نمایش آیینی «محرمانه»؛ روایت تاریخی هشتاد روز پس از رحلت پیامبر در اصفهان
به گزارش بخش استانها در وبانگاه به نقل از خبرگزاری تسنیم از اصفهان، حجت‌الاسلام علی دیانی در نشست خبری نمایش میدانی “محرمانه” با اشاره به اهمیت نقش هنر در گسترش اندیشه‌های دینی اظهار داشت: در جهان امروز اگر نگوییم جنگ رسانه‌ای، باید بگوییم رقابت شدیدی در گسترش عقاید و افکار وجود دارد؛ چه میان مکاتب الهی و چه مکاتب باطل. به‌روزترین ابزار ترویج هر مکتبی نیز هنر است.
وی افزود: به تعبیر مقام معظم رهبری، هنر ماندگارتر و اثرگذارتر از سایر ابزارهاست و اگر موضوعات فرهنگی را به کمک هنر بیان کنیم، نتیجه بسیار پربارتر و ماندگارتر خواهد بود. متأسفانه استکبار جهانی و صهیونیسم بین‌الملل از هنر برای ترویج عقاید باطل خود استفاده می‌کنند و ما نیز باید در مسیر ترویج مکتب اهل‌بیت عصمت و طهارت از این ظرفیت بهره ببریم.
دیانی تصریح کرد: پیش از این در بنیاد آلا و حرم مطهر حضرت زینب بنت موسی بن جعفر (س) چنین تجربه‌ای نداشتیم، اما وقتی این برنامه هنری برگزار شد، باورم نمی‌شد که این‌قدر با استقبال مردم روبه‌رو شود. بسیاری از مردم اصفهان هنوز از این برنامه مطلع نیستند، اما کسانی که حضور یافتند ما را بسیار تشویق کردند و حتی علما و نخبگان حوزوی نیز این اقدام را کاری ارزشمند و اثرگذار دانستند.
تجربه‌ای موفق در استفاده از هنر آیینی
مدیرعامل بنیاد آلا در ادامه گفت: خاطره‌ای دارم از دوستی که پدرش جریان عاشورا را به زبان انگلیسی و در قالب یک رمان بلند نوشته بود. او قصد داشت این اثر را به فیلم تبدیل کند و از برخی کارگردانان آشنا با سینمای جهان مشورت گرفت. پاسخ آنها این بود که اگر فکر می‌کنید هالیوود از این داستان‌ها بی‌خبر است، سخت در اشتباهید؛ زیرا آنان تمام داستان‌های آیینی ما را جمع‌آوری کرده و زیبایی‌های آنها را در آثار خود جای داده‌اند.
وی افزود: این واقعیت نشان می‌دهد که سینمای غرب به‌خوبی ارزش داستان‌های دینی ما را درک کرده و حتی آنها را مصادره کرده است، اما هیچ‌گاه اجازه نخواهد داد افکار حق و مکتب اهل‌بیت در سطح جهانی ترویج شود. حال که دنیا با چنین ابزارهایی در مقابل ما ایستاده، ما نیز باید از هنر برای معرفی ارزش‌های خود استفاده کنیم.
دیانی خاطرنشان کرد: این نمایش میدانی، حرکتی نو و ابتکاری در اصفهان بود و هنرمندان در اجرای آن زحمت زیادی کشیدند. این تجربه برای ما انگیزه‌ای شد تا در آینده‌ای نزدیک مرکز توسعه نمایش و هنر آیینی را در بنیاد آلا تأسیس کنیم تا بتوانیم به‌صورت مستمر نمایش‌های دینی و آیینی را در موضوعات مختلف برگزار کنیم.
وی ادامه داد: بنیاد آلا که با نام کامل بنیاد خیریه راهبری آدا شناخته می‌شود، مراکز متعددی دارد. از جمله آنها مرکز مدیریت حرم مطهر حضرت زینب بنت موسی بن جعفر (س)، مرکز ساقب برای توسعه روضه‌های خانگی، مرکز سلاله ویژه دانش‌آموزان نخبه و موسسه بین‌المللی «المرتضی (ع)» است که در زمینه ترویج فرهنگ اهل‌بیت در خارج از کشور فعالیت می‌کند.
مدیرعامل بنیاد آلا گفت: با همکاری حجت‌الاسلام والمسلمین صادق‌زاده، مدیر حرم حضرت زینب (س)، توفیقات خوبی حاصل شده است و به لطف خدا تاکنون زائرانی از 12 تا 13 کشور اسلامی به این حرم مشرف شده‌اند. جالب است که برخی از زائران کشورهای دیگر نسبت به این مکان شناخت و علاقه بیشتری نسبت به مردم بومی دارند و همین نشان‌دهنده تأثیر فعالیت‌های فرهنگی ما در عرصه بین‌الملل است.
