دومین استان پرآب ایران به مرز تشنگی رسید/ آذربایجان‌غربی تشنه‌تر از همیشه!
به گزارش بخش استانها در وبانگاه به نقل از خبرگزاری تسنیم از ارومیه، اینجا آذربایجان غربی است؛ سرزمینی که روزگاری دریاچه‌اش مایه حیات و آبادانی بود و رودهایش چون شریان‌هایی زنده در رگ‌های زمین جریان داشتند، اما امروز صدای ترک خوردن خاک از هر سوی آن شنیده می‌شود. در دشتی که زمانی بوی گندم و سیب و انگور می‌داد، اکنون بوی خشکی و فرسودگی بلند است. دشت‌های ارومیه، خوی و سلماس که روزی پناه زمین و کشاورز بودند، حالا به دشت‌های ممنوعه بدل شده‌اند؛ جایی که زمین از فرط تشنگی فرو می‌نشیند و چاه‌ها دیگر به آب نمی‌رسند.
آذربایجان غربی، استانی که زمانی دومین استان پرآب ایران بود، امروز در آستانه بحرانی ایستاده که آرام اما بی‌امان، حیات آن را می‌بلعد. سدها نیمه‌جان‌اند، دریاچه ارومیه هنوز از تب خشکسالی می‌سوزد، و سفره‌های زیرزمینی در سکوت فرو می‌ریزند.
بحران، آرام آرام از آسمان آغاز شد؛ بارش‌هایی که هر سال کمتر شد، برف‌هایی که دیگر بر قله‌ها نمی‌مانند، و رودهایی که پیش از رسیدن به مقصد خشک می‌شوند. اما آنچه دردناک‌تر است، بی‌تدبیری انسان است: توسعه بی‌حساب باغات، حفر بی‌رویه چاه‌ها، و مصرف نادرست آب در کشاورزی که اکنون بیش از 90 درصد منابع آبی استان را می‌بلعد.
آمارها تکان‌دهنده‌اند؛ ورودی سدهای استان در سال گذشته 67 درصد کاهش یافته و تراز آبخوان‌ها 18 سانتی‌متر افت کرده است. بسیاری از چاه‌ها شور شده‌اند و دشت‌ها در حال نشست. کارشناسان هشدار می‌دهند که ادامه این روند می‌تواند امنیت غذایی، سلامت زمین و حتی حیات انسانی در استان را تهدید کند.
اما فاجعه به همین‌جا ختم نمی‌شود. بنا بر گزارش هواشناسی، 99 درصد مساحت آذربایجان غربی درگیر خشکسالی است و در ارومیه، 73 درصد مساحت شهر با خشکسالی بسیار شدید مواجه است؛ وضعیتی که در 59 سال اخیر سابقه نداشته است.
از آغ‌چای تا شهرچای، از مهاباد تا سردشت، هیچ‌یک از سدها دیگر آن‌گونه که باید پر نیستند. در حالی که زمین تشنه است و آسمان خسیس، هنوز الگوی مصرف تغییر نکرده و سیاستی روشن برای احیای منابع آب دیده نمی‌شود.
اکنون آذربایجان غربی به نقطه‌ای رسیده که دیگر هشدارها فایده‌ای ندارد. خاک از تشنگی فریاد می‌زند، زمین می‌لرزد، و کشاورز با دستان خالی به آسمان نگاه می‌کند. اگر امروز تصمیم نگیریم، شاید فردا چیزی برای نجات دادن باقی نماند.
این گزارش، روایت سرزمینی است که در مرز امید و فراموشی ایستاده؛ جایی که دریاچه‌اش هنوز چشم‌انتظار باران است و مردمش در انتظار تدبیری که تشنگی زمین را پایان دهد. آذربایجان‌غربی که طی دهه‌های اخیر یکی از استان‌های پرآب کشور به شمار می‌رفت، اکنون با روند نگران‌کننده کاهش منابع آبی روبه‌روست و وضعیت کم‌آبی در بسیاری از مناطق آن به مرحله هشدار رسیده است.
در حال حاضر دشت‌های ارومیه، خوی و سلماس به دلیل خالی شدن سفره‌های آب زیرزمینی در حالت فرونشست قرار دارند و به‌عنوان دشت‌های ممنوعه آذربایجان غربی شناخته می‌شوند.بسیاری از منابع آبی شهرهای استان به دلیل برداشت بی‌رویه آب‌های زیرزمینی شور شده‌اند و خطر بروز مشکلات زیست‌محیطی و کشاورزی در منطقه رو به افزایش است.
نزدیک به دو دهه است که با کاهش بارش نزولات آسمانی و مصرف بی‌رویه ذخایر آبی، آذربایجان‌غربی با بحران کم‌آبی مواجه است؛ بحرانی که امروز از مرز هشدار عبور کرده است.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان غربی گفت: در سال آبی گذشته مجموع ورودی آب به سدهای استان حدود 780 میلیون مترمکعب بوده که در مقایسه با بیش از دو میلیارد مترمکعب در سال آبی پیش از آن، کاهش 67 درصدی را نشان می‌دهد.
وی افزود: در صورت وقوع بارش‌های نرمال، مصارف استان طبق برنامه مدیریت منابع و مصارف تنظیم شده است، اما در صورت خشکسالی و کاهش حجم ذخایر سدها، اولویت با تأمین مطمئن آب شرب خواهد بود و سایر مصارف تعدیل می‌شود.
رستگاری با اشاره به افت سطح آبخوان‌ها اظهار کرد: تراز سطح آبخوان‌های استان نسبت به سال گذشته تا 18 سانتی‌متر کاهش یافته و در صورت تداوم خشکسالی، این روند شدت خواهد گرفت.
