کم‌بارشی مانع درخشش آفتابگردان‌های کالپوش نشد
به گزارش بخش استانها در وبانگاه به نقل از خبرگزاری تسنیم از سمنان، صبح‌های پاییزی کالپوش این روزها بوی آفتابگردان می‌دهد. صدای موتور کمباین‌ها از دور شنیده می‌شود و خوشه‌های زردرنگی که در نسیم می‌رقصند، نشان از آغاز فصلی تازه در زندگی کشاورزان این منطقه دارد. مردان و زنان روستا در میان مزارع دیم، خم شده‌اند تا دانه‌های سیاه و براق آفتابگردان را از دل خاک بیرون بکشند؛ محصولی که حاصل ماه‌ها انتظار و تلاش است.
امسال بیش از دو هزار و 180 هکتار از اراضی کالپوش به کشت دیم آفتابگردان اختصاص یافت و در کنار آن 20 هکتار نیز به شکل آبی زیرکشت رفت. او تأکید می‌کند که اگرچه شرایط اقلیمی سخت‌تر شده، اما انگیزه کشاورزان برای حفظ این محصول همچنان بالاست.
منطقه کالپوش که در شمال‌شرقی استان و در مرز گلستان قرار دارد، سال‌هاست به عنوان یکی از قطب‌های تولید آفتابگردان دیم در کشور شناخته می‌شود. این محصول نه‌تنها منبع درآمد بسیاری از خانواده‌هاست، بلکه جلوه‌ای از فرهنگ کشاورزی سنتی در این منطقه کوهستانی به شمار می‌رود.
کالپوش در انتظار باران؛ روایت کاهش برداشت آفتابگردان در سال کم‌بارش
با این حال، امسال آفتابگردان‌های کالپوش زیر سایه کم‌بارشی روییده‌اند. باران‌هایی که دیر آمدند و زود رفتند، زمین را تشنه گذاشتند و امید به برداشت پرمحصول را کمرنگ‌تر کردند. کارشناسان می‌گویند میانگین برداشت در مزارع دیم بین 250 تا 300 کیلوگرم در هر هکتار پیش‌بینی می‌شود، در حالی‌که در سال‌های پرباران این رقم به دو تن هم می‌رسید.
در مزارع آبی اما هنوز امید زنده است. زمین‌هایی که با صرفه‌جویی و مدیریت دقیق منابع آبی زیر کشت رفته‌اند، امسال می‌توانند تا دو تن در هر هکتار تخمه آفتابگردان بدهند؛ تخمه‌هایی که راهی کارگاه‌های بوجاری و بازارهای محلی می‌شوند تا به محصولی مصرفی و درآمدزا تبدیل گردند.
برنامه‌هایی برای توسعه کشت‌های مقاوم، آموزش شیوه‌های نوین آبیاری و تأمین بذر اصلاح‌شده در دستور کارجهاد کشاورزی میامی، قرار گرفته تا کشاورزان کالپوشی بتوانند با وجود تغییرات اقلیمی همچنان تولید خود را حفظ کنند. به گفته او، تجربه امسال ثابت کرد که تاب‌آوری کشاورزی منطقه به شدت به مدیریت آب وابسته است.
در پایان فصل برداشت، منظره‌ای شگفت در دشت‌های کالپوش شکل می‌گیرد؛ آفتابگردان‌هایی که سرهای خمیده‌شان خبر از پایان یک فصل تلاش می‌دهد. هرچند کم‌بارشی، برداشت را کاهش داده است، اما در چهره کشاورزان هنوز لبخند رضایت دیده می‌شود؛ لبخندی که از عشق به زمین و امید به سالی پرباران‌تر حکایت دارد.
سید محمد حسینی،رییس جهاد کشاورزی شهرستان میامی در این باره، اظهار داشت: از مجموع زمین‌های زیرکشت آفتابگردان در منطقه کالپوش، بیش از دو هزار و 180 هکتار به صورت دیم و 20 هکتار نیز به شکل آبی کشت شده است.
وی افزود: هر ساله کشاورزان کالپوشی با آغاز فصل برداشت، کار جمع‌آوری و پاک‌سازی تخمه‌های آفتابگردان را با دقت و زحمت فراوان انجام می‌دهند تا محصولی باکیفیت به بازار عرضه شود.
حسینی تصریح کرد: در سال‌های پرباران، میانگین برداشت آفتابگردان در مزارع این منطقه به حدود دو تن در هر هکتار می‌رسد اما به دلیل کاهش نزولات جوی در سال جاری، میزان تولید در مزارع دیم کاهش چشمگیری داشته است.
وی ادامه داد: بر اساس برآوردهای کارشناسان جهاد کشاورزی، میانگین برداشت تخمه آفتابگردان از مزارع دیم امسال بین 250 تا 300 کیلوگرم در هر هکتار پیش‌بینی شده است.
کشت دیم، قربانی کم‌بارشی
رییس جهاد کشاورزی میامی بیان کرد: با وجود خشکسالی و کم‌بارشی‌های اخیر، مزارع آبی همچنان از شرایط مناسبی برخوردارند و انتظار می‌رود در این بخش، عملکرد تولید به دو تن در هر هکتار برسد.