دیانی در پایان اظهار داشت: حرم مطهر حضرت زینب بنت موسی بن جعفر (س) امروز به مکانی برای پیوند دل‌های عاشقان اهل‌بیت از ملت‌های مختلف تبدیل شده است و ان‌شاءالله در آینده شاهد استمرار فعالیت‌های هنری و آیینی در این مکان مقدس خواهیم بود.
اجرای نمایش آیینی “محرمانه” در اصفهان با روایت مستند وقایع پس از رحلت پیامبر (ص)
در ادامه این نشست هادی آشتیانی، تهیه‌کننده نمایش صحنه‌ای آئینی “محرمانه” به تشریح روند شکل‌گیری و اجرای این اثر پرداخت و گفت: برنامه‌ریزی اجرای این نمایش از مدت‌ها پیش آغاز شد و از همان ابتدا تلاش کردیم تا اثری با شناخت دقیق از ایام فاطمیه و وقایع تاریخی مرتبط با حضرت زهرا (س) آماده کنیم.
وی افزود: از سعید اسماعیلی به‌عنوان یکی از کارگردانان و نویسندگان شناخته‌شده در حوزه نمایش‌های آئینی دعوت شد تا هدایت این پروژه را بر عهده بگیرد. ایشان پیش از این نیز تجربه‌های موفقی در زمینه نمایش‌های مذهبی در استان‌های مختلف کشور و حتی در کشورهای عراق و سوریه داشته‌اند و نمونه‌ای از آثار ایشان در ایام عید در نجف اشرف با بازخورد بسیار مثبت اجرا شده است.
آشتیانی ادامه داد: نمایش “محرمانه” از سیزدهم آبان‌ماه اجرای خود را آغاز کرده و از همان روزهای نخست با استقبال قابل‌توجهی مواجه شد. از ابتدا تصمیم گرفتیم سانس‌های صبح را به حضور دانش‌آموزان اختصاص دهیم تا نسل نوجوان با این روایت تاریخی و مفاهیم دینی ارتباط برقرار کند. خوشبختانه از همان شب‌های اول، هر دو سانس نمایش با استقبال گسترده مردم مواجه شد و این روند تا سوم آذر، همزمان با سالروز شهادت حضرت زهرا (س) ادامه خواهد داشت.
وی افزود: پیش‌بینی می‌شود در ایام شهادت حضرت زهرا (س) به‌ویژه در سوم آذر و سوم جمادی‌الثانی، تعداد سانس‌ها و اجرای نمایش افزایش یابد.
نمایش محرمانه؛ روضه مصور هشتاد روز پس از رحلت پیامبر
آشتیانی درباره محتوای نمایش گفت: داستان محرمانه به وقایع تاریخی روزهای پس از رحلت پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله تا روزهای پایانی حیات حضرت فاطمه زهرا (س) می‌پردازد؛ حدود هشتاد روز از تاریخ صدر اسلام که با استناد به منابع معتبر شیعه و اهل سنت بازآفرینی شده است. متن نمایش توسط سعید اسماعیلی نگارش شده و تلاش شده تا در قالبی دراماتیک و آیینی، روضه‌ای مصور و تأثیرگذار از آن دوران روایت شود.
وی افزود: این اثر نوعی روضه مصور و مرثیه تصویری است که با حداقل هزینه و استفاده از امکانات موجود در حرم، با روحیه جهادی و همت جمعی تولید شده است. همه اعضای گروه، از بازیگران تا دستیاران کارگردان، از اهالی اصفهان و هنرمندان بومی هستند و حضور آنها به اثر هویت ویژه‌ای می‌دهد.
آشتیانی درباره همکاری گروه هنرمندان توضیح داد: بسیاری از کارگردانان و نویسندگانی که در دو دهه اخیر در زمینه تئاتر آیینی فعالیت داشته‌اند، در این پروژه حضور دارند و پیش از این در بیش از بیست استان کشور و همچنین در شهرهای نجف اشرف، کربلا، موصل و شهرهای حلب و دمشق نمایش‌های دینی و انقلابی اجرا کرده‌اند.
وی در پایان خاطرنشان کرد: اجرای نمایش در جوار آستان مقدس حضرت زینب (س) فرصتی معنوی است که بر کیفیت و تأثیرگذاری کار افزوده است. همراهی نهادهای فرهنگی و هیئت‌های نمایشی اصفهان نیز روند تولید را تسهیل کرد و نشان داد که همگرایی فرهنگی می‌تواند اتفاقات بزرگی رقم بزند. این اثر نمونه‌ای از پیوند موفق میان هنر و ایمان است و تجربه نشان داده است که مخاطبان، حتی نسل نوجوان، با مواجهه هنری با روایت‌های تاریخی، تأثیر عمیق‌تری می‌پذیرند و پیام‌ها در ذهن آنان ماندگارتر می‌شود.
