مانور فرضی زلزله در سمنان؛ آزمونی برای آمادگی در برابر یکی از زلزله‌خیزترین استان‌های کشور
به گزارش بخش استانها در وبانگاه به نقل از خبرگزاری تسنیم از سمنان، در واقع می‌توان گفت این رزمایش که با حضور بیش از یک هزار و 500 نیروی انسانی از 40 دستگاه اجرایی و استفاده از بیش از 400 دستگاه خودروی سنگین و نیمه‌سنگین برگزار شد، تصویری واقع‌گرایانه از عملکرد سیستم مدیریت بحران استان سمنان در شرایط فرضی یک زلزله قوی ارائه داد.
«سناریوی عملیاتی»؛ از ریزش ساختمان تا نشت مواد خطرناک
سناریوی این مانور در قالب یک زلزله فرضی طراحی شد که منجر به انفجار، آتش‌سوزی، آب‌گرفتگی، ریزش ساختمان و نشت مواد شیمیایی خطرناک شد.
در پاسخ به این شرایط بحرانی، تیم‌های تخصصی از حوزه‌های امداد و نجات، امنیت، زیرساخت‌های آب، برق، گاز، سوخت و ارتباطات، روان‌درمانی بحران، رسانه و اطلاع‌رسانی به‌صورت هماهنگ در صحنه حضور یافتند.
امید محترمی، معاون سازمان مدیریت بحران کشور، در بازدید از بخش‌های مختلف مانور، این رزمایش را «جزئی‌نگر، کاربردی و همه‌جانبه» خواند و تأکید کرد که این مانور نشان‌دهنده سطح خوبی از آمادگی تیم‌های اجرایی در مواجهه با پیامدهای واقعی یک زلزله است.
«سمنان»؛ استان زلزله‌خیز در کنار پایتخت
این رزمایش در زمینه‌ای برگزار شد که سمنان یکی از پرگسل‌ترین و زلزله‌خیزترین استان‌های ایران محسوب می‌شود.
آمارهای زمین‌شناسی نشان می‌دهد که این استان 64 گسل فعال دارد که حدود نیمی از آنها تاکنون مورد مطالعه لرزه‌نگاری قرار گرفته‌اند.
در سال‌های اخیر، نقاط مختلف استان سمنان شاهد زلزله‌های متعددی با بزرگی بالاتر از 4 ریشتر بوده‌اند؛ آخرین آن همین چند روز قبل در امیرآباد شاهرود ثبت شد. بنابراین با توجه به موقعیت جغرافیایی سمنان در مسیر گسل‌های مهم لرزه‌خیز و همچنین مجاورت آن با تهران، آمادگی این استان نقش کلیدی در کاهش خطر در سطح ملی دارد.
همان‌طور که مقامات استانی تأکید کرده‌اند، سمنان «استان معین تهران برای خدمت‌رسانی در شرایط بحرانی» است؛ یعنی در صورت وقوع بلایای بزرگ در پایتخت، سمنان باید به‌عنوان یکی از محورهای پشتیبانی و امداد مورد استفاده قرار گیرد.
«چرخه بحران»؛ از آموزش تا اصلاح نقاط ضعف
برگزاری چنین مانورهایی تنها به نمایش توان عملیاتی محدود نمی‌شود، بلکه فرآیندی آموزشی و اصلاحی محسوب می‌شود. این رزمایش‌ها به‌طور همزمان هم فرهنگ ایمنی و خودمراقبتی را در میان عموم مردم، دانش‌آموزان و کارکنان دستگاه‌ها تثبیت می‌کنند و هم این امکان را فراهم می‌سازند که مسئولان بتوانند نقاط ضعف در چرخه پاسخ به بحران، از جمله تأخیر در هماهنگی بین بخش‌ها، کمبود تجهیزات تخصصی یا ناکافی‌بودن پروتکل‌های اطلاع‌رسانی را شناسایی و برطرف کنند.
در این مانور، آموزش‌های عملی مانند تخلیه اضطراری، روش‌های ایمن پناه‌گیری، کمک‌های اولیه و همکاری با تیم‌های نجات به‌صورت میدانی به شرکت‌کنندگان انتقال یافت. چنین تمریناتی در استانی که در معرض تهدید دائمی زلزله قرار دارد، نه یک انتخاب، بلکه یک ضرورت امنیتی است.
«تجربه»؛ سابقه تاریخی زلزله‌ها در سمنان
استان سمنان در طول تاریخ معاصر شاهد زلزله‌های ویرانگری بوده است که شاخص‌ترین آنها، زلزله شاهرود در سال 1360 با بزرگی 6.5 ریشتر بوده است. این زلزله بیش از یک هزار نفر کشته و هزاران نفر زخمی برجای گذاشت و بخش‌های گسترده‌ای از شهرستان‌های شاهرود، مهدی‌شهر و دامغان را با خاک یکسان کرد.
