مسیرگشایی شهید آل‌هاشم؛ راه نجات تبریز در میان امید و بیم
به‌گزارش خبرنگار تسنیم از تبریز، پروژه مسیرگشایی 45 متری شهید آیت‌الله آل‌هاشم که از سوی مدیریت شهری با عنوان «طرح نجات تبریز» شناخته می‌شود، در حالی به مراحل پایانی خود نزدیک می‌شود که مجموعه‌ای از چالش‌های فنی، اجتماعی و مدیریتی تصویر پیچیده‌ای از این ابرپروژه عمرانی در شمال تبریز ترسیم کرده است.
مسیرگشایی شهید آل‌هاشم که از آن به‌عنوان بزرگ‌ترین پروژه بازآفرینی شهری کشور و پیچیده‌ترین مسیرگشایی تاریخ تبریز یاد می‌شود، این‌روزها گویای گلایه ساکنان و مطالبه مردم برای ساماندهی نهایی است که در حوالی آن، صدای مطالبه بلندتر از صدای ماشین‌آلات عمرانی است.
یک مسیرگشایی با سه فاز اجرایی
عادل عبادی، رئیس کارگاه اجرایی پروژه فعال در فاز اول و سوم، در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم، گفت: این طرح در سه فاز طراحی شده؛ فاز یک به طول 800 متر و فاز سه حدود 650 متر است که توسط شرکت ما اجرا می‌شود. مبلغ پیمان فاز یک نزدیک به 58 میلیارد تومان و فاز سوم حدود 32 میلیارد تومان است.
مسیرگشایی شهید آل‌هاشم به‌رغم پیشرفت محسوس، هنوز با مشکلاتی مواجه است. در روند کار کاستی‌هایی دیده می‌شود که با همدلی مسئولان استانی و اهتمام بیشتر مدیریت شهری قابل رفع است. این پروژه واقعاً نفس‌گیر اما حیاتی برای شمال تبریز است.
گشایش در دل بافت‌های فرسوده شمال تبریز
مسیر شهید آل‌هاشم از منطقه‌ای عبور می‌کند که در دل خود اراضی 48 هکتاری پرخطر شمال تبریز را جای داده است؛ محدوده‌ای که سال‌ها مأمن ساخت‌وسازهای غیرمجاز و ناایمن بوده و با هر بارندگی یا زلزله، خطرات جدی را متوجه ساکنان می‌کند.
هدف اصلی پروژه، بازآفرینی و ایمن‌سازی همین بافت‌هاست، اما زنگ هشدار همچنان نواخته می‌شود که بدون تکمیل طرح‌های مکملی مانند شهرک جوانان و دیگر پروژه‌های خدماتی، تنها بخشی از اهداف کلان این مسیرگشایی محقق می‌شود.
بن‌بست در مسیرگشایی
در میان قطعات مختلف طرح، تقاطع غیرهمسطح شهید علی‌نژاد یکی از مهم‌ترین و در عین حال مشکل‌دارترین نقاط مسیر است. این تقاطع که قرار بود دو تا سه ماه پیش به بهره‌برداری برسد، هنوز در وضعیت نیمه‌تمام به‌سر میبرد.
اهالی منطقه از انسداد مسیرها، تنگی خیابان‌ها و ترافیک شدید شکایت دارند. یکی از ساکنان خیابان ستارخان با نشان دادن بن‌بست جدید می‌گوید: خیابان ما 18 متری بود، الان سه متر بیشتر نمانده است؛ هر روز تصادف می‌شود، نه عبور و مرور داریم و نه آرامش. خانه‌ها را دادیم که مسیر باز شود، ولی حالا بن‌بست شدیم.
مشاهدات میدانی خبرنگار تسنیم نشان می‌دهد که در چند محور فرعی منتهی به مسیر اصلی، تنگی معابر و انسداد کوچه‌ها، زندگی روزمره اهالی را مختل کرده است.
حادثه تلخ در مسیر تنگ
در میان گلایه‌های مردم، حادثه‌ای تلخ هنوز از یاد اهالی نرفته است؛ پیرمردی که در اثر بی‌احتیاطی راننده و تنگی مسیر جان خود را از دست داد.
