقیق از آیات منتقل شود.
رجبی با تأکید بر اهمیت دقت در برداشت از متون قرآنی، اظهار داشت: دیدگاه قرآن در تعابیر مختلف به کار رفته و نقد نظریات پیشین، از جمله نقدهای آیت الله مصباح(ره) در این کتاب به صورت منصفانه ارائه شده است.
عضو شورای عالی حوزه‌های علمیه افزود: کتاب «معارف قرآن کریم» علاوه بر جنبه نقدی، دارای جنبه تهاجمی نیز هست. همان‌طور که مقام معظم رهبری اشاره کرده‌اند، ما نباید صرفاً نگاه سلبی داشته باشیم بلکه لازم است هم دفاع از آموزه‌های دینی و هم نقد نقاط ضعف نظریات غربی، مانند حقوق بشر غربی، مورد توجه قرار گیرد.
تعیین مرز میان استدلال عقلی و نقلی
رجبی به اهمیت تفکیک میان مباحث قرآنی و عقلی اشاره کرد و گفت: مرزبندی میان استدلال عقلی و نقلی بسیار مهم است. کسی که در علم راسخ است، مرز این دو را تشخیص می‌دهد و می‌داند کجا سخن عقلی و کجا استدلال نقلی است. در فلسفه و معارف دینی رعایت این تفکیک ضروری است و آیات قرآن نیز خود این مرزبندی را تأکید می‌کنند.
انتهای پیام/