بازتعریف مناسبات انرژی جهانی؛ گرایش کشورهای جنوب به منابع انرژی
به گزارش “بخش بین‌الملل هاب خبری وبانگاه” به نقل از خبرگزاری مهر به نقل از تی‌وی بریکس، بازار انرژی جهانی در آستانه تحولات گسترده‌ای قرار گرفته و کارشناسان از گذر به ششمین الگوی فناوری و مفهوم صنعت ۴.۰ خبر می‌دهند. اینترنت اشیا، هوش مصنوعی و شبکه‌های اطلاعاتی جهانی به منابع عظیم انرژی نیاز خواهند داشت و دسترسی به این منابع ممکن است کلید موفقیت در رقابت‌های فناوری آینده باشد.
هفته انرژی روسیه، بزرگ‌ترین پلتفرم بین‌المللی گفت‌وگو در حوزه انرژی، امسال میزبان پنج هزار نماینده از ۸۴ کشور و قلمرو بود تا روندهای توسعه بخش سوخت و انرژی را بررسی کنند. محور اصلی این رویداد با عنوان «واقعیت نوین انرژی جهانی: ساخت آینده» برگزار شد و چشم‌اندازهای آینده انرژی در حوزه‌های رباتیک، نانو و بیوتکنولوژی و هوش مصنوعی ترسیم شد. ششمین الگوی فناوری، تغییرات گسترده‌ای در ساختار مصرف انرژی و نیازمند منابع قابل توجه خواهد بود.
والری آبراموف، اقتصاددان و استاد دانشگاه مالی روسیه و عضو آکادمی‌های RAS و RANS، در گفت‌وگو با تی‌وی بریکس اعلام کرد: «برآوردهای آژانس بین‌المللی انرژی نشان می‌دهد که تا سال ۲۰۲۶ مصرف انرژی مراکز داده به سطحی مشابه اقتصاد روسیه در سال ۲۰۲۴ خواهد رسید و تا سال ۲۰۵۰ این مراکز ۹ تا ۱۰ درصد تقاضای برق جهان را تشکیل خواهند داد.» کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند توسعه هوش مصنوعی و پردازش داده‌های کلان، مصرف انرژی را ۱.۵ تا ۲ برابر افزایش دهد، هرچند آنجلکا ارمویوا، مدرس دانشگاه سن پترزبورگ، معتقد است فناوری‌های نوین می‌توانند مکانیزم‌های صرفه‌جویی انرژی را بهبود دهند، اما تحقق عملی آن هنوز نامطمئن است و تقاضای جهانی برای منابع انرژی رو به افزایش است.
الکساندر نوواک، معاون نخست‌وزیر روسیه، در هفته انرژی روسیه اعلام کرد که تقاضا برای نفت همچنان رو به رشد است و پدیده «اوج مصرف» که برخی تحلیلگران پیش‌بینی کرده بودند، هنوز مشاهده نمی‌شود. یکی دیگر از روندهای کلیدی، بازتعریف ساختار جهانی انرژی است. در سال‌های اخیر جریان‌های انرژی به سمت کشورهای جنوب جهانی در حال تغییر است، زیرا مناطق آسیا–اقیانوسیه، آفریقا و آمریکای لاتین به مراکز نوظهور توسعه تبدیل شده و تقاضای انرژی آن‌ها افزایش یافته است. دلسی الوینا رودریگز گومز، وزیر هیدروکربن ونزوئلا، پیش‌بینی کرد تا سال ۲۰۴۰ تقاضای گاز در آسیا ۴۰ درصد افزایش یابد و در حوضه کارائیب رشد تقاضا ۱۳۲ درصد خواهد بود که فرصت سرمایه‌گذاری منحصربه‌فردی ایجاد می‌کند.
