از قشلاق تا ییلاق/ قصه عشایری که امنیت غذایی و طبیعت را حفظ می‌کنند
به گزارش بخش استانها در وبانگاه به نقل از خبرگزاری تسنیم از زنجان، در گستره وسیع و سرسبز استان زنجان، جایی که مراتع طبیعی با چشم‌اندازهایی دلنشین در طول فصول سال چشم هر بیننده‌ای را می‌نوازند، عشایر استان به عنوان نگهبانان سنت و تولید زندگی می‌کنند. جوامع عشایری زنجان، با سبک زندگی سنتی و پایبندی به دامداری، نه تنها بخشی از فرهنگ و هویت استان را حفظ کرده‌اند، بلکه نقش مهم و انکارناپذیری در تأمین امنیت غذایی منطقه و حتی کشور ایفا می‌کنند. این مردمان سختکوش، با پرورش دام سبک و تولید فرآورده‌های دامی، هر ساله سهم قابل توجهی از گوشت قرمز، لبنیات و سایر محصولات حیاتی را به بازار عرضه می‌کنند و با این کار، حلقه‌ای اساسی در زنجیره تأمین پروتئین جامعه تشکیل می‌دهند.
به گفته محمدرضا امین‌ارفع، مدیر امور عشایر سازمان جهاد کشاورزی استان، استان زنجان میزبان حدود 2 هزار و 824 نفر عشایر در قالب 820 خانوار است که در 21 کانون قشلاقی و 35 ییلاق به دامداری مشغولند. این جمعیت با پرورش نزدیک به 60 هزار رأس دام سبک، سالانه حدود 700 تن گوشت قرمز، 12 تن پنیر، 13 تن ماست و 3 تن روغن حیوانی تولید می‌کند؛ ارقامی که نشان‌دهنده اهمیت این قشر در تأمین امنیت غذایی استان و کشور است.
فعالیت‌های عشایری نه تنها اقتصادی، بلکه زیست‌محیطی نیز ارزشمند است. دامداری سنتی عشایر، با بهره‌گیری از مراتع طبیعی و چرای متعادل، از فرسایش خاک جلوگیری کرده و به حفظ تنوع زیستی و احیای مراتع کمک می‌کند. این سبک از دامداری، که با اکوسیستم محلی هماهنگ است، نمونه‌ای از توسعه پایدار است که هم محیط زیست را حفظ می‌کند و هم معیشت مردم را تأمین.
علاوه بر دامداری، صنایع دستی عشایر مانند قالی‌بافی و گلیم‌بافی نیز نقش اقتصادی و فرهنگی مهمی دارند؛ این صنایع نه تنها منبع درآمدی برای خانوارهای عشایری فراهم می‌کند، بلکه میراث فرهنگی استان زنجان را زنده نگه می‌دارد و هویت محلی را به نسل‌های آینده منتقل می‌کند.با وجود اهمیت و ارزش افزوده این قشر، عشایر زنجان با چالش‌های جدی و متعددی روبرو هستند. کمبود منابع آب، خشکسالی‌های پی در پی، محدودیت دسترسی به نهاده‌های دامی و خدمات بهداشتی، از جمله موانع پیش روی این جوامع هستند. با این حال، ظرفیت‌ها و فرصت‌های بالقوه‌ای نیز برای توسعه فعالیت‌های عشایری وجود دارد؛ حمایت از صنایع دستی، توسعه گردشگری عشایری، ارائه آموزش‌های فنی و حرفه‌ای و بهبود زیرساخت‌ها می‌تواند به افزایش درآمد، ارتقای کیفیت زندگی و حفظ جایگاه حیاتی عشایر در اقتصاد استان کمک کند.