ساکنان می‌گویند بارها از شهرداری و پیمانکار خواسته‌اند با تسریع در ساماندهی مسیر، خطرات احتمالی را کاهش دهند، اما هنوز تغییر ملموسی رخ نداده است.
پیرمرد روزگاردیده‌ای که از ریش‌سفیدان محله بود، گفت: جاده تنگ شده، ماشین‌ها از کنار هم رد نمی‌شوند. چند بار التماس کردیم کسی بیاید رسیدگی کند. دیگر از تصادف و گرد و خاک خسته‌ایم.
این حواشی نشان می‌دهد که اجرای پروژه‌های کلان شهری، بدون توجه به ایمنی و مدیریت بحران در حین ساخت، می‌تواند خود به تهدیدی برای زندگی مردم بدل شود.
تملک سنگین بافت‌های فرسوده؛ از مقاومت تا رضایت
در مسیرگشایی شهید آل‌هاشم، حدود 880 باب ملک با مساحت 35 هزار مترمربع تملک و آزادسازی شده است؛ اقدامی بی‌سابقه در تاریخ شهرسازی تبریز که هزینه‌ای بالغ بر سه هزار میلیارد تومان برای شهرداری در پی داشته است.
یعقوب هوشیار، شهردار تبریز با بیان اینکه در این پروژه بافت‌هایی آزاد شد که سال‌ها معضل ایمنی، خدماتی و ترافیکی داشتند، گفت: صبر و همکاری مردم ستودنی است و نتیجهٔ این کار، افزایش ایمنی و ارزش افزوده برای منطقه خواهد بود.
با این حال، هنوز در بخش‌هایی از تقاطع شهید علی‌نژاد و محدوده ملازینال، خانه‌های مخروبه و نیمه‌تخریب‌شده به چشم می‌خورند که خطرات جدی برای عابران ایجاد کرده‌اند.
تیرهای برق در میانه مسیر؛ نشانه از پای لنگ ادارات
یکی از صحنه‌های غیرقابل‌قبول در برخی قطعات مسیر، باقی‌ماندن تیرهای برق در وسط خیابان آسفالت‌شده است. این مسئله به گفته کارشناسان، نتیجه نبود هماهنگی میان دستگاه‌های اجرایی است.
به بیان دیگر، وقتی در پروژه‌ای با این ابعاد، تیر برق در وسط مسیر می‌ماند، یعنی هنوز هماهنگی کامل بین شهرداری و دستگاه‌های خدمات‌رسان برقرار نشده است. بدون همراهی شرکت برق، آب و مخابرات، مسیرگشایی به نتیجه مطلوب نمی‌رسد.
اتصال ناکام به اتوبان پاسداران
یکی از اهداف اصلی طرح، ایجاد دسترسی مستقیم از شمال تبریز به اتوبان پاسداران بود، اما تاکنون این اتصال عملی نشده است.
این موضوع باعث افزایش ترافیک در معابر فرعی و گلایه ساکنان شده است.
یکی از اهالی با گلایه از برخی مشکلات مسیرگشایی، گفت: گفتند راه باز می‌شود تا شهر نفس بکشد، ولی هنوز به اتوبان نرسیده است. همه مسیر نیمه‌کاره مانده و گرد و خاک هر روز بیشتر می‌شود.
زمین ناپایدار و نگرانی‌های پنهان
بر اساس گزارش‌های فنی، بخش‌هایی از مسیر روی اراضی با احتمال فعالیت گسل‌های سطحی قرار دارد. شکاف در دیواره برخی خانه‌ها و نشست‌های موضعی خاک، نگرانی ساکنان را افزایش داده است.
نصب حسگرهای لرزه‌ای و پایش مستمر پایداری زمین در محدوده ملازینال ضرورت دارد تا ایمنی ساکنان در آینده تضمین شود.