هفت سال پیش، بحث‌های گسترده‌ای درباره اینکه انرژی هیدروکربنی یک میراث قدیمی است یا خیر، وجود داشت و در سال‌های ۲۰۲۰–۲۰۲۱ بسیاری خواستار گذر سریع از زغال‌سنگ و نفت بودند. آژانس بین‌المللی انرژی امسال رویکرد خود را تغییر داده و بر ضرورت سرمایه‌گذاری در پروژه‌های جدید نفت و گاز تأکید کرده است. کمبود سرمایه‌گذاری در استخراج هیدروکربن‌ها، خطر افزایش تقاضا نسبت به عرضه و رشد قیمت انرژی را ایجاد کرده و بسیاری از کشورهای بریکس علاقه‌مندی فزاینده‌ای به منابع انرژی روسیه، از جمله نفت، گاز مایع و زغال‌سنگ نشان می‌دهند. چین بزرگ‌ترین واردکننده نفت روسیه است، اما کشورهای بریکس علاوه بر مصرف‌کنندگان عمده، تولیدکنندگان قابل توجه هیدروکربن‌ها نیز هستند و سهم آن‌ها در تولید جهانی زغال‌سنگ سه‌چهارم و در تولید و مصرف گاز حدود ۴۰ درصد است. والری آبراموف ایران را با ذخایر عظیم گاز طبیعی یکی از بازیگران مهم انرژی در میان کشورهای بریکس می‌داند و یادآور شد که ایران با وجود واردات گاز از قطر، هنوز یک قدرت انرژی پیشرو است. تامین انرژی برای هند، آفریقای جنوبی، مصر، اتیوپی و اندونزی به دلیل رشد سریع اقتصادی و جمعیتی، از اهمیت بیشتری برخوردار است.
چین در سپتامبر ۲۰۲۵ برنامه کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای را اعلام و هدف افزایش سهم انرژی‌های تجدیدپذیر به ۳۰ درصد و توسعه ظرفیت‌های خورشیدی و بادی را دنبال کرد. طبق گزارش Ember، در ۱۲ ماه منتهی به ژوئن ۲۰۲۵ انرژی باد و خورشیدی در چین بیشتر از انرژی‌های هیدرو، هسته‌ای و زیستی تولید برق کرده است. کل بخش انرژی پاک در سال ۲۰۲۴ حدود ۱.۹ تریلیون دلار به اقتصاد چین کمک کرد و این کشور اکنون ۸۰ درصد پنل‌های خورشیدی و ۶۰ درصد توربین‌های بادی جهان را تولید و در صادرات خودروهای برقی و باتری‌ها پیشرو است. با این حال، آبراموف یادآور شد که انرژی سبز هنوز به عنوان جایگزین جهانی هیدروکربن‌ها قابل دسترس نیست و بیشتر کشورها به ویژه با درآمد پایین، امکان استفاده کامل از آن را ندارند.
به گفته کارشناسان، انرژی آینده نه تنها پیش‌ران توسعه فناوری خواهد بود بلکه جزئی جدایی‌ناپذیر از آن نیز خواهد شد. متخصصان در روسیه در نظر دارند کل سیستم انرژی کشور را به یک پلتفرم دیجیتال یکپارچه تبدیل کنند که تمامی فرآیندها از اکتشاف تا مصرف نهایی را تصویرسازی کند. با این حال، منابع انرژی تنها عامل موفقیت در رقابت اقتصادی و فناوری نیست و سرمایه انسانی کلید اصلی آینده است. سرگئی تسویلیف، وزیر انرژی روسیه، در هفته انرژی روسیه تأکید کرد که مهندسان در تمامی زمینه‌ها از پزشکی تا کشاورزی و انرژی، نقش محوری در توسعه فناوری دارند و این حرفه آینده روشنی خواهد داشت.
کارشناسان می‌گویند کشورهای جنوب جهانی در آمریکای مرکزی و جنوبی، آفریقا، خاورمیانه و آسیا بیشترین علاقه را به تأمین پایدار انرژی دارند و رشد جمعیت و توسعه اقتصادی مسئول حدود ۸۰ درصد افزایش تقاضای برق جهان خواهد بود که سهم چین بیش از ۴۵ درصد و هند ۱۵ تا ۱۸ درصد است. این وضعیت علاوه بر فرصت، خطراتی نیز دارد، زیرا سیستم‌های انرژی باید برای افزایش تقاضا آماده باشند وگرنه کمبودها می‌تواند صنعت، حمل‌ونقل و حتی مصرف خانگی را تحت تأثیر قرار دهد. بسیاری از کشورهای جنوب جهانی وابستگی به واردات انرژی دارند و در معرض نوسانات قیمت نفت و گاز هستند. توسعه بازارهای انرژی در چارچوب بریکس می‌تواند این نابرابری را اصلاح کند، چرا که کشورهای بریکس ۳۵.۲ درصد از ذخایر اثبات‌شده نفت جهان را کنترل می‌کنند و ترکیب کشورهای صادرکننده و واردکننده می‌تواند این نابرابری جهانی را به مزیت رقابتی تبدیل کند و مسیر رشد و توسعه سریع فناوری در جنوب جهانی را هموار کند.