پذیرش ولایت بر همه واجب است/سیره علوی الگویی بی‌بدیل برای حکمرانی
به گزارش بخش استانها در وبانگاه به نقل از خبرگزاری تسنیم از اصفهان، حجت‌الاسلام والمسلمین حمیدرضا ارباب‌سلیمانی در آیین اختتامیه چهارمین کنگره بین‌المللی “راه نجات؛ نهج‌البلاغه و حکمرانی علوی” ضمن تسلیت ایام شهادت حضرت فاطمه زهرا (س) گفت: ایشان بانویی بودند که با تمام وجود در دفاع از ولایت ایستادند و در همین راه به شهادت رسیدند.
وی با اشاره به جایگاه ولایت در اندیشه اسلامی افزود: در روایتی از امام محمدباقر (ع) آمده است که اسلام بر پنج پایه استوار است: نماز، زکات، حج، روزه و ولایت ما اهل‌بیت. خداوند در چهار مورد از این پایه‌ها رخصت داده است، اما در ولایت هیچ رخصتی نداده است. پذیرش ولایت بر همه واجب است؛ چه فقیر و چه غنی، چه سالم و چه بیمار. این روایت بسیار زیبا جایگاه ولایت را در منظومه فکری اسلام تبیین می‌کند و نشان می‌دهد که پذیرش ولایت، زیربنای ایمان و نظام دینی است.
ارباب‌سلیمانی ادامه داد: برگزاری چنین کنگره‌هایی با محوریت نهج‌البلاغه و حکمرانی علوی، حرکتی فرهنگی و فکری است که باید با اخلاص و استمرار ادامه یابد تا بتواند اندیشه‌های ناب علوی را در تصمیم‌سازی‌ها و سیاست‌گذاری‌های نظام اسلامی نهادینه کند.
هماهنگی قول و عمل، رمز محبوبیت امیرالمؤمنین (ع)
معاون قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در ادامه به جایگاه والای امیرالمؤمنین علی (ع) اشاره کرد و گفت: اعلمیت و افضلیت حضرت علی (ع) بر هیچ‌کس پوشیده نیست و دوست و دشمن به این واقعیت اذعان دارند. علامه سید بن طاووس در قرن هفتم هجری تصریح کرده است که اگر هیچ دلیل دیگری برای اثبات خلافت بلافصل امیرالمؤمنین نداشتیم، همین دو ویژگیِ علی بودن و افضلیت او برای برتری‌اش کافی بود.
وی افزود: یکی از رموز محبوبیت امام علی (ع) هماهنگی کامل میان قول و عمل او بود. آن حضرت پیش از آنکه سخنور و واعظی بزرگ باشد، در عمل به عالی‌ترین مراتب زهد، تقوا و بندگی رسیده بود. او هرگز مردم را به کاری دعوت نکرد مگر آنکه خود پیش از آنان به آن عمل کرده بود، و از هیچ گناهی نهی نکرد مگر آنکه پیش از همه خود از آن دوری جست. این همان سیره کلیدی در حکمرانی علوی است که باید سرلوحه مسئولان قرار گیرد.
ارباب‌سلیمانی خاطرنشان کرد: در خطبه 175 نهج‌البلاغه، حضرت می‌فرماید به خدا سوگند شما را به هیچ کاری دعوت نمی‌کنم مگر آنکه خود به آن عمل کرده‌ام و از هیچ گناهی باز نمی‌دارم مگر آنکه خود از آن پرهیز کرده‌ام. این سخن، جوهره حکمرانی علوی است و نشان می‌دهد که حاکم اسلامی باید پیش از هر چیز خود الگوی عمل به حق و عدالت باشد.
وی گفت: امروز اگر جامعه ما بخواهد در مسیر حکمرانی علوی حرکت کند، باید در میان مسئولان، پیوند قول و عمل برقرار شود. همان‌گونه که امام علی (ع) به عدالت، اخلاص و مردم‌داری شناخته می‌شود، مدیران نیز باید با صداقت و ساده‌زیستی، الگوی عملی اخلاق علوی باشند.