دشوارترین مسیرگشایی تاریخ تبریز
یعقوب هوشیار، شهردار تبریز، با اشاره به دشواری‌های این طرح گفت: مسیرگشایی شهید آیت‌الله آل‌هاشم از نظر اختلاف ارتفاع، تراکم بافت و وجود اراضی ملی، سخت‌ترین پروژه در تاریخ شهر بوده است. تحقق آن بدون همراهی مردم و حمایت مدیریت استان ممکن نبود.
به گفته وی، پس از آغاز تردد، رفع نواقص و اجرای جزئیات باید با همت ویژه ادامه یابد. آسفالت کوچه‌های منتهی به مسیر اصلی و ایجاد فضای سبز نیز در دستور کار قرار دارد.
با این حال، وعدهٔ شهردار مبنی بر تکمیل کامل پروژه تا سه هفته آینده در تیر ماه 1404 هنوز عملی نشده و کارگاه‌های عمرانی همچنان فعال هستند.
ملازینال؛ محله‌ای که در تقاطع امید و حاشیه ایستاده است
محله ملازینال که در ضلع شمالی تبریز و امتداد مسیر شهید آل‌هاشم قرار دارد، نمونه‌ای از بافت‌های فرسوده‌ای است که سال‌ها با پدیده ساخت‌وساز غیرمجاز و کمبود خدمات شهری دست‌وپنجه نرم کرده است.
توانمندسازی بافت ناکارآمد ملازینال تنها با همدلی مردم و همکاری نهادهای خدمات‌رسان و دستگاه قضایی ممکن است و پرواضح است که شهرداری به تنهایی قادر به حل تمام مشکلات نیست.
در میان گلایه و امید مردم
در کنار گلایه‌ها، هنوز امید در میان مردم زنده است. زنی میان‌سال که خانه‌اش در مسیر پروژه قرار داشته، گفت: خانه‌مان را دادیم تا شهر نفس بکشد. سختی زیاد کشیدیم ولی امیدواریم فرزندان‌مان آینده بهتری داشته باشند.
در مقابل، مردی مسن‌تر با خشم پنهان اظهار کرد: اگر قرار است خیابان 45 متری باشد، چرا هنوز 3 متر راه مانده؟ هر روز با خاک و گل سروکار داریم. وعده زیاد شنیدیم.
این‌ها، تصویری دقیق از پارادوکس امید و فرسودگی اجتماعی در میان ساکنان شمال تبریز است؛ جایی که پروژه‌ای ملی، هم‌زمان باعث رنج و انتظار شده است.
بازآفرینی یا بازسازی بحران؟
حسین پوررضا، کارشناس شهرسازی، در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم گفت: از نظر مفهومی، مسیرگشایی شهید آل‌هاشم یکی از پروژه‌هایی است که هدف آن نجات کالبدی و اجتماعی شهر است، اما اگر فرایند اجرای آن با مردم هماهنگ نباشد، بازآفرینی به بازسازی بحران تبدیل می‌شود.
به گفته وی، در بازآفرینی شهری، مشارکت شهروندان و حفظ حق سکونت اهمیت دارد. اگر ساکنان احساس کنند پروژه علیه منافعشان است، در ذهنشان تبدیل به عامل تخریب می‌شود، نه توسعه.
آینده؛ از وعده تا واقعیت
در حالی‌که با توجه به وعده‌های شهرداری باید تاکنون شاهد بهره‌برداری نهایی پروژه مسیرگشایی شهید آل‌هاشم بودیم، شواهد میدانی نشان می‌دهد بخش‌هایی از پروژه هنوز درگیر عملیات عمرانی و تملک است.
باید اذعان کرد طولانی شدن فرایند نه‌تنها هزینه‌ها را افزایش می‌دهد، بلکه به فرسایش اعتماد عمومی نیز می‌انجامد.
راه ناتمام نجات تبریز
مسیرگشایی شهید آیت‌الله آل‌هاشم، بزرگ‌ترین جراحی کالبدی تبریز در دهه اخیر است؛ طرحی که اگر با مدیریت دقیق و همدلی مردمی به سرانجام برسد، می‌تواند الگوی ملی بازآفرینی شهری در ایران باشد.
تحقق موفق بازآفرینی شهری گره‌خورده با بازسازی اعتماد میان مردم و مدیریت شهری است.
انتهای پیام/