نمایش محرمانه تلفیقی از پژوهش تاریخی و روایت هنری است
در پایان سعید اسماعیلی، نویسنده و کارگردان نمایش صحنه‌ای آئینی “محرمانه”، درباره روند تولید و پشت‌صحنه این اثر گفت: بیش از یک سال است که جلسات پژوهشی و گفت‌وگو درباره جزئیات تاریخی و محتوایی این نمایش ادامه دارد. از همان آغاز، گروهی از پژوهشگران کتابخانه تخصصی حضرت زهرا (س) در کنار ما حضور داشتند و در بررسی اسناد و منابع تاریخی نقش مؤثری ایفا کردند.
وی افزود: در این پروژه تلاش شد تا نگاه پژوهشی و روایی در کنار نگاه نمایشی و دراماتیک قرار گیرد. گاهی میان ما و پژوهشگران درباره زاویه روایت یا انتخاب راوی اصلی اختلاف‌نظرهایی پیش می‌آمد، اما حاصل این گفت‌وگوها باعث شد به متنی دقیق‌تر و مستندتر برسیم. در نهایت تصمیم گرفتیم روایت نمایش از زبان جناب سلمان فارسی باشد؛ شخصیتی ایرانی و از یاران برجسته پیامبر که می‌تواند برای مخاطب امروز ایرانی حس نزدیکی و همذات‌پنداری ایجاد کند.
اسماعیلی گفت: سلمان فارسی که از محله جی اصفهان است، با پیشینه تاریخی خود، حال و هوای مدینه در آن روزگار را تداعی می‌کند. حضور چنین شخصیتی برای مردم اصفهان جالب و الهام‌بخش است.
چالش‌های پژوهشی و انتخاب روایت
کارگردان نمایش محرمانه درباره چالش‌های پژوهشی این پروژه توضیح داد: یکی از سخت‌ترین بخش‌ها، تعیین زمان دقیق و مقطع تاریخی ماجرا بود. در بررسی خطبه‌ها و رویدادهای مرتبط با حضرت زهرا (س) اختلاف‌نظرهایی میان منابع وجود داشت و ما ناچار بودیم با دقت و وسواس فراوان هر بخش را بررسی کنیم تا از تخیل و داستان‌پردازی فاصله گرفته و نمایش بر مبنای اسناد تاریخی باشد.
وی افزود: یکی از مهم‌ترین مسائل در نگارش متن، انتخاب زاویه روایت بود. در نهایت تصمیم گرفتیم داستان از زبان سلمان فارسی روایت شود، زیرا هم شخصیت برجسته‌ای است و هم پیوند فرهنگی میان تاریخ صدر اسلام و مردم ایران ایجاد می‌کند.
تأثیرگذاری نمایش بر نسل‌های مختلف
اسماعیلی با تأکید بر جنبه‌های تربیتی و تأثیرگذاری نمایش گفت: هدف ما این بود که کاری بسازیم که نه تنها برای بزرگسالان، بلکه برای نسل جدید نیز قابل درک و اثرگذار باشد. صبح امروز وقتی گروهی از دانش‌آموزان دبستانی را دیدم که از دیدن نمایش متأثر شده و حتی گریه می‌کردند، احساس کردم زحمات گروه به ثمر نشسته است. همین لحظات نشان می‌دهد کار توانسته با اقشار مختلف ارتباط برقرار کند.
وی ادامه داد: در این نمایش، هشت تا نه پرده انتخاب شده که هر کدام بخشی از وقایع پس از رحلت پیامبر (ص) را بازنمایی می‌کند. هدف آن است که مخاطب در حین تماشای اثر همزمان با دریافت مفاهیم تاریخی، تجربه‌ای عاطفی و معنوی نیز داشته باشد.
استقبال عمومی و نگاه هنری به تاریخ
اسماعیلی با اشاره به استقبال گسترده مردم اظهار داشت: تا کنون بیش از هشت هزار نفر در سه سانس از این نمایش دیدن کرده‌اند و این آمار نشان‌دهنده علاقه عمومی به آثار آئینی است. اجرای زنده این نمایش تجربه‌ای متفاوت از تماشای آثار تصویری است؛ در رسانه‌های تصویری مخاطب تنها نظاره‌گر است، اما در نمایش صحنه‌ای، تماشاگر درگیر می‌شود و حس حضور و همراهی را تجربه می‌کند. همین ویژگی، تأثیرگذاری نمایش را دوچندان می‌سازد.
وی در پایان خاطرنشان کرد: نمایش محرمانه نتیجه همکاری گروهی از پژوهشگران، نویسندگان، طراحان و هنرمندان است و تلاش دارد تاریخ را برای مخاطب امروزی قابل لمس و باورپذیر کند. از همه هنرمندان، همکاران و مسئولان آستان مقدس حضرت زینب (س) که برای شکل‌گیری این اثر تلاش کردند، سپاسگزارم. به باور من، «محرمانه» تنها یک نمایش نیست؛ بلکه حرکتی فرهنگی برای بازخوانی تاریخ با زبان هنر است و امیدوارم این تجربه آغاز راهی تازه برای توسعه نمایش‌های آئینی در کشور باشد.
انتهای پیام/170