او خاطرنشان کرد: برنامه‌ریزی برای بهبود روش‌های آبیاری، استفاده از بذرهای مقاوم و حمایت از کشاورزان کالپوشی در دستور کار قرار دارد تا بهره‌وری کشت آفتابگردان در سال‌های آینده افزایش یابد.
حسینی اضافه کرد: آفتابگردان یکی از محصولات مهم دیم‌زارهای کالپوش به شمار می‌رود که نقش بسزایی در اقتصاد خانوارهای روستایی و تأمین بخشی از نیاز بازار به تخمه آفتابگردان ایفا می‌کند.
در سال‌های گذشته، کالپوش یکی از مهم‌ترین قطب‌های تولید آفتابگردان دیم در کشور بوده است. آمارها نشان می‌دهد در دوره‌هایی سطح زیر کشت این محصول در منطقه به بیش از شش هزار و 400 هکتار رسیده و حدود سه هزار و 800 تن تخمه آفتابگردان برداشت شده است. این ارقام گواه ظرفیت بالای اقلیم و خاک کالپوش برای تولید دانه‌های روغنی است؛ ظرفیتی که در سال‌های پرباران خود را به‌خوبی نشان داده اما در سال جاری، به‌واسطه کمبود نزولات جوی و خشکسالی، به میزان چشمگیری کاهش یافته است.
ضرورت گذار به کشاورزی نوین
طبق اعلام رسمی جهاد کشاورزی، امسال بیش از دو هزار و 180 هکتار از اراضی کالپوش به کشت دیم و تنها 20 هکتار به کشت آبی آفتابگردان اختصاص یافته است. این نسبت نابرابر میان دیم و آبی، نشان‌دهنده وابستگی شدید بخش عمده تولید به بارش‌های فصلی است؛ عاملی که در سال جاری به یکی از نقاط آسیب‌پذیر کشاورزی منطقه تبدیل شد. شرایط اقلیمی ناپایدار موجب شده عملکرد مزارع دیم کاهش محسوسی یابد و بخشی از محصول نیز در اثر تنش‌های حرارتی از بین برود.
در سال‌های ترسالی، میانگین برداشت آفتابگردان در مزارع کالپوش تا دو تن در هر هکتار برآورد می‌شد، اما گزارش‌های امسال از کاهش این میزان به حدود 250 تا 300 کیلوگرم در هکتار حکایت دارد؛ رقمی که معادل بیش از 80 درصد افت تولید نسبت به میانگین سال‌های پرباران است. در مقابل، مزارع آبی که سهم اندکی از زمین‌های منطقه را دربر گرفته‌اند، همچنان عملکردی قابل قبول دارند و پیش‌بینی می‌شود از هر هکتار آن حدود دو تن تخمه آفتابگردان برداشت شود. این اختلاف فاحش، اهمیت سرمایه‌گذاری در بخش آبیاری و مدیریت منابع آب را بیش از پیش نمایان می‌کند.
بررسی شرایط کنونی نشان می‌دهد که اگرچه کالپوش از لحاظ وسعت زیرکشت هنوز جایگاه مهمی در استان سمنان دارد، اما افت بهره‌وری در مزارع دیم موجب کاهش درآمد کشاورزان و تهدید پایداری اقتصادی روستاهای منطقه شده است. این وضعیت نشان می‌دهد که تمرکز صرف بر افزایش سطح زیرکشت، بدون توجه به بهره‌وری و پایداری منابع، نمی‌تواند راه‌حل بلندمدتی برای توسعه کشاورزی منطقه باشد.
امید به بازگشت طلای زرد کالپوش
کارشناسان بر این باورند که آینده کشت آفتابگردان در کالپوش وابسته به تغییر نگرش از کشاورزی سنتی به شیوه‌های نوین و علمی است. استفاده از بذرهای مقاوم به خشکی، توسعه سامانه‌های آبیاری قطره‌ای و بارانی، آموزش بهره‌برداران و تسهیل دسترسی آنان به تسهیلات و بیمه‌های کشاورزی می‌تواند زمینه بازگشت پایداری به این محصول را فراهم کند. اجرای این برنامه‌ها نیازمند حمایت نهادهای دولتی و مشارکت فعال کشاورزان محلی است تا شکاف میان ظرفیت بالقوه و عملکرد واقعی پر شود.
در نهایت، می‌توان گفت کالپوش همچنان «سرزمین طلای زرد» استان سمنان است؛ منطقه‌ای با استعداد بالا برای تولید دانه‌های روغنی که در صورت مدیریت صحیح آب، اصلاح الگوی کشت و حمایت هدفمند از کشاورزان، می‌تواند بار دیگر به جایگاه درخشان خود در تولید آفتابگردان کشور بازگردد. آینده این محصول در گرو تصمیم‌های امروز است؛ تصمیم‌هایی که میان کم‌بارشی، امید و تجربه کشاورزان، مسیر پایداری را برای زمین‌های کالپوش هموار خواهد کرد.
انتهای پیام/