در این مسیر، توجه ویژه به عشایر، هم از منظر اقتصادی و هم از نگاه محیط زیست، نه تنها ضروری است بلکه یک ضرورت ملی به شمار می‌رود؛ چرا که این قشر مولد، همان «افسران خط مقدم تأمین امنیت غذایی کشور» هستند که با تلاش شبانه‌روزی خود، پایه‌های زندگی و معیشت مردم استان و حتی کشور را استوار نگه می‌دارند.این استان با برخورداری از مراتع غنی و جوامع عشایری پویا، همواره نقش مهمی در تأمین امنیت غذایی منطقه و کشور ایفا کرده است. عشایر این استان، با شیوه زندگی سنتی و اتکا به دامداری، به تولید محصولات دامی کمک می‌کنند و در حفظ و احیای مراتع و تنوع زیستی نیز نقش بسزایی دارند.
عشایر زنجان؛ نگهبانان سنت و تولید
محمدرضا امین‌ارفع مدیر امور عشایر سازمان جهاد کشاورزی استان زنجان در این زمینه اظهار داشت: استان زنجان میزبان جمعیتی بالغ بر 2 هزار و 824 نفر عشایر در قالب 820 خانوار است که در 21 کانون قشلاقی و 35 ییلاق به فعالیت دامداری مشغول هستند.
وی افزود: این عشایر، با پرورش حدود 60 هزار رأس دام سبک، سالانه مقادیر قابل توجهی گوشت قرمز، فرآورده‌های لبنی و سایر محصولات دامی تولید و به بازار عرضه می‌کنند.
مدیر امور عشایر سازمان جهاد کشاورزی استان زنجان، ابراز کرد: عشایر این استان سالانه حدود 700 تن گوشت قرمز، 12 تن پنیر، 13 تن ماست و 3 تن روغن حیوانی تولید می‌کنند. این ارقام نشان دهنده سهم قابل توجه عشایر در تأمین پروتئین و لبنیات مورد نیاز جامعه است.
امین‌ارفع خاطرنشان کرد: اداره امور عشایر استان در سال‌های 1402 و 1403 بیش از 30 میلیارد تومان تسهیلات در قالب 210 طرح اشتغال‌زایی به عشایر پرداخت شده است. همچنین، حدود 90 درصد راه‌های قشلاقی استان آسفالت شده و دو پروژه راه قشلاقی جدید نیز در دست اجرا است.
وی تصریح کرد: عشایر زنجان، به عنوان “افسران خط مقدم تأمین امنیت غذایی کشور”، نیازمند توجه و حمایت ویژه هستند تا بتوانند به نقش خود در توسعه اقتصادی استان ادامه دهند.
تأثیرات اقتصادی و زیست‌محیطی
علاوه بر تولید محصولات دامی، فعالیت‌های عشایری اثرات مثبت دیگری نیز بر اقتصاد و محیط زیست استان زنجان دارد. دامداری سنتی عشایر، با بهره‌گیری از مراتع طبیعی، نقش مهمی در حفظ و احیای این منابع ارزشمند ایفا می‌کند. چرای متعادل دام‌ها، از فرسایش خاک جلوگیری کرده و به تنوع زیستی مراتع کمک می‌کند. همچنین، صنایع دستی عشایری، مانند قالی‌بافی و گلیم‌بافی، منبع درآمدی مهم برای این جوامع بوده و به حفظ میراث فرهنگی استان کمک می‌کند.
با وجود نقش مهم عشایر در تأمین امنیت غذایی، این قشر مولد با چالش‌های متعددی روبرو است. کمبود منابع آب، خشکسالی‌های پی در پی، محدودیت دسترسی به نهاده‌های دامی و خدمات بهداشتی، از جمله مهم‌ترین چالش‌های پیش روی عشایر زنجان است. با این حال، فرصت‌های بسیاری نیز برای توسعه فعالیت‌های عشایری و بهبود وضعیت معیشتی این قشر وجود دارد. حمایت از صنایع دستی عشایری، توسعه گردشگری عشایری، و ارائه آموزش‌های فنی و حرفه‌ای به عشایر، می‌تواند به افزایش درآمد و بهبود کیفیت زندگی آنان کمک کند.
انتهای پیام/