به گفته وی، مصرف بی‌رویه آب در بخش کشاورزی بین 70 تا 90 درصد منابع آبی استان را به خود اختصاص داده است و تبدیل اراضی دیم به آبی، توسعه باغات و برداشت‌های غیرمجاز از مهم‌ترین عوامل تشدید بحران آبی در استان به شمار می‌رود.
در حال حاضر 17 سد فعال در آذربایجان غربی وجود دارد که شامل سدهای شهید کاظمی بوکان، شهرچای ارومیه، آغ‌چای چایپاره، سیلوه پیرانشهر، سردشت، کانی‌سیب، مهاباد، چپرآباد اشنویه، شهید قنبری ماکو، ارس2، قیقاج، ساروق تکاب، زولا و دریک سلماس، حسنلو سلماس، ماکو و کرم‌آباد پلدشت است. بر اساس اعلام شرکت آب منطقه‌ای، حجم ذخایر این سدها نسبت به مدت مشابه سال قبل حدود 40 درصد کاهش یافته است.
کاهش ورودی سدها، افت ذخایر برفی، فرسایش خاک، فرونشست دشت‌ها، تغییرات اقلیمی و نابودی بخش‌هایی از دریاچه ارومیه، از جمله مهم‌ترین تبعات کم‌آبی در استانی است که روزگاری دومین استان پرآب کشور بود.
هم‌اکنون کاهش منابع آب‌های زیرزمینی خطراتی همچون کاهش آب شرب، از بین رفتن کشاورزی، افزایش احتمال زمین‌لرزه و فرونشست زمین را به همراه دارد؛ پیامدهایی که ، می‌تواند به بحرانی غیرقابل کنترل تبدیل شود.
99 درصد آذربایجان غربی درگیر خشکسالی شد
محمد موظف کارشناس مسئول تحقیقات هواشناسی آذربایجان غربی نیز در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم در ارومیه اظهار داشت: از ابتدای سال زراعی تاکنون (از ابتدای مهرماه) میزان بارش در آذربایجان غربی 4.9 میلی‌متر بوده است، در حالی‌که در مدت مشابه سال گذشته 26.7 میلی‌متر ثبت شده بود و این امر نشان‌دهنده کاهش 82 درصدی بارش‌ها نسبت به سال گذشته است.
وی، افزود: میانگین نرمال بارش‌ها در دوره آماری بلندمدت استان 38.8 میلی‌متر است و بر این اساس، بارش‌های امسال نسبت به نرمال، 87 درصد کاهش داشته است.
موظف، تصریح کرد: در حال حاضر آذربایجان غربی از نظر کاهش بارندگی در کشور، رتبه یازدهم را دارداین در حالی است که پدیده کاهش بارش و خشکسالی، تنها مختص این استان نبوده و در سطح کشور نیز به‌طور گسترده مشاهده می‌شود.
وی، درباره وضعیت بارش در ارومیه گفت: از ابتدای سال زراعی تاکنون، میزان بارش در این شهر 3.4 میلی‌متر بوده، در حالی‌که در مدت مشابه سال گذشته 28.5 میلی‌متر ثبت شده بود؛ بنابراین شاهد کاهش 88 درصدی بارش‌ها در ارومیه هستیم.
کارشناس مسئول تحقیقات هواشناسی استان، افزود: میانگین نرمال بلندمدت بارش در ارومیه 43.2 میلی‌متر است که بر این اساس، امسال کاهش 99 درصدی نسبت به نرمال ثبت شده است.
وی، پیش‌بینی کرد که در آذرماه تا اواسط زمستان بارش‌ها به شرایط نرمال بازگردد و همچنین میانگین دمای هوا حدود نیم درجه سانتی‌گراد افزایش یابد.
موظف، در ادامه با اشاره به میانگین دمای استان، گفت: از ابتدای سال زراعی جاری، میانگین دمای استان 13.2 درجه سانتی‌گراد بوده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته (12.4 درجه) افزایش یافته و نشان‌دهنده پاییز گرم‌تر امسال است.
وی، اظهار داشت: متأسفانه 99 درصد مساحت آذربایجان غربی در سال جاری درگیر خشکسالی بوده که از این میزان، 58 درصد در محدوده خشکسالی بسیار شدید قرار دارد.
به گفته وی، در شهر ارومیه نیز 100 درصد مساحت منطقه دچار خشکسالی است و 73 درصد آن درگیر خشکسالی بسیار شدید محسوب می‌شود.
موظف، یادآور شد: طی 10 سال گذشته، حدود 80 درصد استان درگیر درجات مختلف خشکسالی بوده و در این بازه، 59 درصد مساحت استان خشکسالی شدید تا بسیار شدید را تجربه کرده است.
وی، همچنین خاطرنشان کرد: میانگین نرمال دمای بلندمدت استان 12.3 درجه سانتی‌گراد است که نسبت به سال گذشته 0.8 درجه و نسبت به میانگین بلندمدت 0.9 درجه افزایش نشان می‌دهد.
کارشناس مسئول تحقیقات هواشناسی آذربایجان غربی، افزود: در 24 ساعت گذشته، تکاب با کمینه دمای منفی 1.9 درجه سانتی‌گراد سردترین و بوکان با بیشینه دمای 22.8 درجه سانتی‌گراد گرم‌ترین شهر استان بوده‌اند.
همچنین دمای ارومیه در گرم‌ترین ساعات به 25.3 درجه و در سردترین ساعات شبانه‌روز به 1.9 درجه سانتی‌گراد رسیده است.
انتهای پیام/