نهج‌البلاغه؛ سرمایه جهانی برای تحول فرهنگی و مدیریتی
ارباب‌سلیمانی سپس با اشاره به اثرگذاری جهانی نهج‌البلاغه، خاطره‌ای از یک استاد مسیحی نقل کرد و گفت: روزی یکی از اساتید برجسته دانشگاه‌های غربی که بعدها مسلمان شد، برایم تعریف کرد که یکی از شاگردان ایرانی‌اش ترجمه نهج‌البلاغه را به او هدیه داده بود. او گفت: آن شب تا صبح کتاب را خواندم و از خود پرسیدم، این سخنان از کیست؟ در میان جملات درک کردم که علی عاشق خداست؛ پس با خود گفتم کسی که چنین عاشق خداست، باید خدا را پرستید. همان استاد بعدها مسلمان شد و اکنون در حوزه علمیه قم به تدریس آثار امام خمینی (ره) مشغول است.
وی در ادامه افزود: این نمونه‌ای از تأثیر جهانی نهج‌البلاغه و سیره علوی است. همان‌گونه که یک جوان ایرانی به نام اکبر ملکی، دانشجوی دانشگاه تگزاس، پس از مطالعه نهج‌البلاغه دگرگون شد، به ایران بازگشت و در جبهه‌های دفاع مقدس به شهادت رسید. این تأثیر عمیق نشان می‌دهد که پیام نهج‌البلاغه فراتر از مرزهاست و می‌تواند جان‌ها را متحول سازد.
معاون قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تصریح کرد: شهر اصفهان که به‌عنوان پایتخت نهج‌البلاغه شناخته می‌شود، ظرفیت بزرگی برای گسترش فرهنگ علوی دارد و باید این مسیر را با جدیت دنبال کند. این حرکت فرهنگی اگرچه با دشواری آغاز شد، اما امروز با قوت و تجربه ادامه دارد و می‌تواند منشأ تحولات فکری و مدیریتی در کشور باشد.
وی گفت: راه‌اندازی قرارگاه تبلیغ و ترویج نهج‌البلاغه با حضور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، اقدامی مهم در جهت انسجام‌بخشی به فعالیت‌های فرهنگی و هنری کشور است. امیدواریم خروجی چنین برنامه‌هایی در قالب آثار علمی، پژوهشی و اجرایی در اختیار تصمیم‌گیران کشور قرار گیرد تا جامعه بتواند بر پایه معارف علوی رشد یابد.
ارباب‌سلیمانی در پایان تأکید کرد: این مسیر، مسیر خدمت است و تنها عمل خالصانه است که در پیشگاه خداوند پذیرفته می‌شود. باید همه با اخلاص در راه نشر اندیشه‌های علوی و عمل به نهج‌البلاغه گام برداریم تا حکمرانی اسلامی در معنای حقیقی خود تحقق یابد.
فقه امروز، مهندس اجتماعی و سیاست‌مداری شرعی است
در ادامه حجت‌الاسلام فرهاد عباسی، معاون پژوهش حوزه‌های علمیه گفت: در آغاز سخن، وظیفه خود می‌دانم از تمامی دست‌اندرکاران و برگزارکنندگان این مجلس فاخر و ارزشمند، به‌ویژه حجت‌الاسلام‌والمسلمین سالک و دیگر دوستان و همراهان ارجمند در سطح استان که برای برگزاری این کنگره تلاش کردند، صمیمانه قدردانی کنم. همچنین از حمایت‌ها و پشتیبانی مرجعیت معظم، به‌ویژه حضرت آیت‌الله‌العظمی مظاهری، که برای سلامتی و طول عمر ایشان دعاگو هستیم، تشکر می‌کنم.
وی افزود: این کنگره ارزشمند پاسخی به نیاز امروز جامعه، در سطح ملی و بین‌المللی و نیز اجابت مطالبه رهبر معظم انقلاب است؛ خصوصاً در سالی که در آن قرار داریم. تلاشی در این سطح گسترده، کاری بسیار ارزشمند و درخور تقدیر است و امیدوارم درگاه الهی و امیرالمؤمنین آن را بپذیرند.
پیوند نهج‌البلاغه با عدالت علوی
عباسی ادامه داد:ایام فعلی که با کتاب شریف نهج‌البلاغه پیوند دارد، یادآور جایگاه حضرت زهرا است که منادی حقوق، معنویت و معرفت علوی بودند و مطالبات ایشان بر پایه عدالت علوی استوار بود؛ ازاین‌رو ارتباط این کنگره با ندای معارف علوی، پیوندی روشن و معنادار دارد.