همچنین، زلزله کاج شاهرود در سال 1383 با بزرگی 6.2 ریشتر در جنوب استان، صدها نفر کشته و خسارات گسترده‌ای در روستاهای منطقه ایجاد کرد. این رویدادها همواره یادآور خطر دائمی لرزه‌خیزی در این استان بوده‌اند.
«استراتژیک»؛ نقش سمنان در سیستم بحران‌پاسخ ملی
با توجه به موقعیت استراتژیک سمنان در مسیر ارتباطی تهران-مشهد و همچنین فاصله‌ی منطقی‌اش از پایتخت، این استان به‌عنوان یک مرکز پشتیبانی اضطراری در برنامه‌های بلندمدت سازمان مدیریت بحران کشور طراحی شده است.
در صورت وقوع زلزله‌ی بزرگ در تهران، پیش‌بینی می‌شود که سمنان ظرفیت پذیرش و امداد جمعیت آوارده‌شده و همچنین انتقال کمک‌های انسانی به پایتخت را فراهم کند.
از این رو، آزمایش عملکرد زیرساخت‌های لجستیکی، ارتباطی و بهداشتی در این مانور، فراتر از یک تمرین محلی، یک آزمون ملی محسوب می‌شود.
«حلقه گم‌شده»؛ شکاف بین آمادگی رسمی و فرهنگ عمومی بحران
علیرغم پیشرفت‌های چشمگیر در سطح دستگاه‌های اجرایی، هنوز شکاف قابل توجهی بین آمادگی رسمی و فرهنگ عمومی بحران در سطح جامعه سمنان وجود دارد.
بر اساس نظرسنجی‌های انجام‌شده توسط دانشگاه سمنان در سال 1403، کمتر از 30 درصد خانوارها دانش اولیه‌ی لازم برای مقابله با زلزله را دارند و تنها بخش محدودی از ساختمان‌های مسکونی قدیمی، استانداردهای مقاوم‌سازی لرزه‌ای را رعایت کرده‌اند.
این شکاف، تأثیر بخش‌های عملیاتی مانور را محدود می‌کند، مگر آنکه همزمان با برنامه‌های آموزش عمومی همراه باشد.
«زیرساخت‌های حیاتی»؛ نقاط قوت و چالش‌ها
در این مانور، تمرکز ویژه‌ای بر شبکه‌های زیرساختی -از جمله خطوط انتقال گاز، آبرسانی و برق- صورت گرفت. گرچه تیم‌های فنی توانستند در شرایط فرضی، سیستم‌ها را در کمتر از سه ساعت بازیابی کنند، اما گزارش‌های داخلی نشان می‌دهد که بخشی از این شبکه‌ها هنوز از سیستم‌های کنترل هوشمند و ایزوله‌سازی خودکار بهره نمی‌برند.
این امر در شرایط واقعی می‌تواند منجر به خسارات ثانویه -مانند انفجار گاز یا قطعی گسترده‌ی آب- شود. بنابراین، نیاز به سرمایه‌گذاری فوری در ارتقای زیرساخت‌های حیاتی از طریق فناوری‌های مقاوم در برابر زلزله ضروری است.
«نقطه قوت»؛ مشارکت نیروهای مردمی و سازمان‌های غیردولتی
یکی از نکات قوت این مانور، گسترش نقش هلال‌احمر، بسیج، نیروهای مردمی و سازمان‌های محلی سمنان در عملیات امدادرسانی بود.
تجربه نشان داده است که در اولین ساعات پس از وقوع زلزله، نیروهای مردمی اغلب نخستین پاسخ‌دهندگان هستند.
این مانور با شبیه‌سازی همکاری بین نیروهای رسمی و غیررسمی، الگویی برای فدرالیسم بحران‌پاسخ در سطح استانی ایجاد کرد که می‌تواند الگویی برای سایر مناطق باشد.
«آموزش»، «آمادگی» و «بازسازی»؛ مثلث امنیت لرزه‌ای
به هر روی باید اذعان کرد که برگزاری موفق این مانور تنها نقطه‌آغاز راه است. گام‌های بعدی باید شامل تصویب برنامه‌های بلندمدت مقاوم‌سازی شهری، افزایش بودجه اختصاصی برای مدیریت بحران در سطح استان، توسعه سامانه‌های هشدار زودهنگام و ادغام آموزش بحران در نظام آموزشی ملی باشد. چراکه بدون این گام‌ها، مانورها خطر تبدیل‌شدن به «نمایش‌های رسمی» را دارند، نه ابزارهای تبدیل‌دهنده‌ی واقعیت.
در واقع، هدف نهایی باید ایجاد جامعه‌ای باشد که نه تنها در برابر زلزله مقاوم باشد، بلکه بتواند پس از آن، سریع‌تر و هوشمندانه‌تر از قبل بازسازی شود.
انتهای پیام/