وی همچنین یاد و خاطره شهدای بزرگ اسلام و انقلاب اسلامی، به‌ویژه در ایام دفاع مقدس دوازده‌روزه را گرامی داشت و به‌صورت خاص یاد شهید گران‌قدر دکتر طهرانچی را زنده کرد که در تاریخ انقلاب اسلامی، حقوق بسیاری بر گردن جامعه علمی و دینی دارند.
فقه نوین؛ فراتر از احکام فردی
معاون پژوهش حوزه‌های علمیه در ادامه سخنانش گفت: موضوع سخن بنده بررسی مؤلفه‌های فقهی حکمرانی علوی است. برای پاسخ به این موضوع، مقدماتی لازم است و پیش از آن باید به چند پرسش بنیادین توجه کرد؛ از جمله ظرفیت دانش فقه، رویکردهای جدید آن، تفاوت مؤلفه‌های فقهی با مؤلفه‌های سیاسی، مدیریتی و اجتماعی، و اینکه آیا حکومت امیرالمؤمنین علیه‌السلام دارای مدل حکمرانی بوده است یا خیر.
عباسی تأکید کرد: فقه معاصر از تمرکز صرف بر احکام فردی عبور کرده و به عرصه جامعه، نظام‌سازی و تمدن‌سازی وارد شده است. فقیه امروز دیگر تنها پاسخگوی حلال و حرام فردی نیست، بلکه مهندس اجتماعی و سیاست‌مداری شرعی است.
وی خاطرنشان کرد: تفاوت فقه جدید با فقه سنتی در چند محور است؛ گذار از فقه فردی به فقه اجتماعی، گسترش موضوعات و توسعه در روش استنباط.
عباسی افزود: در فقه جدید، منابعی مانند علوم انسانی نیز برای شناخت بهتر موضوعات مورد توجه قرار می‌گیرد و بدین ترتیب، فقه از حاشیه زندگی فردی خارج شده و به میدان اداره جامعه وارد شده است.
مؤلفه‌های فقهی حکمرانی علوی
وی در ادامه بیان کرد: مؤلفه‌های فقهی الزام‌آور و تکلیف‌آورند و در مقابل مؤلفه‌های اخلاقی یا مدیریتی توصیه‌ای و ارزش‌محورند. برای مثال، در مسئله بیت‌المال، امیرالمؤمنین علیه‌السلام بر پایه مؤلفه‌های فقهی عمل می‌کردند، نه مصلحت‌گرایی سیاسی؛ ازاین‌رو در برابر پیشنهاد برخی مشاوران برای دادن امتیاز بیشتر به اشراف جهت جلب حمایت، قاطعانه ایستادند.
عباسی تصریح کرد: مدل حکمرانی نسبت به مدل حکومت برتری دارد، چرا که حکومت صرفاً ظرف است، اما حکمرانی، محتوا و روح آن. حکمرانی مشروعیت می‌بخشد، انعطاف‌پذیر و قابل الگوگیری در همه زمان‌هاست، زیرا مستقیماً با کیفیت زندگی مردم در ارتباط است.
وی خاطرنشان کرد: اگرچه دوره حکومت امیرالمؤمنین کوتاه و پرچالش بود، اما همین ویژگی نقطه قوت آن به شمار می‌رود، زیرا مدل حکمرانی امام علی بر پایه اصول ثابت شریعت و فقه استوار بود و در برابر چالش‌ها مسیر واحدی را طی می‌کرد.
عباسی در پایان گفت: از جمله مؤلفه‌های فقهی حکمرانی علوی می‌توان به این موارد اشاره کرد: حکم حکومتی ولایی به‌عنوان تکلیف شرعی، اولویت احکام اجتماعی اسلام بر احکام فردی، تقدم قاعده «لاضرر» بر سایر احکام اولیه، استفاده از قاعده امر به معروف و نهی از منکر به‌عنوان اصل حکومتی، توسعه مفهوم بیت‌المال، اجتهاد مستمر در چارچوب شریعت، تطبیق احکام ثانوی در شرایط خاص حکومتی، قضاوت بر پایه کتاب و سنت، و احکام جهاد و دفاع.
وی افزود: به برکت انقلاب اسلامی، امروز این امکان فراهم شده که مؤلفه‌های فقهی در عرصه حکمرانی مورد باور و تأکید قرار گیرد.
انتهای پیام/170/